و در نهایت، سرهنگ لیقوانی که احسان نراقی و جایگاهِ او را برای بهره‌گیری‌‌های اطلاعاتی بسیار مناسب تشخیص داده بود، در زمانی که مسئله مسافرت او به آمریکا مطرح شد، در این باره نوشت:
«منظور این بخش، این است که نامبرده، با یکی از مقامات ملاقات نموده و با توجه به اینکه: اولاً شغل او در داخل کشور حساس است و ممکن است مورد استفاده قرار گیرد و ثانیاً مسافرت‌‌های او به خارج از کشور، با تعلیمات قبلی مفید خواهد بود، مذاکرات لازم با او بشود. ضمناً در مورد طرح‌‌های مورد نظر نیز، اگر ادارات کل هفتم و سوم کل دوم، طرح‌هایی تهیه کرده‌اند، یا امکان تهیه آن را دارند، ارائه نموده و اگر ندارند، با کمک خود دکتر نراقی، ممکن است تهیه شود. این طرح‌ها ممکن است در زمینه‌‌های زیر باشد: بررسی عقاید عمومی . بررسی اجتماعی. لیقوانی»319
ولی باز هم، کسی چیزی نگفت، تا اینکه بخش مربوطه، مجبور به نوشتنِ متن زیر شد:
«محترماً، در گزارشی که ذیلاً به عرض رسیده، اظهار نظر شده که: بهتر است نامبرده بالا احضار و یکی از مقامات عالیه ساواک، در مورد استفاده از اطلاعاتش با وی مذاکره نمایند. ضمناً در گزارش مذکور، درباره موافقت با ادامه خدمت و مسافرت او نیز کسب دستور گردیده است. لیکن معاونت دوم ساواک، پی نوشت فرموده‌اند: با توجه به نظراتی که در فوق به آن اشاره کرده‌اید، مانعی ندارد.
اینک مستدعی است مقرر فرمایند: به این بخش آموزش لازم در مورد اینکه آیا مشارالیه احضار یا با ادامه خدمت و مسافرتش به آمریکا، بدون احضار موافقت گردد، داده شود.»
در ذیل این گزارش، نوشته شد: «به عرض تیمسار معاونت دوم رسید، مقرر فرمودند: منظور موافقت بوده است و خط کشیده‌اند زیر جمله مربوطه؟»320 از زمانی که فعالیت‌‌های سیاسی در کشور و در دانشگاه‌ها، قدری علنی شد، احسان نراقی نیز، ارتباط خود با ساواک را قدری علنی نمود:
«دکتر نراقی، استاد دانشکده ادبیات، اظهار داشته: من از مقامات مسئول خواهش کردم، دانشجویان زندانی را هر چه زودتر آزاد نمایند. آنها نیز قول مساعد داده و قرار است تا روز پنجشنبه 17/3/41 زندانیان مزبور آزاد شوند.»321
چون احسان نراقی از روز اول، خود را در اختیار حسن پاکروان گذاشته بود، چگونگیِ همکاری او، همواره موردِ سوال پرسنل ساواک قرار داشت:
«مشارالیه پس از احضار و شرفیابی به حضور تیمسار معاونت دوم ساواک، مراتب انزجار خود را از حزب منحله توده ابراز و خود را آماده همکاری با ساواک معرفی نموده؛ کما اینکه این مطالب، با ذکر دلایل‌‌[را] مفصل در بازجویی اظهار داشته، تا آنجا که بازجوی مربوطه را تحت تأثیر بیانات خود قرار داده است. چنانچه این استنباط صحیح و یادشده با سپردن تعهد لازم، در زمره مأمورین ساواک قرار گرفته باشد معلوم نیست چه وظیفه‌ای دارد؟ آیا مأمور نفوذی است، یا وظیفه او تبلیغ علیه مرام کمونیستی است. اگر مأمور نفوذی باشد، مفاد اطلاعیه شماره 7763/1 در2 مورخه 8/6/38 درباره نحوه رفتار وی در ژنو، با وظیفه او مغایرت دارد؛ زیرا اطلاعیه مذکور، دلالت بر آن داشته که دکتر نراقی، از تماس با توده‌ای‌ها و دکتر رادمنش در ژنو خودداری می‌کند و باز اطلاعیه دیگری که حکایت از تبلیغ مشارالیه علیه مرام کمونیستی در کلاس‌‌های دانشگاه می‌نموده است. چنانچه مأموریت وی، تبلیغ علیه کمونیسم باشد، اولاً فوق‌العاده مورد اعتماد و اطمینان واقع شده، زیرا شنیده می‌شود که این شخص، حتی در آموزشگاه ساواک عهده‌دار تدریس یکی از دروس کارمندان ساواک بوده است. ثانیاً با توجه به اطلاعیه‌‌های شماره 1513 مورخه 15/8/40 و 12029/ س ت مورخ 5/7/41 و 19049/ س ت مورخ 13/11/41 و 22018/ س ت مورخ 16/12/41 و 4800/312 چنان برمی‌آید که وی مخالفت و ضدیت را با دولت‌‌های وقت، در لباس دیگری اجرا می‌کند. درباره این شخص، آن قدر حسن نیت به کار رفته که حتی برای یک هفته اعمال و رفتار وی تحت مراقبت قرار نگرفته است»322
جالب این است که در این گزارش، برای اولین بار، از همکاری احسان نراقی در آموزش نیروهای ساواکی پرده برداشته شده است!
پس از اینکه این حرف و حدیث‌ها، پیرامون چگونگی همکاری او با ساواک مطرح شد، اداره کل نهم که با آموزشِ مستقیم نیروهای سازمان جاسوسی اسرائیل به وجود آمده بود،323 مأمور تحقیق درباره این موضوع شد و حوزه‌ همکاری او را، رئیس ساواک و اداره کل سوم، معرفی نمود:
«نامبرده، حضور تیمسار ریاست ساواک شرفیاب گردیده و به اداره کل سوم هم مراجعه نموده است؛ ولی با ساواک تهران، تاکنون همکاری نداشته است.»324
شاید همین مسئله بود که سرهنگ مولوی، رئیس ساواک تهران را مجبور به گزارش زیر نمود:
«دکتر احسان‌اله نراقی، استاد و سرپرست مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، وابسته به دانشکده ادبیات بوده که زمانی نیز با تیمسار پاکروان در تماس بوده و در دانشکده ساواک نیز تدریس می‌نموده است.»325
و این، مطلبی بود که مدت‌ها قبل، دکتر معین‌الدین مرجائی، از اعضای حزب مردم، با صراحت آن را بیان کرده بود:
«دکتر نراقی، عامل سازمان امنیت و رئیس قسمت اجتماعی سازمان امنیت می‌باشد. او به سازمان امنیت، طرق محبوبیت و جذب به طرف دستگاه را می‌آموزد.»326