پیشنهادها و انتقادات فیلمسازان به جشنواره عمار
مسیرهای جشنواره عمار برای فتح سینمای حرفهای
مجتبی برزگر
جشنواره مردمی فیلم عمار همزمان با اولین سالگرد روز تاریخی نهم دی در سال 89 شکل گرفت. این جشنواره در آغاز راه، با چهار اثر با موضوع فتنه 88 از سوی دفتر مطالعات فرهنگی انقلاب، کلید خورد. به بهانه سرپوش گذاشتن بر فتنه و پایان دادن اتفاقات سال 88 هیچ‌نهادی پای کار نیامد. اولین نفراتی که جشنواره را یاری دادند در واقع به همان فرمایش رهبری که فریاد «أین عمار» را برآوردند، لبیک گفتند.
جرقه اولیه باعث شد رصدی روی آثار ساخته شده با موضوع فتنه 88 که طی سال 89 تولید شدند، انجام شود. تعداد این آثار به عدد 20 رسید و به واقع در همان دوره اول، جشنواره عمار یک وجهه‌مردمی به خود گرفت. در سال‌های بعد جشنواره توانست در کنار دیگر رویدادهای هنری جایی برای خود باز کند و با موضوعات تاریخ انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی، جنگ نرم، فتنه 88 و نقد درون گفتمانی در قالب‌های مستند، داستانی‌کوتاه، بلند، انیمیشن و نماآهنگ آثار درخشان و تأثیرگذاری را بر پرده نقره‌ای به نمایش درآورد.
دیدار عماریون با رهبر انقلاب
جهاد در پازل سینما
بعد از دور دوم برگزاری جشنواره، مسئولین ذیربط برای ارائه گزارش و تشریح شرایط و اقدامات به محضر رهبر معظم انقلاب(مدظله) رسیدند؛ این دیدار در اول اسفند سال 91 با حضور 70 نفر برگزیده، داور و دست‌اندرکار انجام شد. حضرت‌آقا در این دیدار بر دو واژه «تقوا و جهاد» تأکید داشتند. رهبر معظم انقلاب در مهم‌ترین توصیه‌هایی که به فیلمسازان‌عماری داشتند خطاب به فعالان عرصه سینمای انقلاب تأکید کردند: «کسانی که در پازل سینمای انقلاب فعالیت می‌کنند همواره در حال جهاد باشند». همچنین توصیه کردند: «زِره ورود به سینما برای شما تقواست». این دیدار انجام شد و فعالیت و اقدامات جشنواره عمار جهت‌گیری مجدّانه‌تر و حرفه‌ای‌تری به خود گرفت.
واکاوی هنری «ایران و آمریکا» و «حادثه هفتم تیر» در ایستگاه ششم
ششمین ایستگاه فیلم عمار همزمان با شب ولادت حضرت رسول‌اکرم(ص)- دوشنبه هفتم دی و هفته وحدت در حالی آثار و دستاوردهای خود را در بخش‌های «فیلم»، «لوح‌نگار»، «نقد و پژوهش‌های سینمایی»، «گرافیک»، «بازی‌های رایانه‌ای» و «فیلم ما» تحت موضوعاتی همچون تاریخ معاصر ایران، فتنه سال 88، بیداری اسلامی و جهانی، نقد درون گفتمانی، جنگ نرم، اقتصاد مقاومتی به نمایش درمی‌آورد که به دو دغدغه مهم «ایران و آمریکا» و «حادثه هفتم‌تیر» نیز پرداخته می‌شود.
امسال هم طبق روال دوره‌های گذشته نادر طالب‌زاده مسئولیت دبیری این جشنواره را برعهده دارد؛ پدر شهید مصطفی احمدی‌روشن دبیر اکران‌های عمومی و حاج‌صادق‌آهنگران هم پشت میز دبیری بخش جدید «شهید ما» قرار گرفت.
مردم؛ تشنه آثار ارزشی
موضوع بعدی، اکران آثار این جشنواره در نمازجمعه‌های شهرستان‌هاست که در کنار نمایش فیلم‌های روشنگرانه، رشادت‌ها و فداکاری‌های جوانان با بصیرت نسل امروز و آینده اقدامی است که به ظنّ بسیاری از ائمه جماعات، حضور خودجوش مردم در دوران دفاع مقدس را یادآوری می‌کند و نشان می‌دهد که مردم چقدر تشنه آثار ارزشی هستند.
خبرنگار کیهان در ادامه گپ و گفتی را با برخی از فیلمسازان موفق دوره‌های گذشته ودوره کنونی جشنواره فیلم عمار انجام داده که مشروح آن پیش روی شماست.
داسارگر:
عمار؛ مقصد فعالیت‌های پراکنده فرهنگی انقلاب
امیر داسارگر کارگردان فیلم کوتاه داستانی «اکسیژن» که در پنجمین دوره جشنواره فیلم عمار به عنوان یکی از فیلمسازان برتر انتخاب شد در دوره ششم با فیلمی داستانی تحت عنوان «هنگامه» که یک‌روز از رزمندگی شهید مدافع حرم را به مدت 40 دقیقه روایت می‌کند برای حضور در جشنواره نام‌نویسی کرده است؛ وی در این باره به خبرنگار ما گفت: جشنواره فیلم عمار به نسبت دیگر رویدادهای سینمایی کشور وجوه و شاخصه‌های متفاوتی دارد. حداقل برای ما در این فضاها نفس‌کشیدن راحت‌تر است.
وی افزود:جشنواره عمار باعث شده یکسری فعالیت‌های پراکنده هنری در جبهه فرهنگی انقلاب انسجام و مقصدسالانه‌ای پیدا کند؛ به نوعی یک همنشینی و دورهمی سالانه است که آثار همدیگر را می‌بینیم و برای رشد و پیشرفت بیشتر، خود را در معرض ارزیابی عموم قرار می‌دهیم.
پویش هنر انقلاب
داسارگر تأکید کرد: تکلیف جشنواره فیلم عمار با خودش روشن است؛ بسیاری از جشنواره‌ها با مبنا و اصولی برگزار می‌شود ولی فیلم‌هایی که در آن رویداد نمایش پیدا می‌کند همچون جشنواره فیلم فجر، ربطی به انقلاب ندارد. اما در مقابل، جشنواره عمار بر یک اصول و شاخصه‌های مشخصی پایبند است. یعنی فیلمسازان بر همه موضوعات جشنواره و شرایط این رویداد آگاهی مناسبی دارند نه به مانند برخی جشنواره هاکه فیلم‌های منتخب آن هیچ مفهومی از شاخصه‌ها و اهداف تعریف شده را بیان نمی‌کند. بنابراین همه فیلمسازان و شرکت‌کنندگان در جشنواره عمار می‌دانند در این‌جا باید در فضای گفتمان انقلاب اسلامی آثار خودشان را ارائه دهند.
کار هنری در دورافتاده‌ترین نقاط کشور
داسارگر در پاسخ به این سؤال که عمار چگونه می‌تواند سینمای بدنه و حرفهای را فتح کند، افزود: اتفاقات باید با کیفیت هنری رخ بدهد و از بیان حرفهای مردم نیز غفلت نشود! به نوعی، موضوعات مردمی در همان ابعاد گسترده و شکل شایسته به نمایش درآید. البته این اتفاق با سیاست برپایی اکران‌های مردمی تا حد زیادی محقق شده است. یعنی در دورافتاده‌ترین نقاط کشور شاهد هستیم مردم گردهم می‌آیند و با امکانات ساده‌ای فرصت دیدن فیلم در موضوعات مختلف را پیدا می‌کنند.
نمایش مشکلات و معضلات مردم در اواسط راه حرفهای شدن
وی اضافه کرد: چون آثاری را به نظاره نشسته‌اند که تریبونی برای پی گیری دغدغه‌ها و موضوعات مردمی است و معضلات، مشکلات و کمبودهای آنها را بیان می‌کند. این کار و هدف تا سطح قابل قبول حرفهای برسد و خودش را در سطح اول سینما مطرح کند، زمان می‌برد. این پروسه ای است که ما شاید اکنون در اواسط آن قرار گرفته باشیم.
حرکت با طمأنینه و عالمانه برای رقم‌خوردن بهترین‌ها
وی به شناسایی ظرفیت‌ها و وجود استعدادهای درخشان فیلمسازی در جشنواره فیلم عمار اشاره کرد و افزود: اتفاق خوبی که خواه یا ناخواه می‌افتد همین شناخت مناسب ظرفیت‌ها و استعدادهای درخشان فیلمسازی است که برخی مواقع برای بروز و ظهور آن نباید عجله کرد. چرا‌که الان جوانانی در این جشنواره، فیلم می‌سازند که می‌توانند در سطح اول سینمای حرفهای مطرح شوند! ولی به کار با طمئنینه و عالمانه می‌اندیشند و منتظرند فرصت‌ها در بهترین شکل برای آنها رقم بخورد.
کارگردان فیلم داستانی «اکسیژن»، پاسداری از ثبات حرکت را در میدان سیاست‌گذاری و اجرای جشنواره فیلم‌عمار مهم و اساسی دانست و خاطرنشان کرد: خوشبختانه افرادی متولی برگزاری این جشنواره هستند که گوش‌های شنوایی دارند و اگر نقدی منطقی باشد از نظرشان در روند اجرا و سیاست‌گذاری تجدیدنظر می‌کنند.
پاسداری از هدف و آرمان برای جلوگیری از انحراف
وی در پایان اذعان کرد: در این سال‌ها جشنواره‌ها و رویدادهای زیادی برپا شده که متأسفانه به علت عدم هدف‌گذاری و رعایت اصول به جهات مختلفی کشیده شده که معتقدم در این راستا سیاستگذاران، مجریان و حتی فیلمسازان از این حرکت به شایسته‌ترین شکل، پاسداری نمایند تا این مسیر از اهداف و تعریف ابتدایی خودش منحرف نشود.
بزرگ زاده:
تولید و اکران مردمی؛ ویژگی منحصر به فرد عمار است
مجید بزرگ‌زاده کارگردان نماهنگ «بارکد» که در بخش نماهنگ ششمین دوره جشنواره فیلم عمار پذیرفته شده است؛ تصریح کرد: جشنواره‌های زیادی در اقصی نقاط دنیا با رویکردها، اهداف و نگرش‌های مختلف برگزار می‌شود اما تفاوت‌هایی چون مردمی‌بودن، جشنواره عمار را به نسبت دیگر رویدادها، منحصر به فرد کرده است. فیلم‌هایی که مردمی ساخته می‌شوند و توسط افرادی در بطن همین مردم به نمایش درمی‌آید.
دغدغه‌هایی که باید به گوش مردم برسد
وی افزود: برای یک فیلمساز این یک فرصت طلایی است که به هوشمندانه‌ترین شکل ممکن فضا و شرایط را درک کند و به اقتضای این جشنواره فیلمسازی کند. چرا‌که مجال پرداختن به قالب‌ها و کاراکترهای مختلفی در این میدان هنری، وجود دارد. ما هم از این فرصت استفاده کردیم و فیلمی مردمی بدون پشتوانه‌دولتی و یا سرمایه‌گذار ویژه ساختیم تا دغدغه‌هایی که باید به گوش مردم برسد به دست خودشان این انتقال مفاهیم انجام شود.
صداقت تولیدکننده و تأثیر مثبت بر مخاطب
کارگردان نماهنگ «بارکد» با اشاره به اینکه صداقت تولیدکننده تأثیر مثبتی بر مخاطب دارد، تصریح کرد: به هر شکل حواشی یک فیلم از نحوه اکران توسط فرد یا افرادی تا ساخته‌شدن سفارشی و دولتی، اساساً بر میزان تأثیر بر مخاطب تأثیرات بسزایی دارد. در واقع فیلمی که ما ساختیم وقتی بیننده به این نتیجه برسد این فیلم بدون سفارش خاصی و بدون هیچ چشم‌داشتی تنها صرف برقراری یک ارتباط سازنده ساخته شده است، قطعاً این صداقت تولیدکننده تأثیر مثبتی بر مخاطب خواهد داشت.
پرهیز از فیلم‌های عامه پسند
وی در خصوص فتح سینمای بدنه و حرفهای توسط فیلمسازان عمار به خبرنگار ما گفت: به نظر من نباید عمار به این موضوعات توجه کند. چرا‌که با اهداف و دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به سینمای بدنه و حرفهای فعالیت می‌کند؛ ویژگی خاص این جشنواره مردمی بودن تولیدکننده و عرضه‌کننده است. این صداقت تولید و اکران یک تأثیر متفاوتی را به مخاطب القاء می‌کند که اگر بخواهد به سمت رقابت با بدنه و سینمای حرفهای برود باید آن نقش اصلی خودش را کنار بگذارد و این امر به این مسیر و راهبرد اصلی جشنواره لطمه وارد می‌کند. جشنواره عمار بایستی در همین قالب خودش را حفظ کند و فیلم‌هایی که مردمی است را بپذیرد و به هیچ‌وجه رویکرد پرداختن به فیلم‌های عامه‌پسند نداشته باشد.
استعدادهای درخشان را بدون تغییر ساختار دنبال کند
مجید بزرگ‌زاده در پاسخ به این سوال که جشنواره عمار، چه ظرفیت‌هایی برای معرفی فیلمسازان به جامعه سینمایی دارد؟ گفت: این شناخت ظرفیت‌ها جزء کارکردهای جشنواره‌هاست؛ معرفی برخی از فیلمسازان موفق جشنواره عمار به سطح اول سینمای کشور نشان می‌دهد این کارکرد توانسته موفق عمل کند و جای تشویق و تحسین دارد. ولی نیازی نیست که جشنواره عمار ساختار خودش را تغییر دهد و تبدیل به جشنواره‌ای شود که فیلمسازان تجاری، در این اهداف شریک بشوند. عمار می‌تواند در راستای معرفی ظرفیت‌های ناب خود به همین روند ساخت و اکران فیلم توسط مردم ادامه دهد و در کنار آن، استعدادهای درخشانی را هم به جامعه سینمایی کشور معرفی کند.
عدم حمایت از تولیدکنندگان مردمی ممنوع!
وی در پایان پیرامون آسیب‌های موجود در جشنواره فیلم عمار خاطرنشان کرد: این آسیب است که فرصت فیلم مردمی را با فیلم‌های مردم پسند از دست دهیم؛ عمار هیچ‌گاه نباید از مسیر حمایت فیلمسازان و تولیدکنندگان آثار مردمی، خارج شود.
ربیعی: قدرت عمار
صرفاً هنری نیست
حسین ربیعی نیز در دوره پنجم با فیلم «گنجینه» در جشنواره عمار شرکت کرد ولی این اثر توفیق اکران پیدا نکرد. وی معتقد است جشنواره‌هایی که در ایران برپا می‌شوند، صرفاً هنری نیستند و بنابر مقاصد سیاسی و یک خط فکری غیراز سینما، راهبری می‌شوند.
وی تأکید کرد: عمار هم جزء جشنواره‌هایی است که هدف غیرسینمایی را دنبال می‌کند؛ این خطر جشنواره عمار را تهدید می‌کند که بعد از چند سال متولیان آن از این افکار و رویکردهای تکراری و یک سویه خسته شوند و این رویداد هم همچون اتفاقات دیگر هنری و اجتماعی به فراموشی سپرده شود. چون صرفاً به یک هدف فکر می‌کند و متوجه قشر خاصی است. بیشتر قدرت آن خط فکری است تا سینما! البته نمی‌توان اکران‌های نقطه به نقطه این جشنواره را نادیده گرفت که یک نقطه قوت محسوب می‌شود.
عزیزی: بیش از مقوله‌های هنری به اندیشه‌های سیاسی می‌پردازند
عبدالله‌عزیزی کارگردان مستند«امینه» که در دوره پنجم لوح تقدیر بخش تاریخ معاصر را به خود اختصاص داد از تبلیغات منحصر به فرد و گسترده عمار تقدیر می‌کند و امیدوار است علاوه بر اقبال شبکه‌های مجازی، عموم مردم هم از این سروصداها باخبر شوند.
وی به این سوال که آیا جشنواره عمار می‌تواند سینمای بدنه و حرفهای را فتح کند، پاسخ داد: هر جشنواره‌ای می‌تواند بر بدنه سینما تأثیر داشته باشد و عمار هم از این قاعده مستثنی نیست. اما این جشنواره برای موفقیت و تداوم درخشش‌ها،به تجدیدنظر پیرامون فضا و نوع سیاستگذاری‌های متولیان برگزاری آن نیاز دارد. یعنی احساس می‌کنیم بیش از مقوله‌های هنری به اندیشه‌های سیاسی می‌پردازد.
عمار دریچه‌ای برای تعالی سینمای حرفهای
کارگردان مستند «امینه» با اشاره به اینکه عمار می‌تواند پله‌ای باشد برای سینمای حرفهای، اظهار کرد: ان‌شاءالله این شناخت ظرفیت‌ها و معرفی فیلمسازان جوان با استعداد به جامعه سینمایی کشور ادامه پیدا کند که در واقع عمار می‌تواند دریچه‌ای باشد برای تعالی سینمای حرفهای!
طرح مسائل سیاسی با زبان گویای هنر
وی در خصوص آسیب‌ها و نقاط ضعف جشنواره، خاطرنشان کرد: به نظر من بهتر است که این جشنواره برای کسب موفقیت و درجات عالی، وارد بحث‌های سیاسی نشود. واکاوی مسائل اجتماعی، سیاسی و استراتژیک در این فضا فقط با زبان گویای هنر انجام شود نه اینکه مستقیماً به بازی‌ها و حیطه‌های سیاسی ورود کنند.
دارابی:جشنواره عمار و جریان فرهنگی متفاوت
حسین دارابی را به عنوان فیلمساز برگزیده دوره پنجم با فیلم کوتاه «علمک» می‌شناسیم اما او به خبرنگار ما گفت که دوره چهارم هم فیلم «کرایه‌ها آماده» را با مضمون اجتماعی(مهدویت) به این جشنواره آورد. وی معتقد است: جشنواره عمار می‌تواند یک جریان فرهنگی متفاوت‌تری را در کشور ایجاد کند و خودش را ارتقاء بدهد.
عمار بهتر می‌تواند سینمای بدنه را به سمت خودش بکشاند
این کارگردان در پاسخ به این سوال که عمار چگونه می‌تواند سینمای بدنه و حرفهای را فتح کند، اظهار کرد: در وهله اول جذب مخاطب یکی از مهم‌ترین شاخصه‌هایی محسوب می‌شود که در سینمای ما مورد غفلت واقع شده است. به نظرمن جشنواره عمار با جذب مخاطب عام که در بسیاری از جشنواره‌ها و رویدادها خیلی کم توجه شده، بهتر می‌تواند سینمای بدنه را به سمت خودش بکشاند.
آشتی مردم با سینما در عمار
وی در خصوص اینکه جشنواره عمار چقدر توانسته در جهت جذب مخاطب گام بردارد، اذعان کرد: یکی از نکاتی که در جشنواره عمار ناب است همین جذب مخاطب است؛ زیرا فضای جشنواره را از یکسری اقشار خاص، هنرمند و فیلمساز جدا کرده و به اجتماع برده است. به نظرم اتفاق جالبی است که مردم می‌توانند ارتباط بهتری با سینما پیدا کنند و به قشر خاصی منتهی نمی‌شود. اگر در این راستا با سیاست بهتر و قوی‌تری عمل کند، اتفاقات بهتری می‌افتد.
عمار استعدادها را
شکوفا می‌کند
حسین دارابی در خصوص شناخت ظرفیت‌ها و استعدادها در این جشنواره، تأکید کرد: جشنواره عمار فرصتی است برای ورود افرادی که استعدادهای ارزشمند نهفته‌ای دارند که باید به این میدان‌ها بیایند تا بروز و ظهور پیدا کند. حتماً در این فضاها ظرفیت‌های خوبی وجود دارد که اگر بتوانند حضور پررنگ و بهتری داشته باشند قطعاً در سینمای حرفهای می‌توانند حرفهای بسیاری برای گفتن داشته باشند. این ویژگی جشنواره عمار است که فیلمسازان جوانی را شناسایی می‌کند که به خاطر مواضع خود،نمی‌توانند در برخی از رویدادهای دیگر شرکت کنند. اما در جشنواره عمار این فرصت ایجاد می‌شود که خودشان را باور کنند تا وارد سینمای حرفهای بشوند.
لزوم حمایت از فیلمسازان
در طول سال
وی در خصوص آسیب‌ها و نقاط ضعف جشنواره عمار، تأکید کرد: این جشنواره می‌تواند برای حضوری شایسته‌تر، کیفیت آثار رسیده به جشنواره را ارتقاء بدهد که به واسطه ارزیابی‌ها و حمایت‌های سالانه فیلمسازان این مهم محقق می‌شود. البته در این راستا گام‌هایی برداشته شده اما نیاز به پشتوانه‌ای محکم‌تر دارد. باید فیلمسازان با استعداد شناسایی و به آنها کمک شود تا فیلم‌های با کیفیت و با محتوایی به منصه ظهور برسند.
جریان‌سازی، نیاز به انتقال تجربه دارد
دارابی اضافه کرد: برای ارتقاء کیفیت و کمیت آثار می‌توان از فیلمسازان حرفهای و باتجربه که در دوره‌های گذشته جشنواره شرکت داشته‌اند نیز بهره برد. این تجربیات منتقل شود، به نظرمن بیش‌از‌پیش می‌توانیم به ارتقاء رویکردها و نگرش‌ها دست پیدا کنیم. به نظر بنده جذب مخاطب، ارتقاء کیفیت محتوایی آثار جشنواره عمار را می‌تواند در سال‌های متمادی جریان‌سازتر و موفق‌تر کند.
برای جهان اسلام حرفهای بسیار داریم
وی در خصوص اینکه بسیاری می‌گویند قرار است این جشنواره در سطح جهانی هم مطرح شود، خاطرنشان کرد: کشور ما می‌تواند از دریچه سینما و هنر، تئوری‌های ارزشمندی را در جهان اسلام رواج دهد. حقیقتاً عمار می‌تواند سکو و تریبون خوبی برای گفتن این صحبت‌ها در سراسر جهان اسلام باشد.
حتی یکی از دوستان عراقی به من گفت که فیلم «علمک» را در شبکه اجتماعی دیده‌اند و برایشان جذابیت‌های خوبی داشته است. حتماً باید از این ظرفیت‌ها در بُعد جهانی بهره ببریم.این کارگردان افزود: بالاخره عمار جهت‌گیری سیاسی هم دارد و این هم جزئی از سینماست. اما نباید آن‌قدر باشد که همه جشنواره را تحت‌الشعاع قرار دهد. قطعاً فیلم‌های سیاسی هم باید در این کشور ساخته شود و جهت‌گیری‌های خودشان را داشته باشند اما نباید این طور باشد که همه جشنواره را دربرگیرد و این خودش یک آفت محسوب می‌شود.