لیلا کریمی

جشنواره سی و دوم فیلم فجر هم نتوانست انتظارات را بر آورده کند. حجم انبوه فیلم های بی رمق و با محتوایی نازل از یک سو و عدم همسویی اغلب فیلم ها با مناسبت این جشنواره – دهه فجر- از سوی دیگر از اصلی ترین معضلات جشنواره فجر در 15 سال گذشته بوده که در این دوره نیز تکرار شد. چرا جشنواره فیلم فجر دچار چنین وضعیتی است؟ برای یافتن پاسخ به سراغ دبیران دو دوره قبلی جشنواره فجر رفتیم.
دوری از آرمان ها
محمد خزاعی  دبیر سی امین جشنواره بین المللی فیلم فجر چالش اساسی در جشنواره فیلم  فجر را فاصله گرفتن از آرمان های اصلی خود جشنواره  دانست و گفت: جشنواره ای در دهه بزرگداشت سالگرد پیروزی انقلاب با نام فجر برگزار می کنیم؛ تبدیل شده به جشنواره ای که  کارنامه یک ساله سینمای ایران را مرور کند. جشنواره فیلم فجر حداقل در این 15 سال اخیر جشنواره ای به معنای جشنواره انقلاب نبوده و فقط کارنامه یک سال سینمای ایران را مرور و بررسی می کند  و برای سال بعد برنامه ریزی برای اکران فیلم ها صورت می‌گیرد و منتقدین، استعدادهای جدید را کشف می‌کنند و مطلب می نویسند و در کل نقش هدایتی و کشف استعداد و راهبردی برای ادامه آن سال سینما دارد. بنابراین اگر قرار است کارنامه یک ساله سینمای ایران باشد و در دهه فجر برگزار شود ، کارکرد خودش را دارد. اما یک چیز مهم تر این است که تولید فیلم با مضمون انقلاب در دستور کار دبیر جشنواره که نیست سازمان سینمایی که باید برنامه ریزی برای تولید این مضامین کند.
این تهیه کننده ادامه داد: سینمای ما دیگر سینمای آرمانی انقلاب  نیست؛ سینمای ما از مصادیق و مسیر خودش فاصله گرفته است. در حال حاضر سینمای ما تبدیل به سینمای ضد قهرمان خنثی  شده است که قرار نیست به هیچ کس برخورد و قرار است مردم به خنثی بودن و ضد قهرمان بودن فیلم ها عادت کنند. آرمان های انقلاب در سینما دیده نمی شود. چون سیاست گذاری و ایدئولوژی سینما در جشنواره فیلم فجر انجام نمی شود، بلکه جشنواره فیلم فجر جایی برای عرضه و نمایش است. سیاستگذاری اصلی در مدیریت سازمان سینمایی انجام می شود.
وی افزود: هر دبیری فرم و ساختار را می تواند اجرا کند، مضمون آثار است که ما را دچار مشکل می کند. در دوره‌ای که دبیر بودم، با فیلم هایی مواجه بودیم که مضمونش اشکال داشت و تولید کننده این فیلم ها باید برنامه‌ریزی می‌کرد جلوی این فیلم ها را می گرفت و اجازه ورود به سینما را نمی داد. اگر از اول این فیلم تولید نشود؛ تهیه کننده ضرر هم نمی‌کند. شفاف سازی در زمینه تولیدات سینمای ایران ، تعریف سینمای انقلاب ، انتظارات و چارچوب های ما قطعا می تواند ما را به سر منزل مقصود برساند.
جشنواره غیرتخصصی
محمدرضا عباسیان دبیرسی و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم  فجر عنوان کرد مهم ترین چالش به معنی خاص در جشنواره فیلم فجر  نداریم بلکه مجموعه ای از چالش ها وجود دارد.
کارگردان مستند «نرمین تولیچ یک بازیگر» تخصصی نبودن را یکی از معضلات جشنواره فجر دانست و ادامه داد: در نگاه تخصصی باید یک تعداد محدودی فیلم را به جشنواره راه دهیم تا نفس حضور درجشنواره برای  فیلمساز افتخار بشود. طبیعتا اگر این سیاست اجرایی شود فیلمسازی که برایش مهم است در جشنواره حضور یابد، فیلمی می سازد که به لحاظ محتوایی و تکنیکی مورد تایید جشنواره فیلم فجر باشد. در سال گذشته تقریبا ما تلاش کردیم برای یک سال این کار را بکنیم تا فیلمی که متناسب با شأن انقلاب نباشد در جشنواره فیلم فجر پذیرایش نباشیم.وی تصریح کرد: با این حال می بینیم که تقریبا همه فیلم هایی که ساخته می شود، در جشنواره به نمایش در می آید. و این نگاه وجود دارد که همه را راضی نگه داریم و جایزه بدهیم. باید گفت این دیگر جشنواره تخصصی سینمای انقلابی نیست.
دبیر سی و یکم جشنواره فجر به جوایز جشنواره بین المللی فجر اشاره کرد و گفت: باید به جشنواره  فیلم فجر تخصصی و تکنیکی نگاه کرد. به جای اینکه 70 فیلم در بخش مسابقه بیاوریم و 30 عدد سیمرغ بدهیم ؛ 22 فیلم به جشنواره راه یابد وجمعا هفت عدد سیمرغ بدهیم. آن موقع است که نفس حضور در جشنواره فجر افتخار می شود و گرفتن جایزه از فجر افتخار مضاعف تری برای فیلمساز ایجاد می کند؛ اما درعمل این گونه نیست.
عباسیان، پاشنه آشیل حوزه فرهنگ و هنر جمهوری اسلامی را عدم استمرار مدیریت دانست و گفت:  شما در شاخه های صنعتی و در همه حوزه ها با چهار سال مدیریت می توانید روالی را طی کنید و به نتیجه برسید اما در حوزه فرهنگ برای رسیدن به نتیجه به حداقل 10 سال زمان نیاز است. این درحالی است که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌بینیم حداکثر طول مدیریت یک وزیر چهار سال است و به تبع آن معاونین سینمایی هم چهار سال مدیریت می کنند و به تبع آن هم دبیران جشنواره فجر چهار سال و یا کمتر دبیر هستند. این به هیچ دردی نمی خورد و هیچ تاثیری ندارد. یعنی عملا به این فضا رسیده ایم که فیلمساز می گوید من فیلم خودم را می سازم و نه فیلمی که مطلوب دبیر جشنواره باشد. چون دبیر جشنواره معلوم نیست سال دیگر باشد و یا نه. آن‌قدر رانت وجود دارد که  فیلمساز می‌گوید من حتما می توانم فیلمم را در جشنواره نمایش دهم. امسال شما می بینید که همه فیلم به اشکال مختلف در بخش‌های تجربه ، مسابقه و... به جشنواره راه یافته است. نگاه راضی کردن همه،آفت جشنواره فیلم فجر شده است.
وی به بحث عدم استمرار مدیریت در جشنواره فیلم فجر اشاره کرد و افزود: جشنواره هایی چون کن و برلین که در دنیا تاثیرگذارند -کاری به محتوای این جشنواره ها نداریم- مدیریت در این جشنواره ها برای حداقل 20 سال است و فیلمسازان در تمام دنیا فیلمی می سازند که به مذاق جشنواره مثلا برلین خوش بیاید. چون می دانند فقط ورودشان به این جشنواره ها باعث رشد سریعشان می شود. مدیر این جشنواره ها حداقل 20 سال مدیریت می کنند. روزی هم که آن شخص پایان دبیری اش از جشنواره  است به او نمی گویند به سلامت بلکه این شخص می ماند و در کنار دبیر جدید هم  پنج تا شش سال دو نفری کار می کنند. اما در ایران هیچ کدام از جشنواره ها این شرایط را ندارند.