ذات أقدس إله در آیه 19 سوره مومنون فرمود: وَ اَنزَلنَا مِنَ السَّماءِ مآءً؛ امّا بِقَدَرٍ، به اندازه؛ قَدرش هم در سوره مباركه حجر مشخص كرد. بعد فرمود: ما اين را نگذاشتيم برود به دريا، اينها را ذخيره كرديم، جاسازي كرديم؛ فرمود: فَاَسكَنّاهُمْ فِي الاَرض، امّا وَ اِنّا عَلي ذَهابٍ بِهِ لَقادِرُون (1). اگر خواستيم اين را از بين ببريم، می‌توانيم.
اين همان است كه در بخش پاياني سوره مباركه ملك آیه 30 آمده: اَرَاَيْتُمْ اِنْ اَصبَحَ مآؤُكُمْ غُوراً فَمَنْ يَأتيكُمْ بِمآءٍ مَعين. يكي از القاب وجود مبارك حضرت ولي عصر (ارواحنا فداه) مآءِ معين است، به تبع آن حضرت، همين لقب را به عالمان رباني دادند. آبي كه يك جا بايستد، آب معين نيست؛ آبي كه جريان دارد و هر رهگذري می‌تواند از آن بهره ببرد، با دَلو از آن استفاده بكند؛ آب معين می‌گويند. اگر جاري نباشد، در يك بركه‌اي باشد؛ آب معين نيست. فيض علم همين‌طور است؛ فيض اصلي، مال وجود مبارك ولي عصر است.فرمود: ما اگر يك وقتي بخواهيم، می‌توانيم آب‌ها را از بالا به پائين ببريم، اگر پائين‌تر ببريم ديگر در دسترس شما نيست. حالا كه پائين نبرديم، نزديك سطح زمين قرار داديم؛ با اين آب چه كار می‌كنيم: فَاَنشَانَا لَكُمْ بِهِ جَنّاتٍ مِنْ نَخيلٍ وَ اَعنابٍ لَكُمْ فِيهَا فَواكِهُ كَثيرَهًٌْ وَ مِنهَا تَأكُلُونَ. وَ شَجَرَهًًْ(2)؛ 3 قسم از ميوه‌ها را ذكر كرده. براي اينكه اين 3 قسم، ميوة رائج آن منطقه بود، نه اينكه اختصاص به اين داشته باشد. از خرما و انگور و زيتون نام برد.خداي سبحان فرمود: وَ يَخلُقُ مَا لا تَعلَمُون (3). خيلي از چيزهاست كه شما نمی‌دانيد، حالا ما بگوئيم گلابي يا سيب، شما كه در اينجاها نمی‌بينيد! اينها به عنوان نمونه است، ميوه‌های ديگر هم هست كه شما به آن دسترسي نداريد؛ فرمود: با اين آب، خرما و انگور براي شما می‌رويانيم كه از اينها استفاده می‌كنيد و درختي كه در طور سَينا رشد می‌كند كه همان زيتون است، كه تَنبُتُ بِالدُّهن(4)؛ اگر اين باء، باء تعديه باشد، يعني روغن خارج می‌كند. دُهن نمی‌روياند، ولي از آن روغن گرفته می‌شود  و صِبغ هم يعني خورشت؛ فرمود:همه اينها را ما داريم انجام می‌دهيم براي شما.
شناخت رابطه انسان با خود و خالق
در سايه نظم در آفرينش
اگر كسي از اين نظم پي به ناظم ببرد، می‌گويد من هم مخلوق خدايم، مرا هم خدا بايد بپروراند؛ پرورش انسان به علم است و عمل صالح. چه چيزي بياموزم، با خودم چگونه رابطه داشته باشم، با جهان چگونه رابطه داشته باشم، براي آينده چه تهيه كنم. اگر مرگ آخر خط نيست، مرگ يك امر وجودي است، مرگ يك هجرت است، مرگ يك مسافرت تازه است و سفر جديد از آنجا شروع می‌شود و حيات ابد در آنجا تأمين می‌شود؛ من در حيات ابد چه بايد بكنم؟! اينها انسان را راهنمائي می‌كند به اينكه براي بعد از مرگ چيزي تهيه كند كه قبل از مرگ هم كارائي داشته باشد و ازآن بهره ببرد.
راه‌های آسماني
 محل رفت و آمد فرشتگان
در بخش پاياني سورة مباركه طلاق، يعني آية 12 فرمود: اَللهُ الَّذِي خَلَقَ سَبعَ سَماواتْ وَ مِنَ الاَرضِ مِثلَهُنَّ؛ گرچه در قرآن كريم اَرضين سَبع نيآمده، امّا در اين آيه 12 سوره مباركه طلاق دارد كه: زمين هم مثل آسمان است، يعني طبقات 7 گانه دارد. بعد فرمود: يَتَنَزَّلُ الاَمرُ بِينَهُنَّ؛ دستور الهي از اين وسط‌ها می‌آيد، فرشته‌ها رفت و آمد می‌كنند. در ليلهًْ قدر فرشته‌ها می‌آيند، مقدرات را، امر را تقديم وجود مبارك ولي عصر می‌كنند و بر می‌گردند. فرشته‌هائي كه حافظ اعمال ما و شاهد اعمال ما هستند؛ يك عدّه شاهد اعمال شبند،‌ يك عدّه شاهد اعمال روزند؛ مرتب می‌آيند و می‌روند؛ پس اين آسمان می‌شود طرائق. امّا راه، منحصر در راه مادي نيست كه انسان با پا طي كند! بالأخره فرشته‌ها موجودي هستند، ولو ما درست، اينها را درك نكنيم. همان‌طوري كه يك عدّه به اين فكرند كه چگونه يك بذر و هسته، درخت يا خوشه می‌شود؛ يك عدّه هم به اين فكرند كه با فرشته‌ها مأنوس باشند؛ چگونه ملائكه می‌آيند، چگونه می‌روند، چگونه حرف می‌زنند.
ضرورت بهره‌گيري مناسب از سحر و پرهيز
 از اتلاف ساعات شبانه برای نيل به كمالات معنوي
وجود مبارك پيغمبر (ص) اصحاب خاصي داشت كه آنها را تربيت می‌كرد. آنها، هم در روز شاگرد حضرت بودند در بيداري، و هم در شب در خواب، شاگرد حضرت بودند. اينها اين چند ساعتي كه می‌خوابيدند، براي آنها كلاس درس بود. حضرت روز كه می‌شد، از اينها سؤال می‌كرد: هَلْ مِنْ مُبَشّرات (5)، آيا مژده آوراني با خود داريد؟ يعني خوابي كه حامل مژده‌اي باشد ديده ايد؟ اينها آنقدر نمي‌خوردند كه روي سنگيني بخوابند؛ به موقع می‌خوابيدند، به موقع بيدار می‌شدند، سحر خيز بودند.حضرت مي‌فرمود: هَلْ مِنْ مُبَشّرات، اين را مرحوم كليني در جلد 8 كافي نقل كرد. بعضي‌ها كه رؤياي خاص ديده بودند، به عرض حضرت می‌رساندند. ما فقط روزها كارهايمان را به هم می‌زنيم، بحث ديروز را با بحث امروز گره می‌زنيم؛ امّا آني كه اصحاب سحر است هم بحث‌های روز را به هم گره می‌زند، هم رؤياهاي شب را!! ما شب را هدر می‌دهيم! اين معناي اتلاف عمر است، اتلاف عمر كه ديگر حقيقت شرعيّه نمی‌خواهد، همين است؛ كسي 10 ساعت را، 7 ساعت را صاف هدر بدهد!! اگر كسي روزها را گره زد و شب‌ها را هم گره زد؛ می‌شود عالم رباني. اينكه فرمود: اِنَّ ناشِئَهَ الَّيلِ هِيَ اَشَدُّ وَطئاً وَ اَقوَمُ قِيلاً. اِنَّ لَكَ فِي النَّهارِ سَبحاً طَويلاً (6)؛ يعني هر دو، مدرسه است. منتها روز براي رفع حاجت، شب براي رسيدن به جاهاي بالاتر. اينها شب‌هايشان هم گره خورده است كه ديشب چه ديدند،‌ امشب چه می‌بينند، فردا شب چه می‌خواهند ببينند. اينها می‌توانند سَبع طَرائِق را كه در آية 17 سوره مومنون که فرمود لَقَدْ خَلَقْنَا فُوقَكُمْ سَبعَ طَرائِق، خوب ارزيابي كنند، مفاد آية 12 سوره طلاق را كه دارد: يَتَنَزَّلُ الاَمرُ بَينَهُنَّ خوب تلقّي كنند.
وجود نازنین پیغمبر اکرم (ص) به اصحابشان فرمود که اگر یک کمی بهتر شوید ،لَصافَحَتْكُمُ المَلائِكَه(7). اين را حضرت  به امام و امامزاده نگفت تا شما بگوئيد این تعبیر مخصوص حضرت امير و اهل بيت است، آنها يك مقام برتري دارند. اين را حضرت به همين اصحاب خاص خودش گفته؛ پس معلوم می‌شود افراد عادي هم می‌توانند به اينجاها برسند!
بيانات حضرت آيت الله جوادي آملي (مدظلّه)
در جلسه درس تفسير سوره مؤمنون در جمع طلاب
 و فضلاي حوزه علميّه قم ـ 20/ 2/ 1390
 
 (1) مؤمنون/ 19
(2) مؤمنون/ 19 و 20
(3) نحل/ 8
(4) مؤمنون/ 20
(5) الكافي/ 8/ 90
(6) مزمّل/ 6 و 7
(7) الكافي/ 2/ 424
خوان حکمت در ماه مبارک رمضان روزهای زوج منتشر می‌شود.