اين روزها ديدن تبليغات در  وسايل مختلف ومکانهاي مختلف به يکي از مسائل روزمره جامعه ما تبديل شده است.تحول صنعتي شدن در ايران به شکلي به پيش مي رود که تا چند سال آينده ابزارهاي تازه تري براي اين تبليغات شکل مي گيرد.ابزاري که مي توانند هر مخاطبي را تحت تاثير قرار دهند واو  را وادار به خريد يک کالا کند.هزينه قابل توجهي که براي اين تبليغات پرداخت مي شود هم گوياي اين تاثير جدي است.براي هر ثانيه تبليغات در رسانه ملي رقمي حدود 237 هزار تومان پرداخت مي گردد.

همچنين هزينه يک ماه تبليغ در بيلبوردي مانند بيلبوردهاي بزرگراه همت مبلغي به ارزش 128ميليون تومان است.اين هزينه در حالي مطرح مي شود که بسياري از شرکتها حاضر به پرداخت اين مبلغ هستند وهزينه تبليغات در کنار زمين هاي فوتبال گاهي به 8 ميليارد تومان مي رسد.مديران اين شرکتها هم کاملا وبارها تاکيد دارند که اين مبلغ ها دقيقا به معناي تاثيرگذاري در روان مخاطب وتشويق او به خريد است.

کودکان ،اولين پذيرنده هاي تبليغات!

در اين ميان آمارها از تاثير 70 درصدي تبليغات بر کودکان مي گويد.در همين باره "لارم مارن"، مشاور عالي وزارت فرهنگ  سوئد عنوان مي کند : کودکان توان درک موضوع تبليغات را ندارند و تبليغات‌چي‌ها نيز از کودکي و ناپختگي آنها سوءاستفاده مي‌کنند.

حال با توجه به اين آمارها به نظر مي رسد که اين ارقام جدي نشان از توانايي هدايت فکري مخاطبان به سمتهاي مختلف دارد.

علي فرهادي،جامعه شناس،دراين باره مي گويد:طبق تحقيقات صورت گرفته 70 درصد کودکان و30 تا 40 درصد  بزرگسالان به طور نسبي تحت تاثير تبليغات قرار مي‌گيرند وبه نوعي در اين باره تصميماتي جدي براي خريد کالاي خريداري شده مي‌گيرند.تصميمات جدي که هر ماه تبعات مالي جدي را براي والدين ايجاد مي کند.

از تاثيرات بصري تا درگيري ذهني!

در اين ميان نکته اي که شايد بيش از کودکان،ماجرا را جدي کرده موضوع توجه بزرگسالان به محتواي تبليغات است.بسياري از زنان ايراني اين روزها تحت تاثير اين تبليغات هستند.به شکلي که آمار خريدها در اثر تبليغات روز به روز جدي‌تر مي شود.اين تاثيرات هم شامل تبليغات بيلبوردي داخلي است وهم تبليغاتي که در رسانه ملي وحتي شبکه هاي ماهواره اي پخش مي شود را شامل مي گردد.

وي خاطرنشان مي سازد: موضوع تاثير تبليغات بر خانواده ها وجامعه،ماجرايي چندبعدي است.به اين صورت که در بعد اول بحث خود تبليغات و نمايان کردن بهترين ولوکس ترين کالاها در جامعه مطرح مي شود ودر ابعاد بعدي آن تاثيرات بصري وپس ازآن، تبعات ذهني براي مخاطب مورد نظر خواهد بود.

لوکس ترين ها براي جامعه متوسط ايراني

علي فرهادي با اشاره به گام اول يعني نمايان ساختن کالاهاي لوکس وتکرار چندين باره آنها مي گويد:جامعه ايران ،جامعه اي تشکيل شده از افرادي است که از نظر مالي غالبا متوسط هستند.به اين صورت که اکثريت شهروندان،توانايي خريد کالاهاي متوسط جامعه را دارند.تکرار چندين باره تبليغات کالاهاي لوکس با ابزارهاي مختلف  در پيش روي اين اقشار متوسط مي تواند فضاي ترديد را درآنها به وجود بياورد.به اين صورت که در ابتدا ممکن است سبب شود که سبک زندگي آنها که بر مبناي روزي حاصل حلال وحاصل از تلاش است را زير سؤال ببرد.چرا که به طور ناخودآگاه در اثر تماشاي مداوم اين گونه محصولات وناتواني در خريد ،مخاطب از اينکه نتوانسته بعد از چند سال تلاش اين کالاها را به دست آورد، احساس سرخوردگي کاذب مي کند.

تبعات سرخوردگي تبليغاتي

دراين باره علي فرهادي،جامعه شناس واستاد دانشگاه با اشاره به تبعات اين سرخوردگي عنوان مي کند:

چند مسئله در پي اين سرخوردگي ايجاد مي شود:

1-رها کردن شغل فعلي وحتي گسست از خانواده از سوي مردان به دليل احساس شکست

2-ايجاد نوعي بد بيني اجتماعي در فرد نسبت به ديگر اعضاي جامعه وحتي توليد خشونت در فرد 

3-گرايش به سمت برخي مسائل غير هنجار براي رهايي از استرس ناشي از سرخوردگي

برشمردن اين تبعات در شرايطي است که تاثير اين حجم از تبليغات روزانه بر بانوان جامعه و به ويژه قشر جوان دختران هم غير قابل انکار است.

تبليغات زير آب ازدواج را خواهد زد

علي فرهادي ، درباره اين بعد از موضوع تبليغات براين باور است که اين موضوع ارتباط مستقيمي با معضل کاهش ميل پسران به ازدواج دارد.

فرهادي مي افزايد:هنگامي که تبليغات به شکل پرحجمي براي انظار عمومي جامعه به نمايش در مي آيد به تدريج برخي از اعضاي جامعه دختران نسبت به داشتن بسياري از اين کالاهاي لوکس ابراز علاقه بيشتري مي کنند.آن قدر اين مسئله تکرار مي شود که آنان داشتن چنين چيزهايي در زندگي را يک نياز جدي مي دانند وهمين سبب مي شود که به طور ناخوادآگاه توقعات افزايش يابد.

در سوي مقابل پسران که ازدواج کرده اند توانايي برآورده ساختن اين توقعات هر روزه را نخواهند داشت.ضمن اينکه پسران مجرد هم از ديدن اين توقعات وحشت مي کنند واز ازدواج عقب نشيني خواهند کرد.

همچنين به باور  اين استاد دانشگاه بعد ديگر اين ماجرا نمايش قابل توجه شکاف طبقاتي وحتي کمک به بحرانهاي پيراموني در اين باب است.وي دراين باره بيان مي دارد:هنگامي که ماشينهاي لوکس آن چناني در خيابانها وديگر وسايل تبليغاتي به نمايش در مي آيند ويا وسايل لوکس آن چناني خانگي در تلويزيون دائما تبليغ مي شود قطعا عده اي از جامعه که جزو اقشار ضعيف هستند آزردگي خاطر بيشتري پيدا مي کنند.بايد توجه داشت که دامن زدن به موضوع شکاف طبقاتي بحرانهاي چشمگير اجتماعي وحتي جامعه‌اي خشن را مي سازد.

احساس نياز کاذب و خرجهاي ميليوني!

دراين ميان برخي از کارشناسان اقتصادي هم پيرامون حجم گسترده تبليغات وسبک امروزي آن، براين تاکيد دارند که سبک مادي گرايي محض در حجم بالاي تبليغات هميشه به ناچار وجود خواهد داشت.در کنار اين مسئله احساس نياز کاذب هم به شدت با اين افزايش روند تبليغات گسترش مي يابد.

دراين باره مهرانه علي بخشي ،روانشناس واستاد دانشگاه مي گويد:نيازهاي کاذب از مهم ترين مقولات امروز پيرامون تبليغات است.چرا که مخاطب عام در اثر تبليغات  حتي گاهي اوقات ناخودآگاه ،اين احساس را در خود شکل مي دهد.در مطالعات پژوهشي اين مسئله اثبات شده که تبليغ روزانه يک کالا بيش از 5 بار مي  تواند به اندازه قابل توجهي توجه مخاطب را به نداشتن آن کالا جلب کند.يعني ذهن مخاطب درگير اين مسئله شود که اين کالا را ندارد ونبود اين کالا نوعي مشکل در زندگي اوبه وجود آورده است.

از تبليغات اخلاقي تا نيازهاي اجتماعي 

حال اين سؤال مطرح مي شود که راه حلهاي تعديلي در اين باره چه خواهد بود؟

علي فرهادي، درباره تعديل اين فضا خاطرنشان مي کند:راه حل در افزايش پيامهاي تبليغاتي در سطح شهر ورسانه ملي است.به شکلي که بتوان با تهيه محتواي مناسب براي تبليغات در آنها به نکاتي اشاره کرد که به نوعي يک بحران براي جامعه ايجاد کرده ويا جزو اخلاقيات جامعه است.بايد به اين فکر بود که به جاي دامن زدن به مادي گرايي از طريق تبليغات‌،اخلاق‌گرايي را در جامعه رشد داد.

وي در ادامه مي افزايد:به‌عنوان نمونه ما امروزه در جامعه با موضوع رعايت نشدن احترام بزرگ ترها وپدر ومادرها رو به رو هستيم.همين موضوع مي تواند دستمايه اي براي تبليغات شود.همچنين موضوعاتي مثل روزي حلال،عدم خشونت عليه شهروندان ديگر هم از ديگر مسائلي است که مي‌تواند مورد توجه قرار بگيرد.در همه اين موارد،مي‌توان در ابزار تبليغاتي به جاي تبليغات دائم کالاهاي لوکس فرهنگ اجتماعي وپيامهاي اخلاقي را ترويج داد.بايد باور داشت که اين نوع تبليغات مي تواند جامعه را به جاي نگاه مادي گرايي محض ، کمي به سمت اخلاقي شدن بيش از گذشته سوق دهد.