شکست حصر آبادان پیام مقاومت در برابر دشمن
رهبر انقلاب از میان همه مناطق جنگی و متداولی چون فاو، شلمچه، طلائیه، دهلاویه و... که معمولا کاروان راهیان نور به آن مناطق سفر می‌کنند، هفتم فروردین ماه امسال به منطقه‌ای که یادمان «شکست حصر آبادان» بود، رفتند.
این اقدام رهبر انقلاب نیز مثل همیشه حاوی پیام و نکته‌هایی است. یکی از آن پیام‌ها شاید این باشد که توجه مردم و مسئولین را متوجه عملیات شکست حصر آبادان و چگونگی آزادسازی آن جلب کنند.
آزادسازی آبادان در شرایطی صورت پذیرفت که هنوز ارتش و سپاه و نیروهای مردمی از قدرت و توانایی آن‌چنانی برخوردار نبودند. از طرفی دیگر وجود شخصی چون بنی‌صدر در سمت فرماندهی کل قوا موجب شده بود که عملا نیروهای انقلابی نتوانند آنگونه که باید عمل کنند، از این رو عزل بنی‌صدر، موجب تقویت روحیه رزمندگان شد.
محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه پاسداران درباره تاثیر شکست حصر آبادان و راهگشا بودن رهنمود امام در این عملیات اظهار داشت: امام خمینی(ره) تاکید کرده بودند که حصر آبادان باید شکسته شود ولی وضعیتی که با حضور بنی‌صدر در آن زمان در جبهه‌ها حاکم بود برای این مسئله مانعی بزرگ محسوب می‌شد تا ارتش و سپاه نتوانند توانایی‌هایشان را در کنار هم قرار دهند و قدرت واحدی را تشکیل دهند اما با کنار رفتن بنی‌صدر ما توانستیم با ارتش همکاری کنیم. از این رو آزادسازی آبادان اولین همکاری مشترک سپاه و ارتش در جنگ بود.
بجاست نیم نگاهی به عملیات شکست حصر آبادان و چگونگی آزادسازی مناطق جنوبی کشور و نتایج و آثار آن داشته باشیم:
محاصره شهر آبادان:
پس از تجاوز عراق در 31 شهریور 1359 و اشغال سریع بخش‌هایی از خاک ایران، خرمشهر مهم‌ترین شهر بندری ایران، پس از 40 روز مقاومت دلیرانه، با خیانت آشکار لیبرال‌ها و منافقین، به دست دشمن افتاد. پس از سقوط خرمشهر، رژیم عراق درصدد برآمد تا جزیره آبادان را هم اشغال کند و تلاش کرد تا از طریق شرق کارون و شمال بهمنشیر وارد آبادان شود، زیرا عبور از این قسمت آسان‌تر از عبور از رودخانه کارون در جنوب خرمشهر بود. با چنین وضعیتی آبادان در یک محاصره 330 درجه‌ای قرار می‌گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می‌توانست آن را با خطر جدی روبه‌رو کند. دشمن می‌پنداشت اگر بتواند از این رودخانه بگذرد، آبادان را برای همیشه از آن خود کرده است.
عراقی‌ها برای تصرف آبادان در هشتم آبان 1359، در منطقه ذوالفقاری روی رودخانه بهمنشیر پل شناور نصب و با عبور دادن قسمتی از نیروهای خود، وارد جزیره آبادان شدند. از آن جهت منطقه ذوالفقاری را انتخاب کرده بودند که با استفاده از پوشش نخلستان‌ها بتوانند از دید رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتی وارد شهر گردند.
طرح عملیات ثامن‌الائمه(ع):
پایدار ماندن سرپل دشمن در شرق کارون تهدید بالقوه خطرناکی برای جزیره آبادان بود زیرا با اشغال جزیره آبادان تمام کرانه شمالی اروندرود در کنترل عراق قرار می‌گرفت و بنادر ماهشهر و امام خمینی(ره) و تاسیسات اقتصادی و دریایی ایران در خور موسی در کنترل مستقیم و غیرمستقیم دولت عراق قرار می‌گرفت. در برابر چنین رویدادی کشور ایران از بخش کرانه شمال غربی خلیج‌فارس محروم می‌شد و مجبور بود برای استفاده بی‌خطر از آبراه دریایی، تاسیسات اقتصادی و نظامی و بندری منطقه را به بنادر دیگر مانند بندر دیلم، گناوه یا بوشهر تغییر مکان دهد که این امر مستلزم صرف میلیاردها دلار هزینه و سال‌های متمادی وقت بود.
از آنجا که وسعت منطقه عملیاتی بالغ بر 130 کیلومتر مربع بود و حوزه دید بسیار وسیعی داشت، امکان اختفای تحرکات نظامی در طول روز میسر نبود لذا مقرر شد عملیات در تاریکی شب انجام شود تا دشمن نتواند از نیروهای زرهی خود بهره لازم را ببرد.
سرانجام عملیات ثامن‌الائمه(ع) با هدف انهدام نیروهای دشمن در شرق کارون و تصرف این منطقه، درساعت یک بامداد پنجم مهرماه سال 1360 با رمز مقدس «نصرمن الله و فتح قریب» شروع شد.
این عملیات با همکاری ارتش، سپاه، بسیج و نیروهای ژاندارمری انجام شد و نیروهای عمل کننده در این عملیات بزرگ از «لشکر 77 خراسان» شامل سه‌تیپ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 16 گردان نیروی پیاده در سازمان سه قرارگاه تیپی، «تیپ 37 زرهی شیراز»، «گردان 251 تانک» از «لشکر 16 زرهی»، «گردان 107 ژاندارمری»، «گروه رزمی 291 تانک» بودند و جهاد سازندگی علاوه بر احداث جاده «وحدت» در فروردین 1360، امور مقدماتی عملیاتی را انجام دادند.
نیروهای سپاه اسلام با عبور از میدان‌های مین و تله‌های انفجاری و موانع ایذائی در حالی که به شدت با آتشبارهای خطوط پشتیبانی حمایت می‌شدند به مواضع دشمن یورش برده و دشمن را سخت غافلگیر کردند. همچنین به سرعت خاکریزهای مقدماتی دشمن تسخیر شد و نیروهای دشمن هدف تعقیب قرار گرفتند.
لشکر زرهی عراق با قدرت تمام درهم کوبیده شده و نیروهای آن تحت تعقیب قرار گرفتند. با فرار دشمن به غرب کارون، بهترین موضع پدافندی و ضد پاتک نصیب نیروهای ایران شد. پس از دو روز نبرد بی‌امان رزمندگان اسلام، پس مانده‌های ارتش بعثی به غرب کارون فرار کرده و در آنجا زمین‌گیر شدند.
نتایج عملیات ثامن‌الائمه(ع)
این عملیات نتایجی را چون خارج شدن قوای دشمن از شهر آبادان، آزادشدن دو جاده مهم اهواز- آبادان و ماهشهر-آبادان و آزادسازی کامل شرق کارون به وسعت 130 کیلومتر مربع را در پی داشت.
با پیروزی درخشان سپاه اسلام در شکست حصر آبادان، روحیه امید در سرتاسر جبهه‌ها و در میان مردم دمیده شد و سیل خروشان ملت با شادی و شور، بیش از پیش به سوی جبهه‌ها روانه شدند.
عملیات ثامن‌الائمه(ع) به منزله نقطه عطف و حلقه وصلی برای تغییر استراتژیک جنگ از وضعیت گذشته به وضعیت جدید محسوب می‌شود. بعد از حذف بنی‌صدر، برای نخستین بار بود که نیروهای عمل کننده در این حد گسترده با هم ترکیب شده و به نحو شایسته‌ای با یکدیگر همکاری و هماهنگی می‌کردند به طوری که این ااقدام الگوی مناسبی برای ادامه همکاری ارتش و سپاه در عملیاتهای دیگر شد.
مقاومت، مهم‌ترین پیام شکست حصر آبادان:
به نظر می‌رسد پیام اصلی عملیات شکست حصر آبادان و همچنین حضور رهبر انقلاب در آبادان، مقاومت و ایستادگی و حسن ظن به وعده‌های صدق الهی است. در این صورت است که می‌توان در برابر همه قدرت‌های بزرگ دنیا ایستاد و سرخم نکرد و حتی ذره‌ای از منافع ملی و دینی عدول نکرد.
به همین دلیل است که رهبر انقلاب شکست یک ملت را زمانی می‌دانند که به این نقطه برسند که تصور کنند کاری نمی‌توانند انجام دهند.
رهبر انقلاب در آبادان فرمودند: شکست یک ملت آن وقتی اتفاق می‌افتد که آنها معتقد بشوند که نمی توانند کاری انجام بدهند؛ این اول شکست هر ملتی است. آنها خواستند این احساس را در دوران جنگ تحمیلی در دل ایرانیان به وجود بیاورند، اما قضیه به عکس شد. جنگ تحمیلی یعنی دفاع مقدس ملت ایران نشان داد که یک ملت در سایه اتحاد، در سایه ایمان به خدا، در سایه حسن ظن به خدای متعال و اعتقاد به صدق وعده الهی، می‌تواند از همه گذرگاه‌های دشوار عبور کند و می‌تواند در مقابل دشمنان بایستد و می‌تواند دشمن را وادار به هزیمت و عقب‌نشینی کند؛ جنگ تحمیلی این را به همه ما نشان داد.
* سیدکریم بحرینی
این اقدام رهبر انقلاب نیز مثل همیشه حاوی پیام و نکته‌هایی است. یکی از آن پیام‌ها شاید این باشد که توجه مردم و مسئولین را متوجه عملیات شکست حصر آبادان و چگونگی آزادسازی آن جلب کنند.
آزادسازی آبادان در شرایطی صورت پذیرفت که هنوز ارتش و سپاه و نیروهای مردمی از قدرت و توانایی آن‌چنانی برخوردار نبودند. از طرفی دیگر وجود شخصی چون بنی‌صدر در سمت فرماندهی کل قوا موجب شده بود که عملا نیروهای انقلابی نتوانند آنگونه که باید عمل کنند، از این رو عزل بنی‌صدر، موجب تقویت روحیه رزمندگان شد.
محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه پاسداران درباره تاثیر شکست حصر آبادان و راهگشا بودن رهنمود امام در این عملیات اظهار داشت: امام خمینی(ره) تاکید کرده بودند که حصر آبادان باید شکسته شود ولی وضعیتی که با حضور بنی‌صدر در آن زمان در جبهه‌ها حاکم بود برای این مسئله مانعی بزرگ محسوب می‌شد تا ارتش و سپاه نتوانند توانایی‌هایشان را در کنار هم قرار دهند و قدرت واحدی را تشکیل دهند اما با کنار رفتن بنی‌صدر ما توانستیم با ارتش همکاری کنیم. از این رو آزادسازی آبادان اولین همکاری مشترک سپاه و ارتش در جنگ بود.
بجاست نیم نگاهی به عملیات شکست حصر آبادان و چگونگی آزادسازی مناطق جنوبی کشور و نتایج و آثار آن داشته باشیم:
محاصره شهر آبادان:
پس از تجاوز عراق در 31 شهریور 1359 و اشغال سریع بخش‌هایی از خاک ایران، خرمشهر مهم‌ترین شهر بندری ایران، پس از 40 روز مقاومت دلیرانه، با خیانت آشکار لیبرال‌ها و منافقین، به دست دشمن افتاد. پس از سقوط خرمشهر، رژیم عراق درصدد برآمد تا جزیره آبادان را هم اشغال کند و تلاش کرد تا از طریق شرق کارون و شمال بهمنشیر وارد آبادان شود، زیرا عبور از این قسمت آسان‌تر از عبور از رودخانه کارون در جنوب خرمشهر بود. با چنین وضعیتی آبادان در یک محاصره 330 درجه‌ای قرار می‌گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می‌توانست آن را با خطر جدی روبه‌رو کند. دشمن می‌پنداشت اگر بتواند از این رودخانه بگذرد، آبادان را برای همیشه از آن خود کرده است.
عراقی‌ها برای تصرف آبادان در هشتم آبان 1359، در منطقه ذوالفقاری روی رودخانه بهمنشیر پل شناور نصب و با عبور دادن قسمتی از نیروهای خود، وارد جزیره آبادان شدند. از آن جهت منطقه ذوالفقاری را انتخاب کرده بودند که با استفاده از پوشش نخلستان‌ها بتوانند از دید رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتی وارد شهر گردند.
طرح عملیات ثامن‌الائمه(ع):
پایدار ماندن سرپل دشمن در شرق کارون تهدید بالقوه خطرناکی برای جزیره آبادان بود زیرا با اشغال جزیره آبادان تمام کرانه شمالی اروندرود در کنترل عراق قرار می‌گرفت و بنادر ماهشهر و امام خمینی(ره) و تاسیسات اقتصادی و دریایی ایران در خور موسی در کنترل مستقیم و غیرمستقیم دولت عراق قرار می‌گرفت. در برابر چنین رویدادی کشور ایران از بخش کرانه شمال غربی خلیج‌فارس محروم می‌شد و مجبور بود برای استفاده بی‌خطر از آبراه دریایی، تاسیسات اقتصادی و نظامی و بندری منطقه را به بنادر دیگر مانند بندر دیلم، گناوه یا بوشهر تغییر مکان دهد که این امر مستلزم صرف میلیاردها دلار هزینه و سال‌های متمادی وقت بود.
از آنجا که وسعت منطقه عملیاتی بالغ بر 130 کیلومتر مربع بود و حوزه دید بسیار وسیعی داشت، امکان اختفای تحرکات نظامی در طول روز میسر نبود لذا مقرر شد عملیات در تاریکی شب انجام شود تا دشمن نتواند از نیروهای زرهی خود بهره لازم را ببرد.
سرانجام عملیات ثامن‌الائمه(ع) با هدف انهدام نیروهای دشمن در شرق کارون و تصرف این منطقه، درساعت یک بامداد پنجم مهرماه سال 1360 با رمز مقدس «نصرمن الله و فتح قریب» شروع شد.
این عملیات با همکاری ارتش، سپاه، بسیج و نیروهای ژاندارمری انجام شد و نیروهای عمل کننده در این عملیات بزرگ از «لشکر 77 خراسان» شامل سه‌تیپ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 16 گردان نیروی پیاده در سازمان سه قرارگاه تیپی، «تیپ 37 زرهی شیراز»، «گردان 251 تانک» از «لشکر 16 زرهی»، «گردان 107 ژاندارمری»، «گروه رزمی 291 تانک» بودند و جهاد سازندگی علاوه بر احداث جاده «وحدت» در فروردین 1360، امور مقدماتی عملیاتی را انجام دادند.
نیروهای سپاه اسلام با عبور از میدان‌های مین و تله‌های انفجاری و موانع ایذائی در حالی که به شدت با آتشبارهای خطوط پشتیبانی حمایت می‌شدند به مواضع دشمن یورش برده و دشمن را سخت غافلگیر کردند. همچنین به سرعت خاکریزهای مقدماتی دشمن تسخیر شد و نیروهای دشمن هدف تعقیب قرار گرفتند.
لشکر زرهی عراق با قدرت تمام درهم کوبیده شده و نیروهای آن تحت تعقیب قرار گرفتند. با فرار دشمن به غرب کارون، بهترین موضع پدافندی و ضد پاتک نصیب نیروهای ایران شد. پس از دو روز نبرد بی‌امان رزمندگان اسلام، پس مانده‌های ارتش بعثی به غرب کارون فرار کرده و در آنجا زمین‌گیر شدند.
نتایج عملیات ثامن‌الائمه(ع)
این عملیات نتایجی را چون خارج شدن قوای دشمن از شهر آبادان، آزادشدن دو جاده مهم اهواز- آبادان و ماهشهر-آبادان و آزادسازی کامل شرق کارون به وسعت 130 کیلومتر مربع را در پی داشت.
با پیروزی درخشان سپاه اسلام در شکست حصر آبادان، روحیه امید در سرتاسر جبهه‌ها و در میان مردم دمیده شد و سیل خروشان ملت با شادی و شور، بیش از پیش به سوی جبهه‌ها روانه شدند.
عملیات ثامن‌الائمه(ع) به منزله نقطه عطف و حلقه وصلی برای تغییر استراتژیک جنگ از وضعیت گذشته به وضعیت جدید محسوب می‌شود. بعد از حذف بنی‌صدر، برای نخستین بار بود که نیروهای عمل کننده در این حد گسترده با هم ترکیب شده و به نحو شایسته‌ای با یکدیگر همکاری و هماهنگی می‌کردند به طوری که این ااقدام الگوی مناسبی برای ادامه همکاری ارتش و سپاه در عملیاتهای دیگر شد.
مقاومت، مهم‌ترین پیام شکست حصر آبادان:
به نظر می‌رسد پیام اصلی عملیات شکست حصر آبادان و همچنین حضور رهبر انقلاب در آبادان، مقاومت و ایستادگی و حسن ظن به وعده‌های صدق الهی است. در این صورت است که می‌توان در برابر همه قدرت‌های بزرگ دنیا ایستاد و سرخم نکرد و حتی ذره‌ای از منافع ملی و دینی عدول نکرد.
به همین دلیل است که رهبر انقلاب شکست یک ملت را زمانی می‌دانند که به این نقطه برسند که تصور کنند کاری نمی‌توانند انجام دهند.
رهبر انقلاب در آبادان فرمودند: شکست یک ملت آن وقتی اتفاق می‌افتد که آنها معتقد بشوند که نمی توانند کاری انجام بدهند؛ این اول شکست هر ملتی است. آنها خواستند این احساس را در دوران جنگ تحمیلی در دل ایرانیان به وجود بیاورند، اما قضیه به عکس شد. جنگ تحمیلی یعنی دفاع مقدس ملت ایران نشان داد که یک ملت در سایه اتحاد، در سایه ایمان به خدا، در سایه حسن ظن به خدای متعال و اعتقاد به صدق وعده الهی، می‌تواند از همه گذرگاه‌های دشوار عبور کند و می‌تواند در مقابل دشمنان بایستد و می‌تواند دشمن را وادار به هزیمت و عقب‌نشینی کند؛ جنگ تحمیلی این را به همه ما نشان داد.
* سیدکریم بحرینی