پرسش:
از منظر قرآن کریم جه آیاتی دلالت بر سیر شناخت خدا با خدا دارد؟ لطفاً به نحو اجمال توضیح دهید.
پاسخ:
آیات متعددی از قرآن کریم بر این سیر دلالت می‌کند که به چند نمونه از آنها در اینجا اشاره می‌کنیم!
1- «شهدالله انه لااله الاهو و الملائکه و اولوالعلم قائما بالقسط لااله الاهو العزیز الحکیم» خدا که همواره به عدل قیام دارد گواهی می‌دهد که جز او هیچ معبودی نیست، و فرشتگان و دانشمندان (نیز گواهی می‌دهند که) جز او، که توانا و حکیم است، هیچ معبودی نیست. (آل عمران/18) یعنی خدایی خدا شهادت بر یگانگی او می‌دهد و نیازی به واسطه شهادت قولی یا فعلی نیست، و می‌توان با سیر در حقیقت هستی، خودش و صفات و افعال وی را شناخت و گفت:
         آفتاب آمد دلیل آفتاب
                              گر دلیلت باید از وی رخ برمتاب
       از وی ار سایه نشانی می‌دهد
                              شمس هر دم نور جانی می‌دهد.
(مثنوی- دفتر اول، بیت116)
مسلما خدا در همه امور و در معرفت خود کارگزاری کافی است، «الیس الله بکاف عبده» (زمر- 36) امام باقر(ع) درباره آیه «شهدالله انه...» فرمود: شهدالله انه لااله الا هو، فان الله تبارک و تعالی یشهد بها لنفسه و هو کما قال» خدا خود شهادت بر وحدانیت خویش می‌دهد، یعنی خدایی او دلیل یکتایی اوست. (تفسیر عیاشی، ج1، ص166)
همچنین از ابن عباس نقل شده است که فرمود: «... فشهد لنفسه قبل الخلق حین کان و لم یکن سماء والارض ولابر و لابحر» خدا قبل از آفرینش موجودات، بر خویش شهادت داد آن هنگام که نه آسمان و زمینی بود و نه بیابان و دریایی. (روح‌البیان، ج2، ص12)
2- «اولم یکف بربک انه علی کل شیئ شهید» آیا کافی نیست که پروردگارت بر همه چیز شهید است (فصلت- 53) شهید در قرآن کریم، گاه در موارد خاص و به معنای شاهد به کار رفته است. مانند «و ارسلناک للناس رسولاً و کفی بالله شهیداً» (نساء-53) که سیاق آیه نشان می‌دهد که شهادت الهی بر رسالت نبی‌اکرم(ص) ما را از هر شهادت و دلیل دیگری کفایت می‌کند و گاه به صورت مطلق به کار رفته و به معنای مشهود است مانند آیه مورد بحث. مگر ممکن است او اول و آخر و ظاهر و باطن نظام هستی باشد، و قبل از هر چیزی مشهود نباشد؟ و مگر می‌شود خدا با همه اشیاء باشد و قبل از همه آنها دیده شود، ولی معرفت او واسطه طلب کند هرچند آن واسطه معرفت نفس سالک باشد؟ وقتی راه عین هدف باشد و خدا پیش از هر چیز دیگری مشهود باشد مسلماً قبل از آن که با آیات انفس به فهم و شهود نفس برسیم، خدا را و یگانگی و نزاهت او را از نقایص درمی‌یابیم. امام صادق(ع) در این رابطه می‌فرماید: «لایدرک مخلوق شیئاً الابالله و لاتدرک معرفه الله الا بالله» هیچ مخلوقی جز به خدا چیزی را نمی‌شناسد و معرفت خداوند جز به خود خدا حاصل نمی‌شود» (توحید صدوق، ص143)                     ادامه دارد