گالیا توانگر
 شب عید بازار شلوغ‌تر از هر زمانی به نظر می‌رسید. بازار صفای بوشهر با بوی تند ماهی و میگو با عطر ادویه‌جات هندی و تنباکو برازجان هنوز هم نقطه ثقل خاطرات کودکی‌هایم است. بازار صفا لباس‌ها و کفش‌های زیبایی داشت. آن‌قدر زیبا که چشمان پر از شیطنت بچه‌ها را محسور می‌ساخت و آنها میخکوب ویترین، گاه دست مادر را رها کرده ودقایقی بعد که به خود می‌آمدند، اشک گمشدن از چشمانشان سرازیر می‌گشت! اولین بار که گمشدم محسور یک سارافون پر از گل بهاره شده بودم. کاش امروز هم فرصت گمشدن داشتم. کاش در قلب شلوغی بازار شب عید فارغ از داشته‌ها و نداشته‌ها، فارغ از چشم و هم‌چشمی ها دقایقی گم می‌شدم، بعد آن‌قدر اشک می‌ریختم تا این‌بار به جای مادر، خودم، خودم را پیدا می‌کردم....کجایید روزهای خوب و شیرین کودکی ؟!کفش‌های رنگی برای رفتن بود. کفش بادوامی انتخاب می‌کردیم،چون می‌دانستیم که باید روزهای زیادی با آن دوندگی کنیم. برویم و برویم و برویم. هیچ‌گاه به توقف و تعویض کفش نمی‌اندیشیدیم. باید تا آخرین نفس با کفش‌ها فقط می‌رفتیم. اصلا به خاطر همین چشم انتظار نو شدن سال بودم.
یادم هست قبل از سال تحویل هِی در کمد را یواشکی باز می‌کردم و به کفشهای براق پاپیون داردست می‌کشیدم. انگاری قرار بود بهار بیاید دنبالم. کفش‌های پاپیون‌دار سفید براق و سارافون آبی گلدارم را می‌پوشیدم و با هم دویدن را آغاز می‌کردیم و تمام سال در امتداد روزهای داغ جنوب می دویدم.کفش‌ها گاهی یک شماره بزرگ‌تر گرفته می‌شد،چون در جست و خیزها برای بزرگ شدن عجله داشتیم. هم انگشتان پاهایمان قد می‌کشید و هم ساحت اندیشه‌مان وسعت می‌گرفت. از این رو بود که همیشه در شادی‌ها به یاد آن دوست و همکلاسی‌ای که چشم انتظار نیکی‌مان می‌نشست و لحظه‌ها را می‌شمرد، بودیم. بهار را فقط برای خودمان نمی‌خواستیم، بهار را برای همه شهر خواهان بودیم. بازار صفا همیشه عیدها خوشحال بود و من عاشق دیدارش.
خیلی‌ها بر این باورند که وقتی  شورو نشاط زندگی در قلب خانواده‌های ایرانی بر پایه سنت خرید شب عید می‌افتد، حتی از روزهای بعد سال تحویل نیزایام زیباتراست.این نشاط در دل خانواده‌هایی که دو،سه فرزند دارند بیشتر هم خودش را نشان می‌دهد؛ اگر چه پدر و مادرها به نفع خرید بچه‌ها کنار می‌کشند و بازار در قرق خواسته بچه‌هاست و از سوی دیگر توقعات بچه‌ها هم این روزها بالا گرفته و هر چیز را به عنوان لباس شب عیدشان نمی‌پذیرند، اما باز هم شور و نشاط جاری و ساری در پس تکاپوی خرید شب عید چهره بازار را زیبا و امید بخش کرده است.
برخی روانشناسان گفته‌اند که هر وقت دلتان از غم‌های روزگار گرفت،خودتان را در شلوغی بازار غرق کنید. با این حال توصیه ما به شما این است که هوای جیبتان را داشته باشید و آن‌قدر غرق خرید نشوید که برای مثال یکباره به خود آمده و مجبور شوید با خط یازده خود را به منزل برسانید!
چشم وهم چشمی‌ها ممنوع!
فارغ از اینکه چه چیزهایی بخریم و چقدر هزینه کنیم، خرید شب عید از لحاظ روحی و روانی در بین اعضای خانواده تاثیرات مثبت فراوانی دارد. خرید دسته‌جمعی اعضای خانواده یکی از اثرات مثبت این پدیده است. هنگامی که اعضای خانواده با یکدیگر به خرید می‌روند افراد بیشتر به سلایق یکدیگر پی برده و مهرورزی و همدلی میان آنها افزایش پیدا می‌کند.اما در مقابل این نکات مثبت نکات منفی مانند چشم و هم چشمی و رقابت های ناسالم،خرید براساس تبلیغات و خرید برای خودنمایی از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که کارکردهای مثبت اجتماعی خرید شب عید را تهدید می‌کند.
سمیه طالبی یک شهروند تهرانی که به همراه دو فرزند و همسرش برای خرید شب عید روانه جمعه بازار کوچه برلن شده برایمان می‌گوید:«ما در طول سال هر چه بچه‌ها نیاز داشته باشند تهیه می‌کنیم اما باز هم برای اینکه خرید شب عید به روحیه بچه ها نشاط خاصی می‌بخشد و به خانه‌مان شادی می‌آورد،روانه بازار شده‌ایم تا برایشان خریدی هر چند کوچک داشته باشیم.»
از این خانم خانه‌دار سوال می‌کنم: آیا در خریدهای خود به نوع و حجم خرید‌های اعضای فامیل و دوست و آشنا هم نگاه کرده و در واقع بر اساس میزان و نوع خرید اطرافیان، شما هم اولویت‌هایتان را تنظیم کرده و خرید می‌کنید؟وی صادقانه پاسخ می‌دهد:«همسر من کارگر یک شرکت تولیدکننده مواد شوینده است. بنابراین ما نه باورش را داریم که در خرید با دیگران رقابت کنیم و نه اساسا توان مالی. ما به خریدی شادی بخش فکر می‌کنیم که در حد امکانات خودمان باشد نه رقابتی تلخ . البته بعضی وقت‌ها برای تهیه وسایل منزل با اطرافیانمان مشورت داریم که مثلا آنها چه مارک و قیمتی از فلان کالا خریداری کرده‌اند تا به یک خرید با کیفیت و مطلوب نزدیک شویم. اما هرگز به فکر چشم و همچشمی نبوده‌ایم و اصلا هم برای من مهم نیست. مهم این است که چیزی کم نداشته باشیم که در خانه به مضیقه در نیفتیم.»
  گول تبلیغات پر طمطراق را نخورید
این روزها بازار تبلیغات هم داغ داغ است. از داد زدن فروشنده‌ها در بساط‌های شبانه گرفته تا بیلبوردهای غول پیکر تبلیغاتی که در ورودی بزرگراه‌ها و یا سایر معابر شهری نصب شده و چشم را خیره می‌سازند.
صغری رحمانی یک مشاور خانواده برایمان توضیح می‌دهد:« الگوی تحمیلی تبلیغات، فرد را به صورت ناخودآگاه مجاب می‌کند به اینکه به وسایل و اقلام مختلف نیازمند است؛ درحالی‌که این نیاز، فقط یک نیاز کاذب است. یکی از مشکلات جامعه امروز تبلیغ و تشویق به خرید کالاهای متنوع و گرانقیمت در رسانه‌های مختلف است در حالی که در کنار چنین تبلیغاتی ارائه فرهنگ خرید مناسب و الگوهای صحیح مصرف است و باید توجه داشت تسخیر ذهن افراد با تبلیغات متعدد و متقاعد کردن آنها برای خرید‌های غیرضروری در طولانی‌مدت تبعات مختلفی را در پی خواهد داشت که به نفع سلامت روان و اقتصاد جامعه نخواهد بود.»
وی ادامه می‌دهد:« در برخی افراد خرید کردن راهکاری برای خودنمایی است، این افراد تصور می‌کنند خرید اجناس غیرضروری و ولخرجی خود کم‌بینی و کاهش اعتماد به نفس را در آنها برطرف می‌کند. خریدن لباس‌های گرانقیمت، کیف‌ها و کفش‌های با برندهای مختلف و حتی لوازم غیر لازم برای خانه، زمینه‌ای است که این افراد گمان کنند به حدی از آرامش و سکون روانی رسیده‌اند.
این در حالی است که صرف بخشی از درآمد ماهانه به خریدهای غیرضروری نه تنها مشکل این‌گونه افراد را حل نخواهد کرد، بلکه با به وجود آوردن احساس یأس و ندامت از خرید این مشکلات تشدید خواهد شد.»
بنابراین از صحبت‌های این روانشناس می‌توان نتیجه گرفت که نشاط حاصل از یک خرید زمانی حاصل می شود که با تدبیر و با برنامه خرید را انجام دهیم. زیاد به فکر تبلیغات مرسوم در این رسانه و آن نباشید. خودتان تحقیق را بر پایه تجربه اطرافیان دنبال کنید.
رحمانی روانشناس در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید:«برای مثال شما قصد خرید یک دستگاه ماشین لباسشویی را دارید. این روزها در مراکز خرید لوازم خانگی مثلا سه راه امین حضور(تهران) هر چند قدم به چند قدم با بیلبوردهای تبلیغاتی بزرگ مواجه می‌شوید که مارک‌ها و مدل‌های مختلف ماشین لباسشویی را تبلیغ کرده‌اند. شما سردر گم می‌مانید که کدام یک با نیاز واقعی شما همخوانی داشته و همان مارک و مدلی است که حقیقتا در پی‌اش هستید؟بنابراین ابتدا باید با سرچ در اینترنت و یا به دست آوردن دفترچه‌های معرفی محصول شرکت‌های مختلف نسبت به کارآیی و فاکتورهای خاص و وجه تمایز هر مدل اطلاعاتی کسب کرده و سپس نظرات اطرافیان را درباره مدل انتخابی خود جویا شوید. شاید شخصی از نزدیکانتان همان مدل انتخابی شما را خریداری کرده و نسبت به چگونگی و میزان کارآیی دستگاه تجربیاتی داشته باشد که صد البته برای تصمیم‌گیری‌تان در خرید بسیار مفید و موثر خواهد بود.»
حراجی‌ها بازار شب عید را داغ کرده‌اند
با رونق حراجی‌ها ی زود هنگام و البته بیشتر حراج لباس‌های زمستانی- به دلیل کوتاه بودن دوره سرما درسال جاری-استقبال مردم از بازار پوشاک خوب به نظر می‌رسد. با این حال به بسته‌های دست خریداران که نگاه کنید از نوع بسته‌بندی‌ها متوجه می‌شوید که جماعت خریدار به دنبال اجناس ضروری و با قیمت مناسب هستند.  
علیرضا محمدی یکی از فروشندگان بازار برایمان می‌گوید:«مردم بیشتر کالاهای مصرفی می‌خرند و البته کالاهایی همچون پوشاک و کیف و کفش هم طرفداران خاص خود را دارد، اما اگر نگاهی به کیسه‌هایی که دست مردم است بیندازید، بیشتر کالاهای با قیمت مناسب را خرید کرده اند، این را می‌توان از کیسه‌ها و نوع بسته بندی که کالاهای خریداری شده دارد، فهمید.»
وی ادامه می دهد:«استقبال بیشتر از بازار پوشاک نسبت به سایر بخش‌ها امری طبیعی است؛ اما تخفیف‌ها و حراجی‌های زودرس لباس‌های زمستانی هم از دلایل مهم برای استقبال مردم است، چراکه عرضه لباس‌های زمستانی که به دلیل کوتاه شدن دوره سرما در زمستان امسال، خیلی زوتر با تخفیف در مراکز خرید عرضه می‌شوند که در حضور مردم در بازارهای خرید موثر است.»
جای خالی تبلیغ برای خرید ایرانی
شب های خرید شب عید بهترین فرصت برای تبلیغ و فروش تولیدات داخلی محسوب می‌شود که صد افسوس به نظر می رسد برای استفاده بهینه از این فرصت طلایی باز هم تمهیدات ویژه اتخاذ نشده و این مهم به ورطه فراموشی سپرده شده است.
از صادق آفرین زاد یک فروشنده پوشاک سوال می‌کنم نحوه نظارت بر قیمت ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟وی که یک تولیدکننده داخلی است و در مغازه اش کمتر پوشاک وارداتی به چشم می‌خورد، پاسخ می‌دهد:«واقعیت این است که ما اصلا از یک حدی نمی توانیم به قیمت بالا بفروشیم چرا که مردم دنبال مدل‌ها و کیفیتی با نرخ مناسبند. اگرگران‌تر بفروشیم نه تنها به صورت مقطعی در شب عید مشتری خود را از دست می‌دهیم بلکه به مرور زمان در آتیه نیز ضربه می‌خوریم و مشتری‌های دائمی مان را نیز از دست خواهیم داد.»
وی ادامه می‌دهد:«این شب‌های خرید عید جا داشت مسئولان برای خرید ایرانی تبلیغات بیشتری داشتند و لااقل همان پلاکارد «ایرانی،ایرانی بخر» را در مراکز خرید نصب می‌کردند که متاسفانه از همان حرکت کوچک هم دریغ شده است.»
تمهیدات فرار از ترافیک شب عید
سردار محسن خانچرلی رئیس پلیس پیشگیری تهران بزرگ درباره طرح نوروزی پلیس در مراکز خرید  توضیح می‌دهد:«طرح نوروزی پلیس از 45 روز مانده به عید در محدوده بازار تهران آغاز شده است. در اجرای این طرح مواردی چون برخورد با بساط‌ گستران و بساط‌فروشان و ایجاد امنیت برای شهروندان در دستور کار قرار گرفته است. با توجه به اینکه از استان‌های مختلف برای خرید به بازار تهران مراجعه می‌کنند، در این خصوص نیز برنامه‌هایی را برای تأمین امنیت به مرحله اجرا درآورده‌ایم. هر 15 روز این طرح وارد فاز تازه‌ای شده وهر 15 روز تعداد نیروها و مأمورانمان به‌ویژه در محدوده خیابان 15 خرداد افزایش داده‌ایم.»
رئیس پلیس پیشگیری تهران بزرگ با بیان اینکه همچون سنوات گذشته طرح نوروزی خود را در مراکز خرید و نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های سراسر پایتخت اجرا خواهیم کرد،‌ می‌گوید:«در این طرح نیز تمامی نیروهای ما در حالت آماده‌باش خواهند بود و در قالب واحدهای گشت‌زنی سواره و پیاده و استقرار در مراکز شلوغ، تأمین نظم را بر عهده خواهند داشت. در اجرای این طرح از ظرفیت نگهبانان محله نیز استفاده کرده‌ایم.»
وی توصیه‌هایی به شهروندان ارائه داده و می‌گوید:«در ایام خرید‌های نوروزی توصیه می‌شود که شهروندان تا حد امکان از کارت‌های عابربانک برای پرداخت هزینه‌های خرید خود استفاده کنند و از حمل وجوه نقد بپرهیزند. همچنین برای استفاده از عابربانک باید حتما رمز آن را خودشان وارد کرده و از بیان رمز به فروشندگان خودداری کنند.»