Research@kayhan.ir
اصلاح الگوی مصرف، یکی از ارکان رفاه و رونق زندگی عمومی
همّت مضاعف و كار مضاعف در استفادة بهينه از منابع موجود كشور و امكاناتى كه وجود دارد. از همة آن چيزهایى كه مي‌تواند براى سازندگى كشور در دورانهاى آينده مورد استفاده قرار بگيرد، يا زندگى عمومى مردم را رفاه و رونق ببخشد، بايد حداكثر استفاده بشود؛ يعنى همان چيزى كه يكى از اركانش اصلاح الگوى مصرف است. از آب در كشور استفادة بهينه بشود. ما امروز از آب در كشور استفادة بهينه نمی‌کنيم. سال گذشته كه بنده مسئله اصلاح الگوى مصرف را مطرح كردم، پژوهشگران كشورمان تحقيق كردند، به ما اطلاع دادند كه اگر آبى كه در كشور مصرف مي‌شود، ده درصد آن صرفه‌جویى شود، اين ده درصد به قدر تمام استفاده‌اى است كه امروز براى شُرب خانگى و براى صنعت مورد استفاده قرار مي‌گيرد. امروز 90 درصد آب كشور در بخشهاى كشاورزى مصرف مي‌شود- مصرف غلط، مصرف اسراف‌آميز - 10 درصد ديگر براى آب شُرب و براى صنعت و براى مصارف گوناگون به كار مي‌رود. يعنى اگر در كار كشاورزى ما 10 درصد صرفه‌جویى كنيم، مقدار مصرف شُرب و صنعت و امثال اينها به دو برابر خواهد رسيد؛ اين‌قدر مسئله مهم است. مسئله مصرف برق و مصرف حاملهاى انرژى - بنزين، گازوئيل - هم مهم است. اين لايحة هدفمند كردن يارانه‌ها كه مطرح شده است، ناظر به اين مسائل است؛ لايحة بسيار مهمى است.(220)
اصلاح مصرف و پرهیز از اسراف
البته محدوديتهايي هم داريم. من در شيراز اشاره کردم: اگر ما اسراف نکنيم، مي‌توانيم نياز کشور را برآورده کنيم. يکي از چيزهايي که ما در اين کشور نتوانستيم بر خودمان فائق بياييم و اصلاح کنيم، مسئله اسراف است و يکي از موارد اسراف، اسراف در آب است، اتفاقا کشور ما جزوِ مناطقي است که از لحاظ آب آن‌چنان غني نيست، اما درصورتي‌که اسراف نکنيم و روش کار را آن‌چنان که عاقلانه و درست است، در پيش بگيريم، با همين آب موجود مي‌توانيم نياز کشور را برآورده کنيم. اينها وظایف همة مردم ايران است و دولت اسلامي موظّف است که با ترتيب صحيح و با برنامة درست، از اين آمادگي ملت ايران استفاده کند و ان‎شاءالله يکي پس از ديگري مشکلات را برطرف کنند.(221)
اصلاح شبکه‌های آبرسانی
اين صرفه‌جویى‌اى كه لازم است، از توليد تا مصرف، تا بازيافت، آب را صرفه‌جویى كنيم؛ يعنى از سدهايمان صيانت كنيم، شبكه‌هاى آبرسانى را اصلاح كنيم، آبيارى‌هاى با صرفة در كشاورزى را آموزش بدهيم كه چه جورى آبيارى بشود. البته اين كارها خوشبختانه در اين سالها به ميزان زيادى انجام گرفته، اما اين كافى نيست، بايد توسعه پيدا كند. زمينه‌سازى كنيم براى كاهش مصرف آب خانگى. این‌که گفته مي‌شود از كسانى كه مصرف زياد دارند، ماليات بيشترى گرفته شود، يارانة كمترى به آنها داده شود، حرف بسيار معقولى است، حرف خوبى است. آن كسانى كه مصرف كمى دارند، از كمكهاى دولتى، از كمكهاى عمومى بهره‌مند شوند. بعضیها هستند به قدرى كم آب مصرف می‌کنند كه اگر دولت از آنها پول آب را هم نگيرد، مانعى ندارد. بعضی‌ها ده برابر آنها، بيست برابر آنها آب مصرف می‌کنند؛ خوب، اينها بايستى هزينة بيشترى بدهند.(222)
صرف پول در سرمایه‌گذاری‌ها، از مصادیق اصلاح الگوی مصرف
همّت مضاعف و كار مضاعف در سرمايه‌گذارى، در كارآفرينى. بسيارى از كسانى كه سرمايه دارند، پول دارند، درآمدهاى كلانى دارند، نمي‌دانند اين درآمدها را چگونه بايد صرف كنند. اين‌جا هم باز همان اصلاح الگوى مصرف خود را نشان مي‌دهد. پول را به جاى سرمايه‌گذارى توليدى، صرف تجمّلات می‌کنند؛ سفرهاى خارجى بيهوده، بى‌ثمر، پرخرج و احيانا فسادآور، بهانه براى تغيير وسایل خانه، وسایل زندگى؛ اين چيزها يك حركت مُسرفانه است نسبت به ثروت. مي‌شود پول را، درآمد را سرمايه‌گذارى كرد. امروز وسایل اين كار فراهم است. با فعال شدن بورسهایى كه در كشور هست، مي‌توان سرمايه‌گذارى كرد. همه مي‌توانند آنچه را كه دارند، در سرمايه‌گذارى‌ها دخالت بدهند.(223)
نکات تصریحی فصل دهم
الگوی مصرف فعلی غلط است و بایستی اصلاح شود و از اسراف و تبذیر، پرهیز گردد. صرفه‌جویی، خط اصلی در اصلاح الگوی مصرف است و آن درست و بجا مصرف کردن است. باید اموال و امکانات را اثرگذار و کارآمد و ثمربخش مصرف کرد.
اسراف هم لطمة اقتصادی و هم لطمة فرهنگی می‌زند. اصلاح الگوی مصرف یک برنامه دراز مدت است که تمامی مردم و مسئولان، دانشگاهها و حوزه‌های علمیه باید در آن تلاش کنند.تنظیم برنامه‌ها براساس سیاستهای کلان ابلاغ شده، الگوی مصرف را اصلاح می‌کند. برای رسیدن به رفاه و رونق زندگی عمومی بایستی الگوی مصرف را اصلاح و از اسراف پرهیز کرد.
اصلاح شبکه‌های آبرسانی، صرف پول در سرمایه‌گذاریها و کارآفرینی، از جمله اصلاحات در الگوی مصرف‌اند.
فصل یازدهم
اصلاحات در حوزة دولت، مسئولان و نخبگان جمهوری اسلامی
اشاره
مسئولان نظام با شناخت ضعفها و اشکالات کار، بیشترین نقش و تأثیر را در اصلاح امور جامعه به عهده دارند. در سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات، این نخبگان و مسئولان حوزه‌های مختلف جامعه هستند که بایستی اصلاحات و جهت درست آن را تشخیص داده و اِعمال کنند.
نخبگان و مسئولان بایستی خود به صلاح رسیده باشند. حداقل در حوزه مسئولیتی که به عهده دارند و آن‌گاه درصدد اصلاح امور مرتبط برآیند. ولیِّ‌فقیه که نظارت عالی بر حرکت جامعه به سوی اهداف عالی انقلاب اسلامی دارد، تذکرهای لازم را به نخبگان و مسئولان، چه بطور خصوصی و چه گاه به صورت عمومی، مطرح می‌کنند. گاه نیز براساس وظایف، اقدامات لازم را انجام می‌دهند. امّا بطور طبیعی و براساس وظایف تعریف شده، این نخبگان و مسئولان دوایر و ادارات و وزارتخانه‌های مختلف هستند که بایستی منشأ اصلاحات انقلابی و اسلامی در حوزة کاری خود باشند.
هر کس هر جا مسئولیت دارد بایستی همّتش اصلاح امور همان مسئولیت باشد. در بین مسئولیتها، بعضی حوزه‌ها مهمترند و باید در اصلاح آنها جدیّت بیشتری داشت؛ مثل وزارت امورخارجه که به پیشانی انقلاب اسلامی است.
برنامه‌های پنج ساله و سند چشم‌انداز بیست سالة نظام، جهت‌گیریهای کلی و مقطعی و مواردی که باید اصلاح شوند و سمت و سوی این اصلاحات را بخوبی نشان می‌دهد. پایبندی و اقدام در چارچوب این برنامه‌ها و سند، راه را برای رسیدن سریع به اصلاحات واقعی هموار می‌کند.
حد و نحوة تذکّر ولیّ‌فقیه به مسئولان، برای رفع اشکالات
من به بخشى از دستگاههاى اجرايى و بعضى از مديريتها اعتراض دارم و به آنها ايراد مى‌گيرم. لزومى هم ندارد كه آن ايراد و اعتراض، در مقابل چشم مردم و با اطلاع افكار عمومى باشد. تا آن‌جايى كه مى‌شود مسئولان و مديران را وادار و تشويق به كار كرد و اشكالات كار آنها را اصلاح نمود، اين تذكرات و هشدارها به آنها داده مى‌شود. البته اگر يك‌وقت انسان در مورد مسئولى به جايى برسد كه ببيند اين مسئول نمى‌تواند، آن بحث ديگرى است؛ اما مسئولان مشغول كارند و كارهاى خوبى هم انجام مى‌گيرد. در اين خلال، برخى از اقدامات، زحمات مسئولان را از بين مى‌برد؛ جلو اين اقدامات هم بايد گرفته شود. مسئله گرانيهاى پى‌درپى در هفته‌هاى گذشته، يكى از همينهاست. يكى از چيزهايى كه يقيناً در سياستهاى دولت و مسئولان نمى‌گنجد، همين سلسلة گرانيهاست. من مى‌دانم مسئولان اجرايى هم از پيش آمدن چنين وضعى ناراحت‌اند. بايستى دنبال كنند، جدّيت كنند، ما هم سفارش كرده‌ايم. رئيس جمهور محترم، رئيس محترم قوّة قضائيه و ديگر مسئولان، اظهار نگرانى كرده‌اند و اهتمام ورزيده‌اند و ما هم از آنها خواسته‌ايم مسائل را دنبال كنند، ببينند به كجا منتهى مى‌شود. مراكز گوناگونى مجوّز بالا بردن قيمت كالاها و خدمات را به دست مى‌آورند، فقط به بخش خودشان نگاه مى‌كنند و مسائل كلى كشور را نديده مى‌گيرند؛ نتيجه اين مى‌شود. لازم است اِشراف و نظارت بيشترى صورت گيرد. اشكالات وجود دارد، اما در مقابل كارهاى بزرگ و مثبتى كه در اين كشور مى‌شود، اين اشكالات نمى‌تواند كفة منفى را سنگين كند. خيلى كار انجام مى‌گيرد و به فضل پروردگار خيلى كار هم انجام خواهد گرفت.(224)
ضرورت اصلاح نخبگان و مسئولان
ما خود اوّلين مخاطبان اين بيان هستيم كه وظايف سنگينى هم داريم. پيغمبر فرمود: «لا تصلح عوام هذه الامة الا بخواصها»؛ اصلاح تودة مردم، به‌اصلاح زبدگان و نخبگان هر كشور و جامعه بستگى دارد. از پيغمبر پرسيدند زبدگان چه كسانى هستند- «قيل يا رسول الله و ما خواص امتك؟»- فرمود: «خواص امتى العلماء و الأمراء»؛ دانشمندان، روشنفكران، آگاهان، امرا و زمامداران، خواص و نخبگان امّت‌اند.(225)
ضرورت اصلاحِ مسئولان و نخبه‌ها
مردم ما به توفیق الهی، به هدایت الهی، به دستگیری الهی، مردم مؤمنی هستند؛ هم آگاه‌اند، هم مؤمن‌اند، هم حاضر در صحنه‌اند، پایه‌رکاب‌اند در هر جایی که لازم باشد. ماها باید خودمان را اصلاح کنیم. نخبگان و خواص سیاسی بایستی مراقب کار خودشان، حرف زدن خودشان باشند؛ این خطاب به همة نخبگان است، خطاب به یک طرفِ خاصی، جناح خاصی نیست. همه باید مراقب باشند. همه بدانند این ملت، یک ملت یکپارچه است. احساسات این طرف را علیه آن طرف تحریک کنند، آن یکی بیاید احساسات این طرف را علیه آن طرف تحریک کند، اینها راه به جایی نمی‌برد. وقتی شما متحد بودید، وقتی شما همدل بودید، وقتی شما احساس و ابراز اعتماد به کشورتان و نظامتان کردید، آن وقت این وسوسه‌های خنّاسان بین‌المللی، این سیاستمداران ظالم، مداخله‌گر، دور از انسانیت، دیگر اثری نخواهد کرد.(226)