تالیف: کامران غضنفری

دولت ایالات متحده آمریکا، طی هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، با همه توان خود از رژیم بعثی صدام حسین حمایت و پشتیبانی کرد. برای درک علت این حمایت همه جانبه از رژیم دیکتاتور و ضد مردمی بعث عراق، بایستی به سوابق ارتباطات حزب بعث عراق با دولت آمریکا اشاره کرد. درست است که از همان سال‌های اولیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، شواهد و قرائن گوناگونی مبنی بر رابطه دولت صدام با آمریکا به چشم می‌خورد، اما اعتراف خود آمریکایی‌ها به این رابطه ـ پس از ماجرای حمله صدام به کویت در سال 1369 ـ رسانه‌ای گردید. در اینجا مروری بر برخی از مسائل مربوط به سوابق ارتباطات صدام و حزب بعث عراق با آمریکا، خواهیم داشت.
نقش آمریکا در به قدرت رسیدن حزب بعث عراق
ارتشبد فردوست از نزدیک‌ترین افراد به محمد رضا پهلوی، در خاطراتش نقل می‌کند:
« در سال 1337 [ 1958 ] کودتای سرتیپ عبدالکریم قاسم صورت گرفت و رژیم سلطنتی در عراق سقوط کرد. کودتای قاسم، پیشرفت مواضع شوروی در منطقه تلقی می‌شد و توسعه فعالیت کمونیست‌ها در عراق، ثبات منطقه به نفع غرب را به خطر می‌انداخت. لذا آمریکا و انگلیس به تقویت رژیم محمد رضا و رژیم اردن دست زدند. هم زمان نیز تلاش‌هایی صورت گرفت تا با نفوذ در ارتش عراق، به تدریج نیروهای متمایل به شوروی و یا ناسیونالیست‌ها پس زده شوند. » 1
هنگامی که عبدالکریم قاسم 95 درصد سهام کمپانی نفت عراق را به دولت واگذار کرد، واشنگتن شدیداً به این عمل اعتراض نمود. سپس عراق از پیمان بغداد خارج شد. به دنبال این ماجرا، مقامات سازمان سیا طرحی را برای ترور عبدالکریم قاسم، برنامه‌ریزی کردند.
ریچارد سیل خبرنگار اطلاعاتی یونایتدپرس، در گزارشی به نقل از مقامات پیشین اطلاعاتی آمریکا می‌نویسد: « سابقه اولین ارتباط صدام با مقامات آمریکایی به سال 1959 (1338) باز می‌گردد. صدام در آن زمان عضو جوخه شش نفره‌ای بود که از سوی سازمان سیا مأمور کشتن عبدالکریم قاسم نخست وزیر عراق بودند. در آن زمان، آمریکا حکومت عبدالکریم قاسم در عراق را موجب پیشرفت مواضع شوروی در منطقه خاورمیانه تلقی می‌کرد .»2
عادل درویش کارشناس امور خاورمیانه، ضمن تأیید ارتباط صدام با سازمان سیا، می‌گوید :
« صدام به وسیله یک دندانپزشک عراقی که عامل سیا بود، و یک مأمور اطلاعاتی مصر، هدایت می‌شد .» مقامات آمریکایی نیز این گفته درویش را تأیید می‌کنند. درویش ادامه می‌دهد که سرجاسوس مرتبط با صدام، سروان عبدالمؤید فرید نام داشت که در آن زمان دستیار وابسته نظامی سفارت مصر در بغداد بود. 3
بعد از سوء قصد نافرجام به عبدالکریم قاسم در سال 1338، صدام را که در معرض خطر دستگیری قرار گرفته بود  به سوریه فراری دادند و از آنجا به بیروت منتقل کردند. سازمان سیا در بیروت برای او آپارتمانی تهیه کرد و دوره آموزشی کوتاهی را برای وی تدارک دید و سپس او را به قاهره منتقل کرد. صدام در قاهره تحت نظر مأموران امنیتی مصر بود و به سفارت آمریکا در قاهره رفت و آمد می‌کرد و با برخی از مقامات اطلاعاتی آمریکایی مانند مایلز کاپلند و جیم ایچلبرگر رئیس ایستگاه سیا در مصر، ملاقات می‌کرد. البته مقامات اطلاعاتی مصر نیز از ارتباطات آمریکایی صدام مطلع بودند .4
بالاخره در فوریه 1963 ( بهمن 1341 ) ژنرال عبدالسلام عارف به کمک سازمان سیا، عبدالکریم قاسم را سرنگون کرد و او را به قتل رساند و به این ترتیب حزب بعث به قدرت رسید . این کودتا یک کشتار واقعی در پی داشت. با این وجود، سیا هیچ وقت به نقش خود در این کودتا اعتراف نکرد و تنها در سال 1975 ( 1354 ) در تحقیقات مجلس سنای آمریکا مشخص شد که اداره عملیات اجرایی سیا، طرح‌های متعددی برای قتل قاسم داشته است .5
چند روز قبل از سقوط عبدالکریم قاسم، ائتلافی به وجود آمده بود و بعثی‌های آن زمان با کمپانی‌های انگلیسی و آمریکایی متحد شده بودند. کردهای عراق به رهبری ملا مصطفی بارزانی هم در این ائتلاف بودند. سفیر آمریکا به دفتر عبدالکریم قاسم رفت ـ درست مانند لوئی هندرسون که یک روز قبل از کودتای 28 مرداد 1332 به خانه دکتر مصدق رفت ـ و گفت اگر این قانون ملی شدن نفت عراق لغو نشود، نتیجه اش سرنگونی است. قاسم مقاومت کرد و دو روز بعد کودتا شد .6
طبق یک گزارش منشره توسط روزنامه نیویورک تایمز، «رابرت کمر» از مسئولان سابق شورای امنیت ملی آمریکا، روز بعد از کودتا در نامه‌ای به جان‌اف.کندی رئیس جمهور آمریکا، نوشت: «یقیناً طرفداران ما پیروز شده اند.» نیویورک تایمز همچنین تأکید کرد: گروهی که سازمان سیا برای انجام کودتا از آن استفاده کرده بود، حزب ضد کمونیستی بعث عراق بود .7
پس از کودتای بهمن 1341 و کشته شدن عبدالکریم قاسم، سازمان سیا به سرعت وارد صحنه شد و فهرستی از افراد مظنون به فعالیت‌های کمونیستی را در اختیار مقامات نظامی حزب بعث قرار داد. این افراد یا اعدام شدند و یا به زندان افتاده و شکنجه شدند. این قتل عام در قصر النهایه و تحت نظر صدام انجام گرفت. 8
جالب است بدانیم که حزب بعث در ابتدا حزبی چپگرا با گرایش به شوروی بود. سرویس‌های اطلاعاتی غرب به ویژه سازمان سیا، مأموریت یافتند با کادرسازی در درون حزب بعث، جریانی معتدل و وابسته به آمریکا و غرب را پدید آورند تا جناح چپگرا را از صحنه خارج سازد. حکومت شاه در ایران، در به منظور اجرای این استراتژی، اکراد عراقی را تقویت کرد و آنان را رو در روی حزب بعث عراق قرار داد. سرویس‌های اطلاعاتی غرب نیز با رهبری سازمان سیا به کادرسازی در درون حزب بعث مشغول شدند و برای تحقق این هدف، احمد حسن البکر و صدام حسین را برای رهبری «جناح میانه رو» در نظر گرفتند. سه سال بعد یعنی در فروردین 1345، بالگرد حامل عبدالسلام عارف که در آن زمان رهبر حزب بعث و رئیس جمهور عراق بود، طی یک عملیات تروریستی در حین پرواز منفجر و عبدالسلام عارف کشته شد. پس از کشته شدن او، برادرش عبدالرحمان عارف رهبری حزب بعث را بر عهده گرفت. اما دو سال بعد ـ یعنی در سال 1347 ـ جناح غربگرای حزب بعث به رهبری حسن البکر، علیه عبدالرحمان عارف کودتا کرد و زمام امور را به دست گرفت و خود را رئیس شورای فرماندهی انقلاب و رهبر حزب بعث عراق نامید. صدام حسین در این کودتا، رابط حسن البکر و سفارت آمریکا در بیروت بود و نقش کلیدی میان کودتاگران و آمریکا را به عهده داشت. به این ترتیب خط گرایش به غرب در درون حزب بعث عراق، از طریق ترور و کودتا با همکاری سازمان سیا، زمام امور عراق را به دست گرفت. 9
منابع در دفتر روزنامه موجود است