ضرورت بررسی توانمندسازی زنان در سومین جشنواره تسنیم (بخش نخست)
اصلاح الگوی مصرف با «بهترین‌ها از دور ریختنی‌ها»(گزارش روز)
دیروز که بچه بودیم خیلی بهتر و بیشتر راه صرفه‌جویی و درست و به اندازه مصرف کردن را بلد بودیم و البته به ما بهتر یاد داده بودند، اما امروز که بزرگ شدیم یادمان رفته است که از مصرف‌گرایی پرهیز کنیم.
صدیقه توانا
دیروز که بچه بودیم چقدر راه استفاده صحیح از مواد دورریختنی را از مادرها می‌آموختیم و چقدر زیاد می‌دیدیم که آنها حتی از پارچه‌های ریز دم قیچی هم نمی‌گذشتند و با تکه‌تکه پارچه‌های رنگ و وارنگ وسایل ضروری زندگی درست می‌کردند و خودکفا بودند و برای تهیه خیلی از لوازم خانه به جای تکیه بر کیف پول، به دستان هنرمند و ذوق و سلیقه خود متکی بودند، اما امروز که بزرگ شدیم تمام این ذوق و هنر را لب طاقچه فراموشی سپردیم و در صندوقچه خاطرات را چهار قفله کردیم، امروز که بزرگ‌تر شدیم برای تهیه لوازم بسیار ریز و ضروری زندگی چنان وابسته به فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مغازه‌های غیر شدیم که گویی زندگی بدون خرید کردن و پول خرج کردن غیرممکن است!!
یکی از راه‌های توسعه و خودکفایی و جلوگیری از اسراف استفاده بهینه از مواد زائد و دور ریختنی و توانمندسازی افراد یک جامعه است. بسیاری از چرخه‌های اقتصادی به دست توانمند زنان و بانوان جامعه می‌چرخد بنابراین درطی طریق فتح قله‌های پیشرفت و خودکفایی هرچه بیشتر بستر توانمندسازی زنان فراهم شود، صعود به این قله آسان‌‌تر خواهد بود. برپایی نمایشگاه «بهترین‌ها از دور ریختنی‌ها» در پارک گفت‌وگو فرصتی بسیار مغتنم بود تا زنان و مادران جامعه با گرفتن ایده‌هایی جدید از وسایل ساخته شده در این نمایشگاه علاوه بر کمک‌های اقتصادی به خانواده راه‌های صرفه‌جویی را آموخته و باذوق و هنر ایرانی- اسلامی در ترویج سبک زندگی دینی کوشا شوند و به حفظ و پاکیزگی محیط زیست کمک کنند. آنچه در این نمایشگاه بسیار زیبا دیدیم، وسایل و لوازم خانه و آشپزخانه از دور ریختنی‌ها است، وسایلی که موردنیاز هر یک از اعضای خانواده می‌تواند باشد و علاوه بر آن بر حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی زیست محیطی کمک شایانی می‌کند.
توانمندسازی و ارتقا قابلیت‌های بانوان
سومین دوره جشنواره تسنیم در دو بخش بهترین‌ها از دور ریختنی‌ها و مد و پوشش اسلامی، با هدف توانمندسازی و ارتقای قابلیت‌های بانوان، ترویج سبک زندگی اسلامی- ایرانی، حمایت از نهاد خانواده و تحکیم آن اشاعه و ترویج فرهنگ و ایثار و یکدلی و زمینه‌سازی برای مشارکت اجتماعی، بانوان مطابق با سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی و با رویکرد محله محوری با همکاری و همیاری بانوان و ذی‌نفعان محلی برگزار شده است. به اتفاق عکاس روزنامه محمدعلی شیخ‌زاده به محل دائمی نمایشگاه‌های شهرداری تهران، بوستان گفت‌وگو رفتیم. از پشت شیشه در طبقه اول مانکن‌های مانتوی زنانه با نقش و نگار و طرح‌های ایرانی- اسلامی، تکه‌دوزی‌هایی از جنس ترمه و رنگ‌های شاد چشم هر بازدیدکننده‌ای را می‌نوازد.
ترجیح می‌دهیم در ابتدا بازدیدی از طبقه دوم داشته باشیم. شوق و ذوق دیدن بهترین‌ها از دور ریختنی‌ها را دارم. نمی‌دانم چرا؟ ولی شاید مرا به دوران بچگی‌ام می‌برد، زمانی‌که مادربزرگم با تکه پارچه‌ها برایم عروسک می‌دوخت یا آن زمان که مادرم جوان بود و با نخ و قلاب برایم شال و کلاه و پلور می‌بافت. حدسم کاملاً درست بود. وقتی با پله برقی به طبقه دوم نمایشگاه رفتم دلم به هوای دنیای خاطرات و کودکی‌ام پر کشید. غرفه‌های متعددی در کنار هم وسایل ساخته شده از دور ریختنی‌ها را با ذوقی خاص برای بازدیدکنندگان در دل خود جای داده بود.
پرده‌هایی که با تکه پارچه‌هایی ریز و درشت به هم دوخته شده بود، پادری‌هایی که با وسواس خاصی با خرده پارچه‌ها درست شده بود، تابلوهایی که با شاخ و برگ درختان تزئین شده بود، رومیزی، کوسن و دم‌کنی، عروسک‌های بزرگ و کوچک، کیف و ساک دستی، کفش روفرشی همه و همه وسایلی بودند که با دستان خانم‌ها و با ظرافتی خاص با یک قرقره نخ و سوزن، کش و دکمه یا زیپ به همه دوخته شده بودند.
البته تا قبل از آنکه این تکه پارچه‌ها به این شکل درآیند، فقط حالت دم قیچی داشته و در سطل زباله ریخته می‌شدند یا در نهایت به شکل خوش‌بینانه درون یک بالش و کوسن نقش پنبه را بازی می‌کردند اما خوشبختانه به مدد سراهای محله‌ای که در هر منطقه‌ای دایر شده است خانم‌ها و بانوان فعال در آنجا دور هم جمع می‌شوند و به صورت گروهی یا انفرادی با کمک مربیان و تسهیل‌گرانی که حضور دارند و اکثراً کارشناس امور زنان و سلامت می‌باشند، به فعالیت‌های فرهنگی و هنری مشغول می‌شوند و نتیجه این کار گروهی برپایی سومین جشنواره تسنیم و به‌ویژه بهترین‌ها از دور ریختنی‌ها شده است.
در این نمایشگاه وسایلی از آنچه من و شما و همه ما آن را زباله و به درد نخور می‌پنداریم، به چشم می‌خورد که حتی فکرش را نمی‌توان کرد.
درست کردن لوستری از ته شیشه‌های پلاستیکی نوشابه که به شکل یک گل 6 برگ درآمده است، یا درست کردن خارپشتی از کاموا و چوب‌های کاج رنگ شده، ساختن قوطی‌هایی برای چای و قند و شکر از چوب بستنی‌ها علاوه بر آنکه نشان از ذوق و هنر اصیل ما ایرانی‌ها دارد، گامی مثبت و مهم در راستای تحقق اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی است که بنا به رهنمود مقام معظم رهبری بدون مشارکت مؤثر مردم امکان‌پذیر نیست.
آنچه در این نمایشگاه در معرض بازدید مردم و بخصوص قشر جوان و زنان جامعه درآمده است، آمیخته‌ای از ذوق و هنر با انواع و اقسام وسایل دور ریختنی مثل شیشه و کاشی، پلاستیک و چوب و بخصوص پارچه است.
ایده‌های خوب در نمایشگاه دور ریختنی‌ها
خانم خیاط‌زاده به اتفاق یکی از دختران 6 ساله خود مشغول خرید گل سری در یکی از غرفه‌های نمایشگاه هستند، چون در این نمایشگاه برخی از اجناس فروخته هم می‌شود و برخی از وسایل، قبول سفارشات دارند. نظرش را درمورد وسایلی که در این نمایشگاه چیده شده می‌پرسم، می‌گوید: «همه چیز عالی است و از سرای محله در شهری به این جا آمده‌ام.»
او که یکی از فعالان این سرا هم می‌باشد معتقد است «اگر مسئولان شهرداری امکانات بیشتری در اختیار آنها قرار دهند خانم‌ها از وسایل دور ریختنی در خانه‌ها می‌توانند وسایل بسیار کاربردی بسازند.»
معصومه ریحانی یکی دیگر از بازدیدکنندگان نمایشگاه است، او هم به جمع ما می‌پیوندد و می‌گوید: «تا امروز نمی‌دانستم که از تکه پارچه‌هایی که قرار است دورریخته شود، یا کیف و لباس‌های جین کهنه هم می‌توان وسایل بسیار زیبا و قشنگی مثل تابلو و کوسن و رومیزی درست کرد.»
او که خانه‌دار است و کمی هم خیاطی بلد می‌باشد می‌گوید: «در اینجا ایده‌های خوبی گرفتم. مثلاً دیدم که چگونه می‌توان با کمی پولک و منجق و پارچه یک رومیزی و رانر شیک درست کرد.»
خانم ریحانی می‌گوید: «یک رانر پولک‌‌دوزی شده با پارچه ترمه در مولوی 350 هزار تومان قیمت دارد ولی اگر من بخواهم با کمی حوصله وخرید مقدار کمی یراق و پولک و پارچه به اضافه تکه پارچه‌هایی که در خانه دارم همان رومیزی را درست کنم، هزینه زیادی بر دوشم نمی‌گذارد.»
کار هنری دست‌دوز ارزشمند است
خانم خسروجردی 32 ساله است و 3 پسر دارد. نظر وی را در مورد این نمایشگاه می‌پرسم می‌گوید: «با دیدن این تکه‌دوزی‌ها تشویق شدم به سرای محله‌مان بروم و در کلاس‌های آموزش تکه‌دوزی شرکت کنم همچنین وقتی دیدم که با پارچه‌های اضافه می‌توانم یک روتختی زیبا یا یک لحاف خوش‌رنگ برای تخت بچه‌ها بدوزم انگیزه‌ام را برای خرید روتختی‌های چینی و ترک از دست داده‌ام. این وسایلی که امروز در اینجا از دورریختنی‌ها ساخته شده بسیار هنرمندانه و ارزشمند است هرچند بعضی از آنها خیلی گران است ولی واقعا ارزش دارد چون کار دست است.»
به او می‌گویم مثلا کدام مورد را می‌گویید؟ به عقب برمی‌گردد و با دست به غرفه پایینی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این غرفه پرده‌هایی آویزان شده است که هر کدام 1 میلیون و نیم قیمت دارد!»
کنجکاو می‌شوم سری به آن غرفه می‌زنم، قبل از آنکه با مسئول غرفه درمورد قیمت آن صحبت کنم در مورد نحوه دوخت آن می‌پرسم، او فقط فروشنده است و مسئول غرفه نیست که اطلاعات بیشتری بدهد. نگاهی به پرده‌های آویزان شده می‌اندازم با خرده‌پارچه‌ها و پولک و نوار و گیره تزیین شده اند، خیلی زیبا هستند و البته کار دست و قطعا گرانی آن هم از همین بابت است! شایان ذکر است دلیل اینکه در این نمایشگاه بیشتر محصولات و دورریختنی‌ها از جنس پارچه می‌باشد، همخوانی و یک‌دستی آن با برپایی جشنواره مد و لباس است که در طبقه اول همان محل دایر شده است.
جامعه توسعه‌یافته با توانمندسازی زنان
موسوی قائم مقام شهردار منطقه 15 شهرداری تهران در حاشیه بازدید از نمایشگاه «بهترین‌ها از دورریختنی‌ها» در پاسخ به سؤال گزارشگر کیهان که برپایی این جشنواره‌ها چقدر در توانمندسازی بانوان و خانم‌ها مؤثر می‌باشد، خاطرنشان می‌کند: «برای یک جامعه توسعه یافته خصوصا جامعه‌ای با توسعه پایدار آن هم از نوع دینی و مذهبی که ما دنبال آن هستیم، قطعا حضور خانم‌ها که به عنوان بخش وسیعی از جامعه هستند، یکی از گزینه‌ها و ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر این است که خانم‌ها در جامعه حضور معنادار داشته باشند. حال یکی از شاخص‌های توسعه در جامعه ما شاخص توسعه پایدار اجتماعی است. موسوی در ادامه توضیحاتش می‌گوید: «به‌خاطر آنکه خانم‌ها بخش وسیعی را تشکیل می‌دهند، باید ابزارها و امکانات لازم برای حضور معنادار خانم‌ها را در جامعه فراهم کنیم. به این منظور جشنواره‌هایی از این دست می‌تواند کمک کند تا زیرساخت‌ها را آماده کنیم و به جای آنکه مباحث را به صورت تصدی‌گری و نمایشی انجام دهیم بیاییم به صورت زیرساختی، بسترها را برای حضور معنادار بانوان آماده کنیم، طوری که این حضور به تشکل‌های مردم‌نهاد غیررسمی با ایجاد ارتباط غیررسمی بین خود آنها ختم شود. که این ایجاد ارتباطات یک سرمایه اجتماعی برای ما ایجاد کند تا باعث شود به توسعه پایدار اجتماعی که مقدمه‌ای بر توسعه پایدار اقتصادی و زیست‌محیطی است برسیم.»
قائم مقام شهرداری منطقه 15 شهرداری تهران می‌گوید: «در اینجا دیدیم که خانم‌ها با توانمندسازی توانستند هم به اقتصاد خانواده کمک کنند و هم در بخش دورریختنی‌ها از مواد دور ریز استفاده کنند تا از تخریب محیط زیست جلوگیری شود و بدین ترتیب حضور معناداری داشته باشند.»
موسوی خاطرنشان می‌کند: «توانمندسازی ما با مشارکت معنادار بانوان با سلامت روحی و روانی آنها و با هدف تحکیم بنیان خانواده آن طور که مدنظر سیاست‌گذران کلان کشور و آنچه که دین اسلام به ما حکم می‌کند میسر است تا بتوانیم به یک الگوی بومی-اسلامی برسیم و با آنچه که در کشورهایی که با ما سنخیت ندارد، فاصله بگیریم، همچنین می‌توان از آنچه که می‌خواهد ما را در فرهنگ خود مضمحل کند دور شد و بنیان‌های یک تمدن واقعی اسلامی بومی شده و به روز شده را در کشور جمهوری اسلامی پایه‌گذاری کرد.
دورریختنی‌ها و ارتقاء روحیه قناعت
و ساده‌زیستی
اهداف سومین جشنواره تسنیم به ویژه نمایشگاه بهترین‌ها از دورریختنی‌ها چیست؟ خانم نرگس معدنی‌پور مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه یکی از اهداف این جشنواره، تلاش برای تحقق شعار اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی است، فراهم‌سازی ساز و کار جهت توان‌افزایی، کشف و شکوفایی استعدادهای بانوان در سطح محلات را هم به مورد بالا می‌افزاید و می‌گوید: «ارتقای روحیه قناعت و ساده‌زیستی با تاکید بر اصلاح‌الگوی مصرف با زبان هنر، توجه به نقش کلیدی زنان به عنوان مدیران خانه و ارتقای سطح فرهنگ مصرف در خانواده، ترویج فرهنگ خودباوری و اعتماد به نفس، پرهیز از تجمل‌گرایی، مصرف‌زدگی و اسراف و توسعه و ترویج استفاده بهینه از پسماندهای شهری و دورریزها از دیگر اهداف این جشنواره به شمار می‌رود.»
مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران در ادامه با بیان اینکه طراحی و ساخت حجم نقاشی، تکه‌های چسباندنی، عروسک‌های پارچه‌ای، چل‌تکه و... از دورریختنی‌ها هم قالب‌های آثار ارائه شده به این جشنواره هستند. خاطرنشان می‌کند: «این جشنواره در چهار بخش کارگاه‌های آموزشی مسابقه، کارگاه تخصصی و نمایشگاه‌ها با دو گرایش حرفه‌ای و تجربی برگزار شده است.» از وی در مورد نحوه فعالیت خانم‌ها در این نوع کارهای هنری و چگونگی آموزش آنها می‌پرسم می‌گوید: «شهروندان علاقه‌مند پس از فراگیری آموزش‌های لازم در کارگاه‌های آموزشی، آثار هنری خود را به منظور شرکت در مسابقه و نمایشگاه به دبیرخانه‌های مستقر در مناطق 22 گانه ادارات امور بانوان مناطق و خانه‌های تسنیم (مستقر در سراهای محله) جشنواره بهترین‌ها از دورریختنی‌ها تحویل دادند و این آثار، برگزیده است که در این جشنواره به نمایش درآمده است.»