میزان سهم ایرانیان در ایجاد تمدن اسلامی- 1(پرسش و پاسخ)
پرسش:
اقوام مختلف در ایجاد تمدن اسلامی چه نقش و سهمی داشتند و در این میان نقش و سهم ایرانیان به چه میزان بوده است؟
پاسخ:
نقش اقوام مختلف در ایجاد تمدن اسلامی
در پاسخ به این سؤال که تمدن اسلامی متعلق به چه قومی بوده و آیا اعراب بودند که این تمدن را به وجود آوردهاند؟ باید گفت که به طور قطع کسی چنین ادعائی نکرده حتی خود اعراب که تمدن اسلامی را فقط اعراب به وجود آوردهاند. در این تمدن اقوام زیادی اعم از آسیایی، اروپایی و آفریقایی که همه مسلمان بودند، در زیر پرچم اسلام گرد آمده بودند و همه آنها در ایجاد این تمدن سهیم بوده و شرکت داشتند. اگر بخواهیم با تقسیمبندیهای امروز دنیا حساب کنیم، در ایجاد این تمدن عناصر روسی(امروز جزو روسیه است، قدیم جزو ایران بود) هندی، پاکستانی، عراقی، سوری، مصری، ایرانی، حجازی، یمنی، الجزایری، مراکشی، تونسی، اسپانیایی و اندونزی و حتی شاید عناصر ترک شرکت داشتند.
میزان سهم ایرانیان در ایجاد تمدن اسلامی
موضوعی که در میان تمام مورخین مورد اجماع و اتفاق نظر است این است که در میان ملتهایی که در ایجاد تمدن اسلامی و تدوین علوم اسلامی بیشترین سهم و تاثیرگذاری را داشتهاند، مردم ایران بودهاند. نقش و سهم ایرانی از مصری، الجزایری، مراکشی، تونسی، حجازی و یمنی که عرب اصیل هستند، سوری، هندی، پاکستانی، ترک، اندلس اسپانیایی و... بیشتر است. زیرا کتابهای علمی در طبقات علمای مختلف ثبت و ضبط شده است. طبقات مفسرین، طبقات لغویین و ادبا، طبقات فلاسفه، طبقات اطباء و ... طبقات تمام علما، تاریخهای مشخص، مضبوط و مکتوبی دارند، در این میان سهم و نقش ایرانیان بر غیر ایرانیان غلبه دارد.
دلایل میزان سهم و تاثیرگذاری برتر ایرانیان در ایجاد تمدن اسلامی
در پاسخ به این سؤال که چرا ایرانیان تاثیرگذارترین قوم در ایجاد تمدن اسلامی بودند؟ باید گفت: که مورخین و صاحبنظران دو دلیل عمده را در این خصوص ذکر کردهاند:
1- ملت ایران، ملت باهوشی است. ملتی است که یک پیوند خاصی با علم دارد، اگر جلویش برای علماندوزی باز باشد، خودش با تمام توان به سوی علم میشتابد. اروپاییها در ترجیح ایرانیان بر سایر ملل آسیایی شکی ندارند. میگویند: ایرانی از نظر هوش، فهم، ذکاوت و درک بر یک آسیایی روسی، هندی، ترک و عرب برتری دارند. البته اروپاییها شاید اکراه داشته باشند که بگویند: نخیر بر اروپاییها هم برتری دارند.
2- فشار حاکمان و موبدان ساسانیان بر توده مردم و محرومیت آنان از تحصیل علم باعث شد که مردم ایران در عصرهای اول اسلام بهشدت به علمآموزی هجوم آورند، موبدهای ساسانی بر سر ملت باهوش و نجیب ایران، چه بدبختیها و نکبتهایی که نیاوردند؟! از جمله علم و علمآموزی را منحصر کرده بودند به طبقه اشراف، ملاکین و ثروتمندها و طبقه حاکم و موبدها، و دیگر به سایر طبقات مردم اجازه درس خواندن نمیدادند. بنابراین مردم ایران وقتی از فضا و رژیم موبدی آمدند به دنیای اسلام که پیامبرش میفرمود: «طلب العلم فریضه علی کل مسلم» طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است. (کافی، ج 1، ص 30) و مواجه با چنین فرهنگ با عظمتی شدند، این مردم محرومیت کشیده از علم همانند گرسنهای که بر سر سفرهای بیاید و یا کسی که گمشده خود را مییابد، بیش از هر ملت دیگری به سوی علم گرایش پیدا کردند و مدارج علمی را درنوردیدند، همانگونه که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اگر علم در ثریا باشد مردانی از سرزمین پارس به آن دست پیدا خواهند کرد و به قلههای علمی و معنوی دست پیدا کردند.» (کنزالعمال، متقی هندی، ح 34131)
(ادامه دارد)