تایمز اسرائیل: پروژه هوش مصنوعی ایران با سرعتی چشمگیر پیش میرود
روزنامه تایمز اسرائیل نوشت: ایران با شتابی غیرمعمول در حال ورود به رقابت هوش مصنوعی است؛ فناوریای که نه فقط اولویتی اقتصادی و علمی، بلکه ابزاری برای قدرت ملی و رویاروییهای آینده با رقبایی مانند اسرائیل و ایالات متحده تلقی میشود.
آوی داویدی، پژوهشگر مرکز پژوهش هوا فضای «الروم» دانشگاه تلآویو و «مؤسسه استراتژی و امنیت اورشلیم» مینویسد: با وجود تحریمها و بحران اقتصادی، مقامات ارشد، نهادهای امنیتی و پژوهشگران وابسته به حاکمیت، از هوش مصنوعی بهعنوان حوزهای راهبردی یاد میکنند که تهران باید بهطور مستقل و بدون تکیه بر پلتفرمهای غربی که ممکن است روزی دسترسی ایران را قطع کنند، مسلط شود. در سراسر دولت، دانشگاه و نیروهای مسلح، تلاشی هماهنگ در جریان است تا توسعه ملی هوش مصنوعی نهادینه شود، پلتفرمهای بومی ایجاد گردد و این فناوری در زیرساختهای سایبری و نظامی (ازجمله عملیات تهاجمی) ادغام شود.
در سطح سیاسی، رهبر جمهوری اسلامی، درباره هوش مصنوعی فرمان داده است. او در سخنرانیهایی از سال ۲۰۲۴ هشدار داده که ممکن است در آینده، نهادی بینالمللی مشابه آژانس نظارت هستهای تشکیل شود که دسترسی به فناوری هوش مصنوعی را محدود کند. از نظر او ایران باید با سرعت قابلیتهای مستقل خود را بسازد. (آیتالله) خامنهای تأکید دارد که ایران نباید صرفاً مصرفکننده سیستمهای خارجی بماند بلکه باید «لایههای عمیق» این حوزه را بشناسد و در شکلدهی حکمرانی بهکار بگیرد. رئیسجمهور پزشکیان نیز همین خط را دنبال میکند و بر قانونگذاری، تنظیمگری و تدوین نقشه ملی هوش مصنوعی با مشارکت نهادهای تحقیقاتی، وزارتخانهها و مجلس تأکید دارد.
شبکه گستردهای از مقامات ارشد این دستورکار را تقویت میکنند. محمد مخبر، معاون اول رئیسجمهور پیشین میگوید ایران باید متخصصان جوان را آموزش دهد، در آموزش هوش مصنوعی سرمایهگذاری کند و زیرساخت شرکتهای «دانشبنیان» را گسترش دهد.
استادان وابسته به سپاه پاسداران نیز پژوهشهای هوش مصنوعی را با برنامهریزی نظامی پیوند میدهند و ابزاری برای تسریع تصمیمگیری و اجرای عملیات در میدان نبرد توصیف میکنند. فرماندهان نظامی مستقیمتر سخن میگویند. حسین سلامی، فرمانده پیشین سپاه، هوش مصنوعی را برای هدفگیری دقیق - از جمله در جنگ دریایی - حیاتی میدانست.
نیروی دریایی سپاه میگوید هوش مصنوعی در سامانههای موشکی و هوائی ادغام شده است.
در سطح نهادی، ایران با سرعت قابل توجهی پیش میرود. مجلس در ژوئن ۲۰۲۴ «سند ملی هوش مصنوعی» را تصویب کرد که چشمانداز مد نظر رهبری را تثبیت و اهدافی مانند ایجاد زیرساخت ملی، توسعه سرمایه انسانی، نقشآفرینی پژوهشی بینالمللی و بهکارگیری هوش مصنوعی برای تقویت حکمرانی و تابآوری اقتصادی را تعیین میکند. مجلس همچنین «سازمان ملی هوش مصنوعی» را تأسیس کرد تا تنظیمگری، نظارت بر اجرا و نمایندگی ایران در سطح جهانی را برعهده بگیرد. همزمان، تهران یک پلتفرم بومی آزمایشی راهاندازی کرده که در حوزههای پزشکی، اقتصاد، حملونقل و آموزش مورد استفاده قرار گرفته است.
در حالی که مقامات ایرانی بر استفاده «دفاعی» تأکید میکنند، شرکتهای فناوری غربی از رشد مداوم کاربردهای تهاجمی ایران پرده برداشتهاند. مایکروسافت، گوگل و OpenAI گزارشهایی منتشر کردند مبنی بر تلاش بازیگران ایرانی برای استفاده از مدلهای زبانی در جهت بهبود هک، انتشار اطلاعات نادرست، فیشینگ و شناسایی آسیبپذیریها.
گروه عملیات نفوذ «STORM-2035» با استفاده از ابزارهای OpenAI در جریان انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا مطالب چندزبانه تولید کرد، روایتهای اختلافافکن را تقویت نمود و پیامهای حامی ایران را گسترش داد. این گروه مقالات و پستهای تولیدشده با هوش مصنوعی را در شبکههای نفوذ وارد کرد و مخاطبان ایالات متحده، اروپا و خاورمیانه را هدف گرفت، در حالی که خود را به شکل شهروندان محلی جا میزد.
یک هویت دیگر وابسته به سپاه با نام «CyberAv3ngers» از ابزارهای تجاری هوش مصنوعی برای اسکن آسیبپذیریهای سیستمهای کنترل صنعتی، پنهانسازی کدهای مخرب، جستوجوی ابزارهای امنیتی ضعیف و گسترش حوزه هدفگذاری استفاده کرد. پلتفرم Gemini گوگل تلاش هکرهای ایرانی برای بررسی سامانههای دفاعی اسرائیل، زیرساختهای ماهوارهای، فناوریهای پهپادی و عملیات فیشینگ به زبان عبری را شناسایی کرده است؛ یعنی در عمل یادگیری مهارتهای عملیاتی از مدلهای هوش مصنوعی. مسیر ایران شبیه روند جهانی عملیات سایبری مبتنی بر هوش مصنوعی است. از طرحهای کلاهبرداری کره شمالی تا کارزارهای نفوذ چند کشور، تهران با مطالعه نمونهها، روشهای نوین را فرامیگیرد و آنها را در نبردهای ژئوپولیتیکی بهکار میگیرد. هرچند بهرهگیری ایران از هوش مصنوعی هنوز تا حدی آزمایشی است، اما زیرساختی که در حال شکلگیری است، اگر موفق شود، میتواند توانایی بیسابقهای برای بهکارگیری سلاحهای سایبری خودکار، عملیات نفوذ و حتی هوش مصنوعی نبردی در تقابلهای آینده با اسرائیل و غرب ایجاد کند.
بنابراین «انقلاب هوش مصنوعی» ایران را نباید تبلیغات صرف تلقی کرد. این پروژه ملی استراتژیک، اقتصاد، حکمرانی، توان نظامی و سیاست خارجی ایران را دربر میگیرد و با سرعتی چشمگیر پیش میرود.