تکرار تراژدی «چرخ سانتریفیوژ و اقتصاد» با دوگانه «موشک و مردم»
دوگانه‌سازی «موشک، مردم» ظریف، یادآور دوگانه «چرخ سانتریفیوژ و اقتصاد» روحانی است که در نهایت چرخش سانتریفیوژ را کند و موتور اقتصاد ایران را خاموش کرد.
به گزارش خبرگزاری فارس؛ زمانی که محمدجواد ظریف؛ وزیر امور خارجه اسبق ایران، گفت: «موشک مهم است اما مردم مهم‌ترند»، نوستالژی تلخی یادآوری شد. این ادعا که گویی پژواک دوردستی از یک دوره دیگر بود؛ یادآور دوگانه‌سازی مشابهی است که در حسن روحانی با جمله معروف «هم چرخ سانتریفیوژ مهم است، هم چرخ اقتصاد.» رقم خورد.
تاریخ اما نشان داده است که این «دوگانه‌سازی‌ها» در عمل چگونه عمل می‌کنند. امروز، با نگاهی به شاخص‌های اقتصادی دولت‌های روحانی و پزشکیان، به نظر می‌رسد که «چرخ اقتصاد» نه تنها رونقی نگرفت بلکه در یکی از سخت‌ترین دوره‌های چهار دهه اخیر، به معنای واقعی کلمه، به «عقب» بازگشت. در دولت یازدهم ادعا شد که درآمدهای نفتی ناشی از برجام افزایش یافته اما دست آخر، دهه سوخته اقتصاد ایران در همان دولت رقم خورد. از طرفی شبکه فروش نفت ایران در دوره برجام افشا شد و این رونق شکننده، با خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷ و اعمال تحریم‌های شدید نفتی، درهم شکست. رشد اقتصادی به یکباره به قلمرو منفی سقوط کرد. نتیجه این شد که میانگین رشد اقتصادی ایران در آن یک دهه، حول محور «صفر» ایستاد و شد «دهه از دست رفته اقتصاد».
تورم برجامی
اثر مستقیم برجام، در نیمه دوم سال ۹۶ و با افزایش نرخ ارز خود را نشان داد. موج تورمی حاصل از آن، به سرعت به کالاهای اساسی و خوراکی رسید و رکوردهایی بی‌سابقه در تاریخ اقتصاد ایران ثبت کرد. در مقطعی، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه برای خوراکی‌ها به نزدیکی ۸۰ درصد رسید. این تلاطم، به «مسابقه گرانی لحظه‌ای» تبدیل شد و تورم ماهانه نیز رکوردهای دو رقمی را تجربه کرد. رکود اقتصادی و رشد منفی، به طور مستقیم بازار کار را تحت تاثیر قرار داد. داده‌ها نشان می‌دهد از سال ۹۸ تا ۹۹، حدود یک میلیون شاغل، کار خود را از دست دادند. در یک ارزیابی کلی، خالص اشتغال ایجاد شده در هشت سال دولت روحانی، تنها حدود ۹ هزار شغل بوده اما در این میان، یک پارادوکس آماری خودنمایی می‌کند: چگونه با وجود کاهش شدید اشتغال، نرخ بیکاری تک‌رقمی شده و به 9 و شش دهم درصد رسیده بود؟
یکی از هشداردهنده‌ترین شاخص‌ها، مربوط به «تشکیل سرمایه ثابت» است. سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات و تجهیزات، موتور محرکه رشد آینده هر کشوری است. آمارها نشان می‌دهد در دولت حسن روحانی، تشکیل سرمایه در این بخش روندی کاهشی و منفی داشته است. این روند در دولت شهید رئیسی مثبت شد اما در یک‌سال اخیر، دوباره منفی شده است.
اظهارات اخیر ظریف در سایه عملکرد اقتصادی دوره‌ای که او خود یکی از ارکان اصلی دیپلماسی آن بود، طنینی تلخ دارد. تجربه «چرخ سانتریفیوژ و چرخ اقتصاد» نشان داد که در عمل، اولویت با کدام چرخ بود و وقتی چرخ نخست با مانع مواجه شد، چرخ دوم نه تنها از حرکت ایستاد، بلکه به عقب رانده شد. اکنون که کارایی موشک‌ها در تامین امنیت مردم برای همگان نمایان شده، این حرف‌ها نه تنها خریدار ندارد بلکه موجب نفرت مردم از وزیر خارجه اسبق می‌شود. بعید است که ظریف این را نداند؛ بنابراین انگیزه او از طرح این مطالب را در بیرون از مرزها باید جست‌وجو کرد.