صف‌آرایی سرماخوردگی و آنفلوانزا رو‌به‌روی سیستم دفاعی بدن

تارا وحیدی-بخش نخست

آنفلوانزا بیماری واگیرداری است که اغلب افراد در طول زندگی به آن مبتلا می‌شوند، بیماری که پیرو جوان، کوچک و بزرگ نمی‌شناسد. بیماری که یکی و دو هفته نمی‌گذارد از زیبایی‌های پاییز لذت ببرید و طعم داروها کامتان را تلخ می‌کنند. خبر خوب این است که شما می‎‌توانید با به‌کارگیری برخی راهکارها هم پیشگیری کنید و هم در زمان وقوع بیماری از تلخی‌هایش بکاهید. با ما همراه باشید تا مرور برخی بیماری‌ها از شیوه‌های پیشگیری تا درمان برایتان بگوییم.
پیک شیوع آنفلوانزا در کشور ما از شهریور آغاز می‌شود و تا اواخر اسفندماه نیز ادامه دارد. حتی اگر فردی دو نشانه از نشانه‌های آنفلوانزا را داشته باشد به این بیماری مبتلاست. حمله‌های حاد تنفسی، اسهال، کاهش سطح هوشیاری، استفراغ شدید، بی‌قراری، بی‌اشتهایی شدید و تب مقاوم بالا از عوامل خطر در مبتلایان به آنفلوانزا است.
کودکان کمتر از پنج سال و بالای شش ماه، زنان باردار، افراد بالای 65 سال سن، مبتلایان به بیماری‌های مزمن قلبی و ریوی، کسانی که شیمی‌درمانی می‌شوند، کادر درمانی و مراقبان کودکان زیر شش ماه از مهم‌ترین گروه‌های اولویت‌دار برای تزریق واکسن علیه آنفلوانزا هستند.
سرماخوردگی
سرماخوردگی را می‌توان یک بیماری عفونی بسیار شایع دستگاه تنفسی دانست که بخش‌هایی نظیر گلو، بینی و حتی گوش را درگیر می‌کند. جالب است بدانید که عفونت باکتریایی و عفونت ویروسی، هر دو می‌توانند علت سرماخوردگی باشند.
بیش از ۲۰۰ نوع ویروس مختلف در سراسر جهان وجود دارد که ورود آنها به بدن باعث سرماخوردگی می‌شود. تمامی این ویروس‌ها که زمینه‌ساز بروز سرماخوردگی در بدن شما می‌شوند ویژگی‌های مشترک زیادی با هم دارند؛ اما در آن روی سکه نیز هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فرد و خاص خود را نیز دارند. به‌عنوان‌مثال یکی از متداول‌ترین ویروس‌هایی که زمینه‌ساز بروز سرماخوردگی در بدن شما می‌شود، راینوویروس‌ها هستند، راینوویروس‌ها بیشترین میزان فعالیت و شیوع را در دو فصل بهار و پاییز دارند. شاید بتوان اذعان داشت که ۳۰ تا ۴۰ درصد از سرماخوردگی‌ها در طول سال توسط آلودگی بدن به علت راینوویروس‌ها اتفاق می‌افتد، البته جای نگرانی نیست چرا که آلودگی توسط راینوویروس‌ها معمولاً در بدن انسان همراه با شدت علائم و سخت‌شدن بیماری نیست.
آنفلوانزا
آنفلوانزا یک بیماری ویروسی تنفسی است که بیشتر با علائمی مثل تب، سرفه، گلودرد و بدن‌درد شدید همراه است. این بیماری به‌سرعت بین افراد پخش می‌شود و به‌ویژه در فصل سرد سال بیشتر شیوع پیدا می‌کند. آنفلوانزا در برخی مواقع به چالش اصلی درمانگران تبدیل می‌شود، چرا که ممکن است سویه‌های متفاوتی از آن به‌صورت همزمان در یک منطقه شیوع پیدا کند و در نتیجه کنترل و درمان بیماری مشکل شود. اما علائم بیماری و سرماخوردگی می‌توانند برای شما نگران‌کننده باشند؛ بنابراین بهتر است قبل از اقدام به مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک، توسط پزشک عمومی، ویزیت و معاینه شوید.
ماهرخ نعیمی یک پزشک عمومی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «تفاوت سرماخوردگی و آنفلوانزا، در علائم این دو بیماری و البته شدت عارضه‌هایی است که آنفلوانزا به دنبال دارد. سرماخوردگی را می‌توان بدون داروهای خاصی، پشت سر گذاشت؛ اما آنفلوانزا با توجه ‌به اینکه یک بیماری مسری است؛ باید توسط پزشک، تشخیص ‌داده ‌شده و کنترل شود.
حمله‌های حاد تنفسی، اسهال، کاهش سطح هوشیاری، استفراغ شدید، بی‌قراری، بی‌اشتهایی شدید و تب مقاوم بالا از عوامل خطر در مبتلایان به آنفلوانزا است.
تب‌های بالا، ادامه دار و غیرقابل کنترلی که بیش از سه تا پنج روز طول بکشد، از نشانه‌های خطرناک در مبتلایان به آنفلوانزا به حساب می‌آیند. متأسفانه ابتلای تنها یک نفر به ویروس آنفلوانزا منجر به انتقال سریع این بیماری به اطرافیان خصوصاً بیماران دارای نقص سیستم ایمنی می‌شود. 
ذات‌الریه
خطرناک‌ترین و کُشنده‌ترین عارضه آنفلوانزا، سینه‌پهلو یا پنومونی است که منجر به بستری‌شدن بیمار در بیمارستان می‌شود و نکته اینجاست که در مبتلایان به بدخیمی‌ها و نقص سیستم ایمنی متأسفانه آنفلوانزا می‌تواند منجر به مرگ هم شود. در شرایط پیشرفت بیماری و در مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای به هر میزان که درمان‌ها برای بیمار زودتر انجام شود، نتایج بهبود بیماری، بهتر و مشهودتر خواهد بود.
مهرداد ‌هاشمیان یک متخصص بیماری‌های تنفسی برایمان توضیح می‌دهد: «ذات‌الریه، یک عفونت ریه است که توسط باکتری‌ها یا ویروس‌ها ایجاد می‌شود و ممکن است در پاییز و زمستان نیز بسیاری از افراد را تحت‌تأثیر قرار دهد. لازم است بدانید که علائم ذات‌الریه، اگر به موقع درمان نشود، ممکن است به عوارض جدی تبدیل شود و به ریه‌ها، مغز و سایر اندام‌های بدن آسیب برساند.» وی در ادامه می‌افزاید: «برخی از علائم ذات‌الریه عبارت‌اند از: تب حدود ۴۰ درجه به همراه لرز، سرفه عادی یا سرفه خلط دار به رنگ سبز و زرد و یا خونی، در برخی موارد احساس کم‌آوردن نفس به‌ویژه در زمان تحرک بالا، کاهش اشتهای فرد، خستگی زیاد، احساس درد تیز و خنجری در قفسه سینه، بالارفتن میزان تعریق و کبود شدن ناخن‌ها و لب و همچنین تند شدن تعداد تنفس و نبض فرد.»
چگونگی پیشگیری از بیماری‌های فصلی در مدارس 
با آغاز فصل مدارس، بیماری‌های همه‌گیر و سرماخوردگی‌ها به چالشی برای کادر درمان و والدین تبدیل می‌شود. شست‌وشو منظم دست‌ها، ممانعت از حضور کودکان بیمار در مدرسه و همکاری با کادر آموزشی می‌تواند به ما کمک کند تا یک سال تحصیلی شاداب و سالم را تجربه کنیم و با هم، می‌توانیم سلامت را به کلاس‌های درس بازگردانیم.
مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی، با هشدار به افزایش شیوع سرماخوردگی و آنفلوآنزا در مدارس با بازگشایی پاییزی، توصیه کرد والدین از فرستادن فرزندان بیمار به مدرسه خودداری، واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند، شیوه‌نامه‌های بهداشتی را رعایت کرده و در صورت نیاز به پزشک مراجعه کنند.
یکی از دغدغه‌های اصلی والدین در فصل پاییز و به ویژه با توجه به بازگشایی مدارس افزایش ابتلای دانش‌آموزان به بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی و آنفلوآنزا است. همچنین یکی از چالش‌های که در این رابطه وجود دارد ابتلای اعضای خانواده دانش‌آموزان به این بیماری‌ها و به تبع آن افزایش شیوع عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی در جامعه است که لازم است برای پیشگیری از این امر نکات لازم رعایت شود. در همین رابطه مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی و فلوشیپ فوق تخصصی عفونی در بیماران نقص ایمنی ضمن اشاره به اینکه با توجه به آغاز پاییز و اینکه در هفته‌های آینده در آستانه سرمای هوای قرار داریم و همچنین بازگشایی مدارس احتمال ابتلای کودکان به عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی افزایش پیدا می‌کند، می‌گوید: «اگر یکی از دانش‌آموزان دچار این بیماری‌ها شود و به مدرسه بیاید و برای استراحت در خانه نماند و از دیگر دانش‌آموزان جداسازی نشود می‌تواند تمامی دانش‌آموزان را مبتلا کند.»
وی با بیان اینکه شایع‌ترین راه انتقال عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی نظیر سرماخوردگی و آنفلوآنزا در مدارس دست زدن به وسایل و نوشت‌افزار دانش‌آموز بیمار است، ادامه می‌دهد: «دومین راه دست دادن دانش‌آموزان با یکدیگر و سومین راه انتقال نیز از طریق تنفس است.» 
این متخصص بیماری‌های عفونی با تاکید بر اینکه اولین توصیه به والدین برای پیشگیری از شیوع عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی در مدارس این است که از فرستادن فرزندشان به مدرسه در صورت داشتن علائم سرماخوردگی نظیر عطسه، سرفه و.. خودداری کنند، می‌افزاید: «همچنین توصیه می‌شود به تزریق واکسن آنفلوآنزا برای فرزندشان اقدام کنند و در صورت مشاهده علائم بیماری در فرزندشان شیوه‌نامه‌های بهداشتی را رعایت کنند تا سایر اعضای خانواده دچار بیماری نشوند و توصیه دیگر این است که به پزشک مراجعه و از درمان‌های مؤثر استفاده کنند.»
حساسیت پاییزی 
اگر حساسیت‌های فصل پاییز درمان نشود، ممکن است آسیب‌های جدی به بدن وارد و یا به‌صورت مزمن و همیشگی باقی بماند. برخی آثار بیماری مانند سینوزیت و یا آسم در اثر عدم توجه و درمان آلرژی‌ها است. حساس شدن بدن به فصل پاییز می‌تواند دارای نشانه‌ها و علائم مختلفی باشد که در ادامه به آن پرداخته‌ایم. فرد مبتلا به این بیماری معمولاً دچار قرمزی و خارش پوست می‌شود و به‌شدت در نواحی مختلف بدن دچار خشکی شدید پوست می‌شود. در این مرحله پوست بدن بسیار تحریک‌شونده و دچار اگزما نیز می‌گردد. همچنین ممکن است خشکی هوا باعث خشکی گلو و خارش دهان نیز بگردد. اگر در قسمت‌هایی از شکم جوش می‌زنید و یا دچار اسهال شده‌اید هم ممکن است از عوارض حساسیت پاییز باشد، همچنین حساسیت فصلی در کودکان نیز دیده می‌شود و علائم مشابهی دارد. یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که در فصل پاییز ایجاد می‌شود ابتلا به کهیرهای پوستی است. به‌طورکلی، یک فرد ممکن است دچار آسیب‌های زیر شود: خارش بینی، آبریزش چشم، آبریزش بینی، سرفه‌کردن، خشکی پوست و اگزما، خارش دهان و پشت گلو، جوش‌زدن در قسمت شکم، اسهال، کهیرهای پوستی، پوست بیش از حد خشک، اگزما و... 
مینا ربانی یک متخصص پوست توصیه دارد: «به دلیل خشکی زیاد هوا و عدم رطوبت کافی برای بدن، بهتر است که از دستگاه بخور استفاده کنید و فضای خانه را مرطوب نگه دارید. این کار تحریکات پوستی را کمتر کرده و باعث می‌شود که احساس بهتری به محیط داشته باشید، همین‌طور از اگزما و یا کهیر هم جلوگیری می‌شود.
خشکی پوست خود را کنترل کنید، در این فصول بیشتر از کرم و مرطوب‌کننده‌های حاوی آب‌رسان استفاده کندی، از کرم‌های مرطوب‌کننده و لوسیون‌های مناسب استفاده کنید تا چربی پوست تعدیل شده و خشک نشود. همین‌طور از گرفتن دوش با آب بسیار گرم بپرهیزید، آب با درجات گرمی بالا خشکی پوست بدن و سر را بیشتر کرده و باعث می‌شود که بعد از استحمام پوست آسیب‌پذیرتری داشته باشید.
به یاد داشته باشید که مصرف مواد غذایی مفید که بتواند انرژی، ویتامین و رطوبت خوبی به بدن شما وارد کند بسیار مناسب است ازاین‌رو، غذاهای سالم و میوه و سبزی‌های تازه و سالم مصرف کنید.
همان‌طور که بیان شد، مهم‌ترین عامل برای ایجاد این حساسیت خشکی است، برای جلوگیری از خشکی بیش از اندازه بدن آب فراوان بنوشید.» در محیط‌های آلوده به دود سیگار قرار نگیرید و از مواد آلرژن دوری کنید.
تشخیص آلرژی شما از طریق آزمایش‌ها و یا علائم بالینی که دارید انجام می‌شود‌، در این صورت پزشک بهترین روش‌های درمان را برایتان در نظر می‌گیرد. 
برای درمان حساسیت‌های فصل پاییز باید تحت نظر متخصص آلرژی باشید تا با مصرف آنتی هیستامین و ضد حساسیت‌ها بتوانید کنترل بهتری روی آن داشته باشید.
آنتی هیستامین می‌تواند از سرفه، عطسه و خارش پیشگیری کند اما نوع آن و میزان مصرف توسط پزشک تعیین می‌شود.
اسپری‌های استروئیدی مخصوص بینی می‌توانند التهاب بینی را کاهش دهند.
تعداد زیادی داروهای ضد حساسیت فصلی وجود دارد که بهتر است زیر نظر پزشک مصرف شوند.