تنش آبی به سد ماملو رسید
خبر خارج شدن سد ماملو از مدار در حالی دیروز منتشر شد که سخنگوی صنعت آب کشور، با تکذیب آن اعلام کرد که این سد با برداشت از «حجم مرده» در مدار آب‌رسانی است!
صبح دیروز خبرگزاری تسنیم خبری با عنوان «سد ماملو از مدار خارج شد» منتشر کرد که در این خبر، به‌کاهش بی‌سابقه ذخایر آبی این سد که از پنج سد اصلی تأمین آب شرب تهران است، پرداخته شده بود.
صراحت کلام و آمار ارائه شده در این خبر بیانگر خروج از مدار سد ماملو است: از آنجایی که حجم مرده مخزن سد ماملو 28 میلیون مترمکعب از آب کف مخزن را شامل می‌شود، درحال حاضر که ذخیره آبی این سد تنها 19 میلیون مترمکعب است؛ این سد رسما از مدار بهره‌برداری خارج شده است. بلافاصله اما «عیسی بزرگ‌زاده» سخنگوی صنعت آب، خبر تسنیم را نسبت به خروج از مدار سد ماملو تکذیب کرد. در صحبت‌های سخنگوی صنعت آب که در چند رسانه تکرار شده، ضمن تأیید رسیدن سد ماملو به حجم مرده، آمده: «سد ماملو به حجم مرده رسیده، ولی انتقال آب از آن از جریان پایه و حجم مرده ادامه دارد.»
همچنین روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای تهران توضیحاتی آورده است: «در شرایط فعلی حجم مخزن سد ماملو معادل 19 و دو دهم میلیون متر مکعب است که نسبت به حجم 36 و هشت دهم میلیون متر مکعبی مدت مشابه سال قبل به میزان 17 و شش دهم میلیون متر مکعب کاهش داشته است.
در تاریخ 9 خرداد ماه سال‌جاری حجم مخزن سد ماملو حدود 28 میلیون متر مکعب بوده است که در این صورت، می‌بایست از آن تاریخ تاکنون از مدار بهره‌برداری خارج شده باشد، در صورتیکه از آن روز تاکنون حدود 11 میلیون متر مکعب از آب شرب شهروندان تهرانی و شهرهای جنوب‌شرق استان تهران از سد مذکور تأمین گردیده است. شایان ذکر است هم اکنون سد ماملو بدون هرگونه مشکل در مدار بهره‌برداری بوده و به‌صورت بی‌وقفه بخشی از آب شرب استان تهران از محل این سد تأمین می‌گردد.» از این‌رو، آن‌طور که سخنگوی صنعت آب در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرده «برداشت آب از حجم مرده سد ماملو انجام می‌گیرد» و آن‌طور که روابط عمومی آب منطقه‌ای تهران اعلام کرده «در چهار ماه اخیر، 11 میلیون مترمکعب آب شرب تهرانی‌ها در شرایطی از سد ماملو برداشت شده که میزان ذخایر آن برابر با حجم مرده یا کمتر از آن بوده است.»
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در ادبیات فنی بخش آب، حجمی از مخزن سد که مابین تراز کف مخزن (بستر رودخانه) و رقوم کف پایین‌ترین تخلیه‌کننده قابل مانور قرار می‌گیرد را حجم مرده یا غیرمفید مخزن در سد‌های بزرگ می‌نامند.
از این‌رو برداشت از حجم مرده تنها به‌صورت فیزیکی و با پمپاژ آب امکان‌پذیر است؛ ضمن آنکه حجم قابل برداشت به صورت فیزیکی بسیار پایین است، کیفیت آب در حجم مرده مخزن معمولا کیفیت پایینی است که هر چند سال یک‌بار، با رسوب‌زدایی کف مخزن، از تخلیه‌کننده تحتانی خارج می‌شود.
ضمن آنکه برداشت از آن، آب با کیفیت پایین‌تری را به شبکه آب ارسال می‌کند، خالی کردن حجم مرده مخازن، در راستای زیان‌دیدن سازه سد، مخاطراتی به همراه خواهد داشت. این گزاره که بخشی از آب شرب شهر تهران، از حجم مرده سدها تأمین می‌شود، موضوعی است که هم از لحاظ ایمنی سازه سدها و هم از لحاظ کیفیت آب تزریق شده به شبکه، باید مورد پاسخ توسط مسئولان بخش آب کشور قرار گیرد. در حال حاضر سه سد لار، ماملو و امیرکبیر، عملا خروجی قابل توجهی برای تأمین آب تهران ندارند. برداشت فیزیکی و اصطلاحا با بارج از آب مخزن سد ماملو، همین امروز در حد 400 لیتر بر ثانیه صورت می‌گیرد که نسبت به ظرفیت 45000 لیتر بر ثانیه ظرفیت دریچه‌های تخلیه آب سد، به‌حدی ناچیز است که این مقدار برداشت آب از حجم مرده سد، آن هم با پمپاژ دستی، به‌معنای در مدار بهره‌برداری بودن سد نیست.
مسئولان بخش آب کشور به جای داشتن صداقت در طرح مسائل با مردم، برای بیان شرایطی که نیازمند تغییر فوری رفتار پرمصرف‌هاست و به‌جای آنکه اعلام کنند در جبران کسری برداشت از این سه سد، چه حجم برداشتی از مخازن زیرزمینی تهران صورت می‌گیرد که به‌معنای فدا کردن آینده آبی تهران برای گذر از شرایط پرتنش امروز است، سعی در عادی جلوه دادن شرایط در مدار بهره‌برداری بودن سدها دارند که این خود جای تعجب بسیار دارد.