یادنامه مرحوم حاج اسماعیل ولی‌خانی شاعر، مداح و پدر دو شهید مفقودالاثر
به گزارش گروه فرهنگ و هنر کیهان؛ «حاج اسماعیل ولی‌خانی» متخلص به «طالع» از شاعران و مداحان برجسته و پیشکسوت و پدر دو شهید مفقودالاثر به عنوان نماد ایثار، شاعری متعهد و عاشق خاندان عصمت و طهارت(ع) شناخته می‌شود. زندگی پربار او مملو از فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی بود و از خود اشعار ارزشمندی به یادگار گذاشت. وفاداری او به آرمان‌های انقلاب و اسلام تا آنجا بود که دو فرزندش را در این راه تقدیم کرد و خود نیز با دلی سوخته از فراق آنان، به ملکوت اعلی پیوست.
حاج اسماعیل ولی‌خانی، متخلص به «طالع»، از شاعران و مداحان بنام اهل‌بیت(ع) بود که در غرب تهران فعالیت می‌کرد. وی متولد سال ۱۳۰۵ بود و در تاریخ ۲۲ تیرماه ۱۳۷۴ در ۶۹ سالگی دارفانی را وداع گفت. او از دوستان نزدیک حاج نادعلی کربلایی (شاعر، مداح و پدر سه شهید) بود و هر دو در عرصه شعر و مداحی و همچنین ایثارگری، اشتراکات
فراوانی داشتند. ایشان پدر دو شهید مفقودالاثر به نام‌های «محمدحسن» و «غلامرضا ولی‌خانی» بود.
این دو فرزندش به گروه پارتیزانی شهید چمران پیوسته بودند و در راه دفاع از میهن اسلامی مفقود شدند. پیکر پاک این دو شهید هرگز بازنگشت و حاج اسماعیل تا پایان عمر در فراق آنان سوخت.
طالع از شاعران معروف و پرکار روزگار خود بود و شعرهایش از سوز و عاطفه عمیقی برخوردار است.
وی در زمینه شعر مذهبی، به‌ویژه مرثیه‌سرایی برای اهل‌بیت(ع) تبحر داشت. مشهورترین اثر او، مرثیه «مناجات علی، از سوی نخلستان نمی‌آید» است:
مناجات علی از سوی نخلستان نمی‌آید
صدای دلنشین شاه انس و جان نمی‌آید
به جای صوت قرآن چون شده کز خانه حیدر
نوایی جز صدای ناله و فغان نمی‌آید
به فرق مظهر حق و عدالت ضربتی خورده
که امید حیات از آن شه مردان نمی‌آید
علی در بستر مرگ است و مشغول نماز امشب
بگو خادم به مسجد خسرو خوبان نمی‌آید؟
یتیمی دامن مادر گرفته اشک می‌ریزد
که ای مادر چرا غمخوار ما طفلان نمی‌آید؟
وی در هیئت‌های مذهبی به نوحه‌خوانی و مرثیه‌سرایی می‌پرداخت. او از دوستان قدیمی حاج نادعلی کربلایی بود و همانند او، فرزندانش را در راه دفاع از اسلام و میهن تقدیم کرد. سروده‌های طالع را حاج نادعلی کربلایی بعد از فوت ایشان با نام دیوان طالع به چاپ رساندند.
مرحوم طالع همچون نادعلی کربلایی در عرصه ستایشگری شاگردان زیادی از خود به یادگار گذاشت.
جلسات هفتگی ایشان در مسجد شیخ فضل‌الله نوری برگزار می‌شد.
حاج اسماعیل ولی‌خانی در ۲۲ تیرماه ۱۳۷۴ بر اثر داغ فراق فرزندانش درگذشت و به دیار باقی شتافت. آرامگاه او در بهشت‌زهرا(س)، قطعه ۵۷، ردیف ۶۲، شماره ۲۶ واقع شده است. همچنین یادواره‌هایی برای وی و حاج نادعلی کربلایی از طرف هیئت محبان‌الرضا علیه‌السلام برگزار شده که نشان‌دهنده جایگاه بلند او در جامعه شعر و مداحی است. حاج آقا ولی‌خانی و حاج نادعلی کربلایی دو یار و یاور یکدیگر بودند و بیش از سی سال با هم بودند. به فرموده حاج‌آقا کربلایی مرحوم طالع انسانی راستگو و باوفا و عاشق اهل‌بیت علیهم‌السلام و مردی خوش‌اخلاق و خوش‌رفتار و دلسوز برای مردم و دین بودند. به عقیده حاج اسماعیل ولی‌خانی؛ اخلاص، راز ماندگاری کار مداحی است. چه‌بسا مراسمی ساده با نیتی پاک، مورد قبول امام زمان(عج) قرار گیرد و چه‌بسا برنامه‌ای باشکوه با انگیزه‌های دنیوی، هیچ اثری در پیشگاه الهی نداشته باشد. اخلاص در مداحی اهل‌بیت(ع) از والاترین و بنیادی‌ترین ارکان این خدمت بزرگ است. مداحی و ذکر مصائب اهل‌بیت، تنها زمانی ارزش حقیقی خود را پیدا می‌کند که انگیزه‌ای جز رضای خدا و تقرب به معصومین(ع) نداشته باشد. اساس کار باید تنها برای خدا باشد. مداح باید دائماً نیت خود را محک بزند و از هرگونه ریا، خودنمایی، جاه‌طلبی و کسب شهرت یا منافع مادی بپرهیزد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ» (بی‌گمان اعمال به نیت‌ها بستگی دارد). هدف اصلی باید زنده نگه داشتن یاد و مرام اهل‌بیت، به‌ویژه سیدالشهدا(ع) باشد. این کار یک مسئولیت دینی و رسالت فرهنگی است، نه یک حرفه یا وسیله‌ای برای دیده‌شدن.
مرحوم ولی‌خانی در کلاس‌های آموزش مداحی خود به شاگردانش می‌گفت: مداح واقعی کسی است که آنچه می‌سراید و می‌خواند، در زندگی خود به آن عمل کند. اخلاص زمانی معنا پیدا می‌کند که مداح، خود، الگوی اخلاق و رفتار حسینی باشد. اگر گفتار با رفتار یکی نباشد، مداحی او اثر معکوس خواهد داشت. مداح با اخلاص هرگز دچار عجب و خودبینی نمی‌شود. او می‌داند که این مقام و استعداد، لطف و امانتی از سوی خدا و اهل‌بیت است و هر لحظه ممکن است گرفته شود. او خود را خدمتگزار کوچکی بیش نمی‌داند. مداحی خالصانه، تنها اشک ریختن نیست؛ بلکه باید قلب مخاطب را به سمت حقائق و معارف الهی بگرداند و او را در مسیر سلوک و تهذیب نفس قرار دهد. اگر مراسمی پایان یافت و مردم تنها با یک شعر قشنگ یا صدای زیبا مرخص شدند، اما تغییری در نگاه و عملشان ایجاد نشد، به هدف اصلی نرسیده است.
چون خود مرحوم طالع (ولی‌خانی) به آن عمل می‌کرد و در دل و جان شاگردانش می‌نشست.