تفسیر آیه «الله نورالسموات والارض»(پرسش و پاسخ)
پرسش:
اینکه خداوند در این آیه شریفه خود را نور آسمان‌ها و زمین معرفی می‌کند به چه معنا است و مقصود خدای متعال از توصیف خود به نور چیست؟
پاسخ:
طرح دیدگاه‌ها
یکی از آیات قرآن کریم که توجه اندیشمندان، فلاسفه و مفسران مسلمان را به خود جلب کرده است، آیه 35 سوره نور است، که برخی از مفسران با استفاده از منابع حدیثی و برخی دیگر با استفاده از سایر منابع همچون منابع عقلی و فلسفی به تفسیر آن پرداخته‌اند. در این میان ملاصدرا(ره) و علامه طباطبایی(ره) و چند تن دیگر بیانی فلسفی برای آن ارائه داده و آن را براساس «حکمت متعالیه» یا برهان صدیقین تبیین کرده‌اند. این برهان یکی از قوی‌ترین براهین اثبات صانع از طریق ذات خدا و بدون استفاده از واسطه یا معلول می‌باشد و از طریق وجود و سلسله مراتب و شدت و ضعف وجود حقیقت مطلق وجود خداوند و نور بودن آن را ثابت می‌کند، و از میان نور حسی و نور معرفتی فقط نور وجودی را قبول می‌کنند که آن دو را هم در بر دارد.
دیدگاه مفسران
گروهی از مفسران کلمه نور را در این آیه شریفه «الله نورالسموات و الارض» به معنی هدایت‌کننده و بعضی به معنی روشن‌کننده و برخی دیگر به معنی زینت‌بخش تفسیر کرده‌اند. در قرآن کریم و روایات اسلامی از چند چیز به عنوان نور یاد شده است:
1- قرآن مجید
خداوند در آیه 15 سوره مائده می‌فرماید: از سوی خداوند نور و کتاب آشکاری برای شما آمد. و در آیه 157 سوره اعراف نیز می‌فرماید: کسانی که پیروی از نوری می‌کنند که با پیامبر(ص) نازل شده است، آنها رستگارانند.
2- ایمان
خداوند در آیه 257 سوره بقره می‌فرماید: خداوند ولی کسانی است که ایمان آورده‌اند. آنها را از ظلمت‌های (شرک و کفر) به سوی نور (ایمان) رهبری می‌کند.
3- هدایت الهی و روشن‌بینی
خداوند در آیه 122سوره انعام می‌فرماید: آیا کسی که مرده بود و ما او را زنده کردیم و نور هدایتی برای او قرار دادیم که در پرتو آن بتواند در میان مردم راه برود همانند کسی است که در تاریکی باشد و هرگز از آن خارج نگردد.
4- آیین اسلام
خداوند در آیه 32 سوره توبه می‌فرماید: خداوند ابا دارد جز اینکه نور (اسلام) را کامل کند هر چند کافران نخواهند.
5- شخص پیامبر(ص)
خداوند در آیه 46 سوره احزاب درباره پیامبر(ص) می‌فرماید: و ما تو را دعوت‌کننده به سوی خدا به اذن و فرمان او قرار دادیم و چراغی نوربخش.
6- امامان و پیشوایان معصوم
در زیارت جامعه آمده است: «خلقکم الله انوارا فجعلکم بعرشه محدقین» خداوند شما را نورهایی آفرید که گرد عرش او حلقه زده بودید. و نیز در همان زیارت‌نامه آمده است: «و انتم نور الاخیار و هداه الابرار» شما نور خوبان و هدایت‌کننده نیکوکاران هستید.
7- علم و دانش
در روایتی از امام صادق(ع) می‌فرماید: «علم نوری است که خدا در قلب هر کس که بخواهد می‌افکند.»
ویژگی‌های نور
1- نور زیباترین و لطیف‌ترین موجودات در جهان ماده است و سرچشمه همه زیباییها و لطافت‌ها است.
2- نور بالاترین سرعت (سیصد هزار کیلومتر در ثانیه) را طبق آنچه در میان دانشمندان معروف است در جهان ماده دارد.
3- نور وسیله تبیین اجسام و مشاهده موجودات مختلف این جهان است و بدون آن چیزی را نمی‌توان دید. بنابراین هم ظاهر است و هم مظهر (ظاهرکننده غیر)
4- نور آفتاب که مهم‌ترین نور در دنیای ما است، پرورش‌دهنده گل‌ها و گیاهان بلکه رمز بقای همه موجودات زنده است، و ممکن نیست موجودی بدون استفاده از نور (به طور مستقیم یا غیرمستقیم) زنده بماند.
5- امروزه ثابت شده که تمام رنگ‌هایی که ما می‌بینیم، نتیجه تابش نور آفتاب یا نورهای مشابه آن است وگرنه موجودات در تاریکی مطلق رنگی ندارند.
6- تمام انرژی‌های موجود در محیط ما (به جز انرژی اتمی) همه از نور آفتاب سرچشمه می‌گیرند، حرکت بادها، ریزش باران و حرکت نهرها و سیل‌ها و آبشارها و بالاخره همه موجودات زنده با کمی دقت به نور آفتاب منتهی می‌شود. سرچشمه گرما و حرارت و آنچه بسته موجودات را گرم نگه می‌دارد، همان نور آفتاب است.
7- نور آفتاب نابودکننده انواع میکروب‌ها و موجودات موذی است و اگر تابش اشعه این نور پربرکت نبود کره زمین تبدیل به بیمارستان بزرگی می‌شد که همه ساکنانش با مرگ دست به گریبان بودند.
واژه نور زیباترین و کامل‌ترین وصف ذات پروردگار
در فراز چهل و هفتم از دعای جوشن کبیر که مجموعه‌ای از صفات خداوند متعال است، می‌خوانیم: «ای نور نورها، و ای روشنی‌بخش روشنایی‌ها، ای آفریننده نور، ای تدبیرکننده نور، ای تقدیرکننده نور، ای نور همه نورها، ای نور قبل از هر نور، ای نور بعد از هر نور، ای نوری که برتر از هر نوری و ای نوری که همانندش نوری نیست» بنابراین همه نورهای عالم هستی از نور او مایه می‌گیرند و به نور ذات پاک و منزه الهی منتهی می‌شوند.