خط آهن جلفا- دریای سیاه برگ برنده ایران در برابر زنگزور
ایران و ارمنستان در تازهترین نشست مشترک خود بر راهاندازی خط آهن جلفا- دریای سیاه تأکید کردند که میتواند ایران را به دروازه اصلی اتصال خلیجفارس به اروپا تبدیل کند.
به گزارش خبرگزاری فارس؛ ایران در تلاش است با استفاده از موقعیت استراتژیک خود و همکاری با ارمنستان، کریدور چندوجهی خلیجفارس- دریای سیاه را فعال کند؛ مسیری که میتواند معادلات ترانزیتی منطقه را دگرگون کرده و هزینه و زمان تجارت با اروپا را کاهش دهد.
فعالسازی این کریدور زمانی دوباره بر سر زبانها افتاد که آمریکا واسطه توافق دو کشور ارمنستان و آذربایجان برای راهاندازی کریدور زنگزور (جاده ترامپ) به منظور اتصال آذربایجان به نخجوان از خاک ارمنستان شد که مرزهای شمالی ایران را با تهدید حضور آمریکا و رژیم صهیونیستی مواجه میکند.
در نشست اخیر رؤسای جمهور ایران و نخستوزیر ارمنستان، یکی از موضوعات کلیدی، پروژه خط آهن جلفا- ارمنستان-گرجستان و در نهایت اتصال به دریای سیاه بود.
اتصال ایران به اروپا
سید حمید پورمحمدی؛ رئیس سازمان برنامه و بودجه تأکید کرد که دولت ایران این مسیر را به عنوان یک اولویت راهبردی دنبال میکند و مذاکرات جدی برای اجرائی شدن آن با طرف ارمنستانی و سایر کشورهای ذینفع در جریان است.
این مسیر بخشی از ابتکار منطقهای «کریدور خلیجفارس ـ دریای سیاه» است که در سال ۲۰۱۶ با همکاری ایران، هند و ارمنستان مطرح شد. بر اساس این طرح، کالاها از بنادر جنوبی ایران بارگیری شده و پس از عبور از خاک ارمنستان و گرجستان، به بنادر پوتی و باتومی در دریای سیاه میرسد و سپس از طریق کشتی به بنادر بلغارستان و سایر کشورهای اتحادیه اروپا منتقل میشود. این کریدور علاوهبر گره زدن دو حوضه دریایی خلیجفارس و دریای سیاه در اطراف ایران به یکدیگر، مزیت اتصال سیاسی ایران به کشورهای بالکان در اروپا را به همراه دارد.
مزیتهای مسیر جلفا – دریای سیاه
کارشناسان معتقدند این پروژه برای ایران چند دستاورد مهم خواهد داشت؛ نخست، ایران به نقطه اتصال چهار حوضه دریایی مهم ـ خلیجفارس، دریای عمان، دریای خزر و دریای سیاه ـ تبدیل میشود و میتواند منافع اقتصادی خود را با کشورهای این مناطق پیوند دهد.
دوم، این مسیر وابستگی ایران به ترکیه بهعنوان گذرگاه اصلی به اروپا را کاهش داده و گزینهای امنتر و کمهزینهتر در اختیار قرار میدهد. سوم، این کریدور جایگاه ایران در همکاریهای منطقهای با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و بریکس را تقویت خواهد کرد.
مزیت اقتصادی این مسیر نیز قابل توجه است. بررسیهای بینالمللی نشان میدهد که ابتکارات مشابه مانند کریدور شمال ـ جنوب (INSTC) تا ۳۰ درصد صرفهجویی در هزینهها و تا ۴۰ درصد کاهش زمان ترانزیت را به همراه داشتهاند. بنابراین انتظار میرود کریدور خلیجفارس- دریای سیاه نیز اثر مشابهی داشته باشد.
از سوی دیگر، تحولات ژئوپلیتیکی جهان، انگیزه کشورها برای استفاده از این مسیر را تقویت کرده است. بحرانهای اخیر در کانال سوئز، جنگ اوکراین، جنگ تعرفهای ترامپ و حضور آمریکا در قفقاز و همسایگی ایران و روسیه، ضرورت یافتن مسیرهای جایگزین برای تجارت بینالمللی را افزایش داده است. در همین راستا، هند بهعنوان چهارمین اقتصاد بزرگ جهان، علاقهمند است از این مسیر برای دسترسی سریعتر و ارزانتر به اروپا بهره ببرد.
کارشناسان ترانزیت بر این باورند که فعالسازی همزمان دو کریدور شمال-جنوب و خلیجفارس-دریای سیاه میتواند ایران را به یکی از بازیگران اصلی ترانزیت جهانی بدل کند. چنین جایگاهی علاوهبر درآمدهای اقتصادی، قدرت چانهزنی سیاسی ایران در معادلات منطقهای و جهانی را افزایش خواهد داد.
به این ترتیب، تأکید دوباره ایران و ارمنستان بر اجرای خط آهن جلفا تا دریای سیاه نشان میدهد که این پروژه تنها یک طرح حملونقلی نیست؛ بلکه ابزاری راهبردی برای تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی ایران و ایجاد یک مسیر مطمئن برای اتصال خلیجفارس به قلب اروپا خواهد بود.