تحصیلات عالی زیر تیغ نقد و تغییر!
در حالی که سیاست‌های تازه در آزمون دکتری و ارشد با هدف ارتقای فرآیند پذیرش دانشجو در حال اجراست، انتقادات از گسترش بی‌ضابطه تحصیلات تکمیلی، افزایش شهریه‌های نجومی در رشته‌های علوم پزشکی و چالش‌های مالی دانشگاه‌ها، آموزش عالی کشور را با تغییرات و تردیدهایی مواجه کرده است.
تحولات تازه در آموزش عالی، از یک‌سو با هشدار نسبت به کیفیت پایین دوره‌های دکتری همراه شده و از سوی دیگر، نشانه‌هایی از جهت‌گیری کاربردی پژوهش‌ها و تغییرات سیاست‌گذارانه در آزمون‌ها به چشم می‌خورد؛ مجموعه‌ای از تغییرات که آینده دانشگاه را در ابعاد آموزشی، پژوهشی و اجرائی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در یکی از نشست‌های اخیر با وزیر علوم، یکی از اساتید اقتصاد با انتقاد از گسترش بی‌ضابطه دوره‌های دکتری، به نبود زیرساخت علمی در بسیاری از مراکز برگزارکننده این دوره‌ها اشاره کرد. به گفته او، توسعه کمی بدون توجه به ظرفیت‌های علمی، نه‌تنها به افت کیفیت آموزش منجر شده، بلکه اعتبار مدرک دکتری و شأن دانشگاه در عالی‌ترین سطح آن را نیز مخدوش کرده است.
این در حالی است که همزمان با این نقدها، تغییرات جدیدی در روند پذیرش دکتری اعلام شده که نشان می‌دهد سیاست‌گذاران آموزش عالی در تلاش‌اند تا اصلاحاتی در فرآیندهای فعلی اعمال کنند. مطابق مصوبه جدید شورای سنجش و پذیرش تحصیلات تکمیلی، شرط داشتن مدرک زبان برای ورود به آزمون دکتری حذف شده و به‌جای آن، درس زبان انگلیسی عمومی و تخصصی با ضریب ۳ در آزمون گنجانده شده است.
داوطلبان فرصت دارند تا نمره زبان معتبر را بعد از پذیرش، پیش از آزمون جامع یا ثبت پروپوزال ارائه کنند. این اصلاحات فقط به آزمون دکتری محدود نشده و آزمون کارشناسی ارشد گروه علوم پزشکی نیز با تغییراتی در زمان‌بندی انتخاب رشته همراه شده است. تمدید مهلت انتخاب رشته، توجه به سهمیه‌های بومی و ایثارگران و فعال‌سازی مجدد سامانه انتخاب رشته برای داوطلبانی که جا مانده‌اند، نشان‌دهنده تلاش برای افزایش شفافیت و دسترسی عادلانه‌تر به ظرفیت‌هاست.
همزمان با این تحولات، شرایط خاص ناشی از جنگ ۱۲روزه اخیر، وزارت علوم را به صدور بخشنامه‌ای برای تمدید مهلت دفاع از پایان‌نامه‌ها سوق داد. طبق این ابلاغیه، دانشگاه‌ها مجاز شده‌اند تا ۳۰ مهر، شرایط تمدید را برای دانشجویان آسیب‌دیده فراهم کنند. این تصمیم، ضمن حمایت از دانشجویان، باید با لحاظ مسائل نظام‌وظیفه و هم‌پوشانی مقاطع تحصیلی همراه باشد.
در همین راستا، معاون پژوهشی وزارت علوم از هدف‌گذاری تازه‌ای برای هدایت پایان‌نامه‌ها به سمت مسائل واقعی کشور خبر داد. بر‌اساس برنامه هفتم توسعه، باید بخش قابل‌توجهی از رساله‌ها در حوزه‌های علوم پایه، فنی و انسانی با نیازهای ملی پیوند داشته باشند. وزارت علوم نیز در حمایت از این رویکرد، مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان گرنت برای پروژه‌های اولویت‌دار در نظر گرفته است. دانشگاه‌ها، که باید طبق قانون ۱۵درصد باشد، هنوز تحقق نیافته و امیدها به همکاری وزارت علوم با سازمان برنامه و خزانه‌داری برای جبران این کاستی در نیمه‌دوم سال است.
همزمان با این تصمیمات کلان، در سطح اجرائی نیز دانشگاه‌ها در حال برنامه‌ریزی دقیق‌تر هستند. به عنوان نمونه، دانشگاه خواجه‌نصیر اعلام کرده که ثبت‌نام خوابگاه و انتخاب اتاق برای نیمسال جدید کاملاً غیرحضوری انجام می‌شود. شرط مهم برای اسکان، تسویه بدهی‌های قبلی است و دانشجویانی که در زمان تعیین‌شده ثبت‌نام نکنند، فقط در صورت وجود ظرفیت، امکان ثبت‌نام مجدد خواهند داشت.
به نقل از فارس، در ادامه این مجموعه تصمیمات، دانشگاه آزاد اسلامی شهریه جدید رشته‌های علوم پزشکی در مقطع دکتری عمومی را اعلام کرد. بر این اساس، شهریه سالانه رشته‌هایی چون پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی بین ۲۰۰ تا ۲۱۸ میلیون تومان تعیین شده است. این ارقام، تفاوت قابل‌توجهی با شهریه‌های دانشگاه‌های دولتی دارند و می‌توانند دسترسی به این رشته‌ها را برای بسیاری دشوار کنند.