روایتگری رسانه از شور و شوق سفر همبستگی در کربلا
بخش دوم
در بخش پیشین گزارش به بررسی برخی ابعاد راهپیمایی عظیم اربعین حسینی(ع) پرداختیم. واکاوی ابعاد مختلف این رزمایش سیاسی- مذهبی که به‌درستی می‌توان آن را یک نمایشگاه عظیم از انواع فضائل انسانی به شمار آورد؛ اما طبعاً بدین آسانی ممکن نیست. در شرایطی که تمدن رقیب ما با تمام توان سعی در بایکوت این پدیده شگفت‌انگیز - و فوق‌العاده هدایتگر برای انسان مدرن - دارد؛ حتماً یکی از مهم‌ترین اقدامات ما باید تلاش برای بازنمایی رسانه‌ای صحیح از راهپیمایی اربعین، ابعاد مختلف آن و نمایش صحیح عظمت این پدیده شگفت، در سطح جهانی باشد. هرچند، بازنمایی صحیح رسانه‌ای مسئله اربعین برای طبقات مختلف جامعه ایرانی نیز از اهمیت کمتری در همین حوزه برخوردار نیست.
یک کارشناس مسائل رسانه در همین زمینه می‌گوید: «ما نیاز به آرایش رسانه‌ای خاص این پدیده برای معرفی آن به مخاطب داریم. وقتی شما به حجم و گستره امپراطوری رسانه‌ای غرب نگاه می‌کنید، طبعاً به این نتیجه می‌رسید که ما توانایی مقابله با آنها در حوزه رسانه‌های رسمی را نداریم. هرچند آنها علی‌رغم شعار آزادی بیان، معدود رسانه‌های رسمی بین‌المللی ما را نیز از ماهواره‌های مختلف خود حذف کرده‌اند!»
وی می‌افزاید: «همه اینها اما دلیل بر این نیست که نمی‌توان با بایکوت و تحریف رسانه‌ای مسئله اربعین مقابله کرد و آن را شکست داد. چون الان در عصر شبکه‌های اجتماعی، هر انسان می‌تواند یک رسانه باشد، رسانه‌ای که بعضاً از یک شبکه تلویزیونی با پرسنل زیاد و بودجه هنگفت، تأثیرگذارتر باشد. به نظرم، ما باید در دو بعد داخلی و بین‌المللی برای این مسئله برنامه می‌داشتیم. مثلاً یکی از بهترین بسترها برای شکستن بایکوت رسانه‌ای اربعین و معرفی صحیح آن، تکیه بر ژانر قصه‌گویی در این حوزه است. همه افراد در سراسر جهان با هر بینش و نگرشی، با قصه خیلی زود ارتباط برقرار می‌کنند. خب، ما بیاییم حداقل در داخل هیئت‌های مذهبی خودمان، بخشی از برنامه‌مان را به خاطره‌گویی افراد عادی از سفر اربعین اختصاص دهیم. بعد از اینها تولیدات رسانه‌ای داشته باشیم و منتشر کنیم. این می‌تواند یک فضای جذاب و پرمشتری باشد. بعد شما ژانرهای مختلف قصه‌های اربعینی از طنز تا معنوی و.... داشته باشید. ما در حوزه دفاع مقدس که آن هم مثل اربعین، یک جریان مردمی بود و با تکیه بر توان مردم اداره شد، بیشترین توفیق را در کتاب‌های خاطرات داشته‌ایم. خب، چرا این مدل رسانه‌ای موفق را در بازنمایی و معرفی اربعین اجرا نکنیم؟ یا می‌دانیم که در سفر اربعین، افراد غیرمسلمان از کشورهای مختلف آفریقایی، آمریکایی، اروپایی و... حضور دارند، خب چرا تیم‌های رسانه‌ای ما قصه‌های این افراد را به مخاطب ایرانی و جهانی معرفی نمی‌کنند؟ اینها حتماً برای مخاطب جذاب است و یکی از بهترین مسیرهای معرفی پدیده اربعین به مخاطب داخلی و خارجی است. وقتی طرف مقابل رسانه‌های رسمی، ما را از ماهواره حذف می‌کند، اتفاقاً ما باید با تکیه بر رسانه‌های غیررسمی و استفاده از ظرفیت رسانه‌ای مردم عادی، او را آچمز کنیم.»
نیاز فوری دنیای غرب به فرهنگ اربعین!
سانسور رستاخیز اربعین، سبک زندگی، تفکر و ارزش‌هایی که در آن ارائه می‌شود؛ اما مخاطب غربی را از چه چیزی محروم می‌کند؟ 27 دی‌ماه 96، خبرگزاری ایسنا به نقل از رویترز می‌نویسد: «دولت انگلیس وزیر جدیدی را با عنوان وزیر امور تنهائی منصوب کرده که به گفته نخست‌وزیر این کشور با هدف رسیدگی به تنهائی به عنوان واقعیت تلخ زندگی مدرن صورت گرفته است.» بنا بر گزارش رویترز، صلیب سرخ انگلیس اعلام کرده که در حال حاضر بیش از 9 میلیون تن در این کشور همواره یا اغلب اوقات، تنها هستند. این نهاد تنهائی و انزوا را یک اپیدمی پنهان توصیف کرده که در میان تمامی رده‌های سنی شایع است.» گزارشی دیگر در همان تاریخ، می‌نویسد: «هر روز بین یک تا ۵ نفر از مراجعین به پزشکان در انگلیس درواقع کسانی هستند که از فرط تنهائی و بی‌کسی تنها راه نجات خود را در این دیده‌اند که به بهانه مریضی به مطب بیایند و چند دقیقه با پزشک صحبت کنند بلکه از تنهائی دیوانه‌کننده خود دربیایند. این وضعیت وقتی تکان دهنده‌تر می‌شود که طبق آمار ۲۰۰ هزار نفر در انگلیس در یک ماه گذشته حتی با یک نفر چند دقیقه صحبت نکرده‌اند.
فردگرایی افراطی در زندگی مدرن و تکیه بر اصالت سود و لذت فردی به عنوان ملاک موفقیت، وضع عجیبی را در جوامع غربی رقم زده است. به صورتی که سال 2023، رسانه‌های غربی از طرح اتحادیه اروپا برای مقابله با همه‌گیری تنهائی در این اتحادیه خبر دادند. این در حالی است که سبک زندگی ارائه شده در جریان اربعین حسینی، دقیقا نقطه مقابل این وضعیت و نمادی تمام و کمال از دیگر خواهی، ایثار، گذشت و جامعه‌پذیری آرمانی است. امری که می‌تواند به عنوان علاج دردهای بشر مدرن در این حوزه معرفی و تبلیغ شود. برای آنکه درک بهتری از بحران روحی انسان غربی در غیاب معنویت اصیل و پیامدهای قطع رابطه انسان غربی با آسمان توسط تمدن مدرن داشته باشید، به چند گزاره دیگر می‌پردازیم. سازمان «یونیسف»، بزرگ‌ترین نهاد بین‌المللی در حوزه کودکان، در گزارش اخیر خود اعلام کرده است که خودکشی دومین علت شایع مرگ‌ومیر جوانان در اروپا پس از تصادفات جاده‌ای است. با این حال، تقریبا نیمی از جوانان اتحادیه اروپا (۴۹ درصد) در مقایسه با ۲۳ درصد از جمعیت بزرگسال، اعلام کرده‌اند که به حمایت‌ها و مراقبت‌های سلامت روان دسترسی ندارند!
غرب با سانسور اربعین به خودش ظلم می‌کند!
روزنامه انگلیسی گاردین، فروردین‌ماه سال گذشته، با انتشار گزارشی درباره هزینه بیماری‌های روانی بر اقتصاد انگلیس می‌نویسد: «بر اساس تحقیقات، بیماری‌های روانی ۳۰۰ میلیارد پوند در سال برای انگلیس هزینه دارد که معادل تقریباً دوبرابر بودجه خدمات بهداشت ملی انگلیس (ان‌اچ‌اس) است. گزارش محققان مرکز اندیشکده سلامت روان می‌گوید در سال ۲۰۲۲، بیماری‌های روانی ۱۳۰ میلیارد پوند هزینه انسانی، ۱۱۰ میلیارد پوند هزینه اقتصادی و ۶۰ میلیارد پوند هزینه بهبود و مراقبت داشته است. این گزارش نتیجه می‌گیرد که هزینه ۳۰۰ میلیارد پوندی در سال ۲۰۲۲ معادل تقریباً دوبرابر کل بودجه ۱۵۳ میلیارد پوندی «ان‌اچ‌اس» در انگلیس در همان سال است و حتی ۳۰۰ میلیارد پوند نیز احتمالاً بسیار کمتر از رقم واقعی است.» فروپاشی نهاد خانواده و برداشته شدن چتر حمایت عاطفی و روانی آن از روی انسان‌ها، یکی از مهم‌ترین عوامل خلق این وضعیت است. امری که در عوارض آشکار آن در جوامع شرقی پیرو فرهنگ غرب هم دیده می‌شود. به صورتی که ژاپن پس از انگلیس دومین کشوری است که به علت افزایش خودکشی‌های ناشی از اضطراب و تنهائی، سال ۲۰۲۱ اقدام به تشکیل «وزارت تنهائی» در دولت کرده است.
در همین راستا، یکی از پدیده‌های اجتماعی عجیبی که در کشورهای غربی از جمله ژاپن رخ داده، پدیده اجاره‌کردن «مادر و همسر و فرزند» است. به همین منظور شرکت‌هایی در ژاپن وجود دارند که در صورت مراجعه به این مراکز، به شما خانواده اجاره می‌دهند. با یکی از شعب تماس می‌گیرید و درخواست اجاره خانواده می‌کنید. تعداد اعضای خانواده را هم می‌توانید انتخاب کنید. برای مثال می‌توانید یک خانم خانه و یک دخترخانم در نقش بچه سفارش دهید و آنها در اولین فرصت، برای شما ارسال می‌شوند. «خدمات خانواده اجاره‌ای» اکنون یک صنعت شناخته شده در کشور ژاپن است و به نظر فعالین این صنعت می‌تواند خلا‌های موجود را تا حدی برای افراد ژاپنی پر کند. حال با لحاظ این شرایط و دیدن این واقعیات تلخ، بهتر می‌توان متوجه ظلمی شد که دولت‌ها و سردمداران غربی با سانسور فرهنگ درخشان اسلام و اهل‌بیت(ع)، در حق مردم و حتی اقتصاد ملی خود مرتکب می‌شوند!
اربعین رؤیای اجتماعی محقق شده ماست!
اربعین اما تابلویی است که می‌تواند خرمن رایگان فضیلت‌های فرهنگی برای برداشت انسان غربی و آموختن سبکی جدید از زندگی باشد. سبکی نوین از زندگی که می‌تواند بودجه کشورهای اروپایی در بخش سلامت روان را به‌شدت کاهش دهد! کما اینکه بر اساس آمارهای جهانی بالاترین میزان استفاده از داروهای ضدافسردگی به آمریکا و اروپا تعلق دارد و در میان 20 کشور پرمصرف داروهای ضدافسردگی، نامی از ایران یا هیچ کشور اسلامی دیده نمی‌شود! اربعین، در واقع، نمایانگر جامعه‌ای است که در متن آن، بیشتر داشتن و سود مادی بیشتر بردن، فضیلت محسوب نمی‌شود. بلکه اینجا مبنای محاسبات دگرگون شده، بیشتر بخشیدن و خدمت کردنِ بیشتر به دیگران، نشانه فضیلت است! اینجاست که حتی مبنای لذت هم عوض می‌شود و لذت بیشتر نه در تامین منافع خود، که در گذشتن از دارایی و راحتی خود معنا می‌شود.
در همین راستا، حسین عباسی فر کارشناس مسائل فرهنگی، پدیده اربعین را رؤیای اجتماعی محقق‌شده انسان مسلمان می‌داند که باید آن را به جهان معرفی نمود.
وی می‌گوید: «هر انسانی در هر دوره‌ای از تاریخ رؤیا داشته است. هر تمدنی که شکل گرفته حاصل جمع این رؤیاها و برآیند آنها بوده که ما به آن می‌گوییم رؤیای اجتماعی. رؤیای اجتماعی را گاهی هنرمندان و فیلسوفان و شاعران تصویر می‌کنند، گاهی حاکمان و دولت‌ها و سازمان‌ها و نهادها. ما در عصری واقع شدیم که به برکت انقلاب اسلامی و خون شهدا و با عنایت حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام رؤیای اجتماعی‌مان را می‌توانیم زندگی کنیم.» وی می‌افزاید: «از اینجا به بعد ماجرا برعکس است؛ یعنی یک باغی را تصور کنید که کشاورزی آن را ساخته است. حالا ما می‌خواهیم یک تصویر از آن باغ بکشیم. من به‌عنوان یک کودک دبستانی با دفتر نقاشی‌ام می‌خواهم این واقعیت را نقاشی بکشم. شما از آن عکس می‌گیرید. آن دیگری فیلم می‌گیرد. کدام به واقعیت نزدیک‌تر است؟ هیچ‌کدام! بستگی دارد چطور بکشیم، چطور عکس بگیریم، چطور روایت کنیم. یعنی کاملاً به زاویه نگاه راوی بستگی دارد. اما یک نفر هم دست شما را می‌گیرد و می‌گوید خودت ببین. خودت نفس بکش. خودت راه برو. خودت زندگی کن. به عبارت دیگر هیچ استاد علوم اجتماعی نمی‌تواند با واژه‌پردازی، عظمت و شکوه و حقیقت این ماجرا را درک و روایت کند. چه برسد به اینکه در نازل‌ترین سطح یعنی با ابزار ریاضی بخواهد شرح قصه کند.» ما اما از ظرفیت عظیم اربعین و فرصت‌های آن چقدر استفاده برده‌ایم؟ چقدر در معرفی این تابلوی شگرف و آرمانی به جهان موفق بوده‌ایم و چقدر از آن برای پاسخ به تهاجم فرهنگی همه‌جانبه غرب بهره گرفته‌ایم؟!»