کد خبر: ۳۱۵۷۴۱
تاریخ انتشار : ۱۲ مرداد ۱۴۰۴ - ۱۹:۵۲
واکاوی تاریخ سینمای پس از انقلاب - حکایت سینماتوگراف 2

فیلم‌هایی که بدون پروانه ساخت تولید شدند! و یا با پروانه نمایش،اکران نگرفتند!!

سعید مستغاثی - بخش یکصد و چهل و پنج
اما فیلم‌هایی بودند که بدون موافقت اعضای شورای صدور پروانه ساخت و بدون امضای صورتجلسه مربوطه با تصمیم و رای مدیران سازمان سینمایی اعم از مدیرکل اداره نظارت بر تولید و ساخت فیلم یا مدیرکل اداره نظارت بر نمایش یا معاونت نظارت و ارزشیابی یا رئیس سازمان سینمایی و یا شخص وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پروانه ساخت و نمایش دریافت کردند و یا برعکس، علی‌رغم اعلام موافقت اعضای شورای پروانه ساخت مبنی بر صدور مجوز تولید و امضای صورتجلسه مربوطه، پروانه ساخت و نمایش آنها به تعویق افتاد و یا اساسا صادر نگردید!!
در همین جهت، موارد ذیل برای ثبت در تاریخ ذکر می‌شود:
خدای جنگی که موافقت شورا را نگرفت!
و همین مصادیقی که در ذیل می‌آید نشانه‌ای بر مشورتی بودن شوراهای صدور پروانه ساخت و نمایش است که البته در آیین نامه آنها هم ذکر گردیده است!
فیلمنامه‌ای درباره شهید تهرانی مقدم به نام «خدای جنگ» (که در ابتدا «نقطه ذوب» نام داشت) یک بار به دلیل تحریف شخصیت شهید در شورای پروانه ساخت مورد مخالفت قرار گرفت و بار دوم بازهم به دلیل تحریف شخصیت شهید تهرانی مقدم و ماجراهایی که اساسا به ایشان ربطی نداشت و بعد تغییر نام شهید به اسمی ناآشنا و سپس نسبت دادن پدر موشکی ایران به آن اسم ناآشنا، شورا به اتفاق آراء‌، موافقت با آن را منوط به اصلاحاتی مطابق آیین‌نامه یعنی عدم تحریف نام و شخصیت سردار شهید و یا به طور کلی چشم پوشی از اقدامات منحصر به فرد وی و شیفت داستان به ماجرا و شخصیت‌های دیگر دانست. 
سازمان اوج (سازنده فیلم) هم مثل برخی دیگر از سینماگران، فقط پروانه ساخت را بدون اعمال اصلاحات و براساس اعتماد اعضای شورا به سازندگان فیلم می‌طلبید که شورا بنا به تصریح و تاکید رئیس سازمان سینمایی، دیگر نمی‌توانست براساس اعتماد پیش رفته و بایستی حتما فیلمنامه اصلاح شده براساس نظرات شورا، مجددا می‌آمد و خوانده می‌شد و بعد در صورت تایید، پروانه ساخت صادر می‌گردید.
همه تاکید ما در شورا بر رعایت عدالت و انصاف در حق همه مراجعه کنندگان و فیلمنامه‌نویسان و تهیه کنندگان بود. یعنی براین باور بودیم که نبایستی تفاوتی مابین سازمان اوج و مثلا یک تهیه‌کننده و فیلمنامه‌نویس کمتر شناخته شده گذارده شود و اگر شرط موافقت با پروانه ساخت، ارائه فیلمنامه کامل اصلاح شده است، این شرط بایستی برای همه به طور یکسان اعمال شود و در این میان فلان فیلمساز معروف و سازمان اوج و آن یکی سینماگر معمولی فرقی ندارند. اما متاسفانه آن سینماگران شناخته شده، این تفاوت‌ها را می‌طلبیدند.
برهمین اساس متاسفانه، سازمان اوج هم مثل برخی دیگر فیلمسازان پیش از دریافت پروانه ساخت، کار تولید را شروع کرد و هیچ فیلمنامه اصلاح شده‌ای برای شورا نفرستادند! و شورای پروانه ساخت تا آخرین روزهای کاری خود همچنان در انتظار دریافت فیلمنامه اصلاح شده درباره شهید تهرانی مقدم بود که نیامد ولی فیلم با تصمیم مدیران به تولید و سپس نمایش رسید! 
شوراهای پروانه ساخت و پروانه نمایش بدون هیچ‌گونه جهت گیری و سمت و سوی خاص سیاسی یا باندی و گروهی در مقابل هر فیلمنامه و فیلمی که تاریخ یا شخصیت‌ها آن به خصوص قهرمانان ملی و دینی را تحریف کرده و یا با ساختاری ضعیف به آنها پرداخته می‌شد، در طی این 3 سال ایستاد و اهمیتی نداشت که آن فیلم و فیلمنامه به کدام جناح یا ارگان و نهاد انقلابی وابسته است.
بدون پروانه ساخت به اکران رسیدند!
فیلمنامه «عزیز» به دلیل تقویت ساختار آن و خدشه‌دار شدن جایگاه مادر، منوط به اصلاحات شد و شورای پروانه ساخت در انتظار دریافت نسخه اصلاح شده بود که خبر آمد تولید فیلم با پیشنهاد مدیرکل اداره نظارت بر نمایش و موافقت رئیس سازمان سینمایی آغاز شده و بنابراین اعضای شورای پروانه ساخت هیچ صورتجلسه‌ای مبنی بر موافقت با صدور مجوز تولید فیلم را امضاء نکردند.
اکثریت اعضای شورای پروانه ساخت با فیلمنامه «هتل» به دلیل ابتذال بیش از حد مخالفت کرده و آن را منوط به اصلاحات بسیاری نمودند که انجام نشد اما فیلم با موافقت رئیس سازمان سینمایی ساخته شد!
شورای پروانه ساخت دو بار با فیلمنامه «مسیح پسر مریم» به دلیل تحریف تاریخ به خصوص نقش حوزه‌ها در انقلاب و تصویری غیر واقعی از آن، همچنین تصاویر محله‌های بدنام و ساختار ضعیف، مخالفت نمود.
مدیر گروه فیلم و سریال سازمان اوج (تولید‌کننده فیلم) طی نامه‌ای به شورا، متعهد شد که در صورت موافقت با صدور پروانه ساخت، موارد مورد نظر را اصلاح خواهد کرد و اصرار داشت که به آنها اعتماد شود. اما شورا بر این موضوع پافشاری می‌کرد که ملاک، فیلمنامه موجود است که اگر آن را براساس نظرات قانونی شورا اصلاح کنند، با صدور پروانه ساخت موافقت خواهد شد. اما فیلمنامه فوق با رایزنی سازمان اوج و با تصمیم شخص وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مرحله تولید رسید.
فیلم هم که تولید شد، در شورای پروانه نمایش به مشکل ساختاری برخورد و به اتفاق آراء مردود اعلام شد و نتوانست به جشنواره فیلم فجر سال 1400 برسد به همین دلیل طی نامه‌ها و مصاحبه‌های متعدد از سوی مسئولان سازمان اوج، اعضای شورای پروانه نمایش، مورد توهین و افترا قرار گرفتند و آنها از موضعی بالا، به اعضای شورا به طور عموم و برخی اعضا به شکل اخص افترا و تهمت زدند. 
اما در نهایت علی‌رغم مخالفت برخی اعضای شورای نمایش، با وساطت مدیران سازمان سینمایی و جرح و تعدیل برخی صحنه‌ها، برای فیلم «مسیح پسر مریم» پروانه نمایش هم صادر شد، ولی به شبکه خانگی رفت!!
فیلم‌هایی مانند «احمد»‌، «آسمان غرب» و «شور عاشقی» مورد مخالفت اکثریت اعضای شورای پروانه نمایش قرار گرفت ولی پروانه نمایش آنها از سوی سازمان سینمایی صادر گردید!
در حالی که فیلم‌هایی مثل «لاله کبود» مهرشاد کارخانی و «لاک پشت و حلزون» چندین بار و در فواصل طولانی مورد مخالفت اعضای شورای پروانه نمایش قرار گرفته و منوط به اصلاحاتی شدند ولی بدون آن اصلاحات از سوی سازمان سینمایی مجوز اکران دریافت نمودند
شورا موافقت کرد ولی پروانه صادر نشد!
فیلم «علت مرگ نامعلوم» ساخته علی زرنگار و به تهیه کنندگی مجید برزگر (علی‌رغم تمامی حاشیه‌های ریز و درشت ایشان) در تاریخ 17 تیرماه 1402 برای اکران مورد موافقت شورای صدور پروانه نمایش قرار گرفت و صورتجلسه آن از سوی اکثریت اعضای شورا امضاء شد اما صدور پروانه نمایش آن توسط اداره نظارت بر نمایش تا یک سال و نیم بعد به تعویق افتاد!
فیلم‌های «رکسانا»‌، «بی سر و صدا» و.... با اصلاحاتی مورد موافقت شورای پروانه نمایش قرار گرفته و صورتجلسه مربوطه امضا شد ولی هیچ‌گاه پروانه نمایش آنها از سوی اداره مربوطه صادر نگردید! 
در مورد فیلم«بی‌سر و صدا» که از سوی شورای پروانه نمایش فقط چند اصلاح خیلی جزئی برای فیلم درنظر گرفته شده بود ولی این اصلاحات توسط مدیران اداره نظارت بر نمایش به حدود 20 دقیقه افزایش یافت و پروانه نمایش فیلم که به اتفاق مورد موافقت اعضای شورا قرار گرفته بود تا پایان کار دولت سیزدهم به تعویق افتاد!
در این مورد و موارد مشابه، بنا به تجارب گذشته همواره اعضای شوراهای پروانه ساخت و نمایش براین باور بودند که رای و نظرشان مشورتی است و تصمیم گیرنده اصلی شخص وزیر محترم و ریاست سازمان سینمایی یا دیگر مدیران هستند که با استفاده از اختیارات قانونی خود می‌توانند برخلاف نظر شورای پروانه ساخت یا نمایش، فیلمنامه و فیلمی را رد یا قبول نمایند که چنین هم شد.
به خاطر دارم در ابتدای ورودم به این شوراها، به رفیق قدیمی خود، محمد خزاعی که رئیس سازمان سینمایی شده و بنده را هم برای همکاری دعوت کرده بود، بنا به تجاربی که از حضور در شوراهای قبلی مانند شورای فیلم و سریال شبکه دو سیما و شورای تولید متن حوزه هنری و شورای صدور پروانه نمایش خانگی سازمان سینمایی و... داشتم به شوخی گفتم که معمولا در این شوراها، مدیران به دنبال آن هستند که ببینند شوراها چه آثاری را رد می‌کنند تا آنها تولید و پخش نمایند و کدام فیلم‌ها و فیلمنامه‌ها را می‌پذیرند تا آنها از تولید و پخش‌شان، ممانعت کنند!!