نگاهی به روش‌های مضر پرورش اندام مرسوم در باشگاه‌ها
تناسب‌اندام مصنوعی و فراموشی سنتهای زورخانه‌ای
فائقه بزاز
بخش پایانی
مکمل برایشان حکم کاتالیزور شتاب‌دهنده را دارد. می‌گویند بدون مکمل تمرین فایده ندارد، عضله تحلیل می‌رود و آدم دوست دارد زود نتیجه بگیرد! برای خیلی‌هایشان رفتن میان گود سنتی زورخانه و پهلوان شدن به سبک سنتی ایران، نفس‌گیر و مردافکن است!
این نسلِ علاقه‌مند به پهلوان‌پنبه شدن، اصالت ورزشی خود را فراموش کرده‌اند و نمی‌دانند ورزش سنتی ایرانی حرف اول را در دنیا می‌زند. گود زورخانه و پهلوانان لوطی مسلکی که با صدای مرشد، جان می‌گرفتند و جسم و جانشان را با ورزش باستانی تازه می‌کردند.
ورزشی باستانی که در آن رخصت گرفتن و ورود به گود، دویدن شاطری، سنگ گرفتن، میل‌بازی و میل‌گیری به‌تنهائی و بدون نیاز به استفاده از دستگاه‌های بدنسازی یا استفاده از مکمل‌ها برای پرورش اندام ورزیده کفایت می‌کند.
جالب است بدانیم تا پیش از سال ۱۳۰۰ شمسی اصلاً نامی از ورزش پرورش اندام در ایران نبود و ورزشکاران و باستانی‌کاران به‌خاطر تمرینات داخل گود و بلندکردن وزنه‌های زورخانه‌ای، اندام‌های ورزیده و درخور توجه داشتند. فقط با سحرخیزی، کشتی و زورخانه و سبک زندگی سالم به‌دوراز مصرف هر نوع مکمل یا انرژی‌زا. قرص‌های شیمیایی دست‌ساز یا خارجی که آسیب‌های زیادی برای جوانان داشته تعدادی را به کام سکته قلبی یا مرگ کشانده است.
اصالتی کهن در ورزش باستانی زورخانه‌ای
رواج سبک‌های غلط زندگی از جمله پرداختن به ورزش‌های نوپدید در حالی است که فرهنگ پهلوانی از گذشته‌های بسیار دور در ایران رواج داشته است و هرچند قدمت آن به ایران باستان می‌رسد؛ اما بعد از ورود دین اسلام، این ورزش با آیین‌ها و آداب اسلامی درآمیخته و با تکیه بر منش‌های بزرگ‌مردی اولیای الهی و امامان معصوم در پیکارها به‌خصوص حضرت علی(ع)، امام اول شیعیان به فضیلت‌های ارزشمند اخلاقی و انسانی آراسته شده است. ورزش زورخانه‌ای نماد اخلاق، هویت دینی و روح پهلوانی است.
زورخانه از نظر سابقه، نمادها و نشانه‌ها، آداب، سنن و اشعار، تجلّی آموزه‌های تشیّع در روح و کالبد جامعه بوده و دارای کارکردهای تبلیغی مؤثر در گسترش تشیّع است.
زورخانه‌ها علاوه‌بر اینکه محلی برای ارتقای توانمندی و آمادگی‌های جسمانی، مکانی برای تربیت انسان‌های اخلاق‌مدار و با فضیلت بوده، فعالان این عرصه علاوه‌بر قهرمانی پهلوانی نیز می‌آموزند و درصدد دوری از رذایلی همچون کبر و خودپرستی و تقویت روحیه تواضع، ایثار و جوانمردی برای رسیدن به مقام و جایگاه پهلوانان هستند.
ورزش، بستری برای تمرین اخلاق و فرهنگ
ورزش زورخانه‌ای باید نه‌تنها در سطح استان که در سطح ملی و بین‌المللی به‌عنوان نماد اخلاق، هویت دینی و روح پهلوانی معرفی شود.
به نقل از تسنیم، آیت‌الله سید علیرضا عبادی در دیدار اعضای ستاد ترویج فرهنگ پهلوانی استان و جمعی از پیشکسوتان ورزش پهلوانی استان خراسان جنوبی اظهار کرده است: «ورزش، تمرینی برای خودسازی، رشد روح و استخراج ظرفیت‌های درونی انسان است. انسان موجودی استثنایی با ظرفیت‌هایی فراوان است که باید آن‌ها را به فعلیت برساند. این مهم نیازمند تمرین و مجاهدت است؛ همان‌طور که در واژه عربی ریاضت، به تمرین مستمر اشاره دارد. این تمرین هم در ورزش جسمانی معنا دارد و هم در تمرین‌های معنوی و خودسازی و آنچه در بحث خودسازی مورد تأکید است، عمل صالح و استخراج استعدادهای درونی انسان است. در ساحت روح نیز با ریاضت و خودسازی، انسان به قدرت‌های شگفت‌انگیز دست می‌یابد.»
نماینده ولی‌فقیه در خراسان جنوبی، ورزش را بستری برای تمرین اخلاق و فرهنگ دانسته می‌گوید: «ورزش تنها تقویت بدن نیست، بلکه می‌تواند بستری برای رشد معنوی، اخلاقی، و فرهنگی نیز باشد. ورزشکاران ما از گذشته تا امروز با روحیه پهلوانی، شجاعت و اخلاق حسنه شناخته شده‌اند. درحالی‌که در برخی ورزش‌های دنیا گاهی بداخلاقی‌هایی دیده می‌شود، ورزش ما باید الگویی برای فضیلت و ادب باشد. ورزشکاران باید فضائل اخلاقی خود را بیشتر به نمایش بگذارند، نه برای خودنمایی، بلکه برای تأثیرگذاری مثبت بر نسل جوان و جامعه.»
امام‌جمعه بیرجند تصریح کرده است: «ورزش زورخانه‌ای باید نه‌تنها در سطح استان که در سطح ملی و بین‌المللی به‌عنوان نماد اخلاق، هویت دینی و روح پهلوانی معرفی شود.»
ضرورت توجه به فرهنگ پهلوانی
ورزش پهلوانی، به‌عنوان یکی از ارکان فرهنگی و ورزشی ایران، نه‌تنها نمایانگر قدرت بدنی و توانایی‌های فیزیکی است، بلکه تجسمی از ارزش‌های انسانی و اخلاقی عمیق در جامعه ما به شمار می‌آید.
با توجه به چالش‌های امروزی و کاهش تمایل جوانان به ورزش‌های سنتی در برابر جذابیت‌های ورزش‌های مدرن، ضرورت توجه به ورزش پهلوانی و ترویج فرهنگ آن بیش‌ازپیش احساس می‌شود، همچنین می‌طلبد به بررسی ابعاد مختلف ورزش پهلوانی و نقش آن در تقویت هویت فرهنگی و اجتماعی و اهمیت حفظ این میراث غنی برای کودکان و نوجوانان جذاب شود.
ورزشکاران زورخانه‌ای ساماندهی می‌شوند
رئیس فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی می‌گوید: «بیش از ۹۳۰ زورخانه در نقاط مختلف کشور فعال است.»
به نقل از ایرنا، مهر علی باران چشمه در حاشیه برگزاری مجمع انتخاباتی هیئت ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی استان اردبیل می‌گوید: پراکندگی این تعداد زورخانه در سطح کشور یکسان نیست، به‌طوری‌که در بعضی استان‌ها زورخانه زیاد و در برخی دیگر بسیار کم است. وی ادامه می‌دهد: «در برخی از شهرها حتی یک باب زورخانه وجود ندارد و فدراسیون تلاش می‌کند تا با کمک و حمایت دولت در این شهرها نیز زورخانه برای ورزش‌کردن جوانان و علاقه‌مندان به این رشته ورزشی احداث کند.»
باران چشمه با بیان اینکه بیش از ۱۰۰ هزار ورزشکار در نقاط مختلف کشور در رشته ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی فعالیت می‌کنند، اضافه می‌کند: «اما تعداد ورزشکاران بیمه شده و سازماندهی شده در سامانه این فدراسیون حدود ۳۵ هزار ورزشکار است.»
وی بیان می‌کند: «بر اساس سند راهبردی فدراسیون که پارسال مصوب شد، قرار است تا سال ۱۴۱۰ تعداد ورزشکاران بیمه و سازماندهی شده در رشته ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی در کشور به ۴۰۰ هزار ورزشکار برسد.»
رئیس فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی با بیان اینکه انتظار می‌رود همه فعالان این رشته اصیل و ملی نسبت به ثبت‌نام در سامانه مربوطه اقدام کنند، می‌گوید: «مشخص‌شدن آمار ورزشکاران فعال در رشته‌های ورزش باستانی در سطح کشور یک ضرورت بوده و نقش مهمی در برنامه‌ریزی و اقدامات مناسب برای توسعه و ارتقای این رشته ورزشی در کشور دارد.»
وی با بیان اینکه امروز متأسفانه صداقت و جوانمردی و مردانگی در ورزش کم‌رنگ شده است، ادامه می‌دهد: «ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی سراسر اخلاق، افتادگی، معنویت، مرام، معرفت، صداقت، جوانمردی، مردانگی و فتوت است و می‌تواند یک الگو باشد.»
وی با اشاره به تفاهم‌نامه مشترک امضا شده با آموزش‌وپرورش می‌افزاید: «این فدراسیون تفاهم‌نامه‌ای (طرح شهید طوقانی) برای توسعه ورزش زورخانه‌ای و پهلوانی با آموزش‌وپرورش امضا کرده تا از ظرفیت مدارس و دانش‌آموزان برای ترویج و توسعه این ورزش اصیل و ملی استفاده شود. بر همین اساس سال گذشته هشت هزار دانش‌آموز در نقاط مختلف کشور در قالب «طرح شهید طوقانی» با ارائه آموزش‌های لازم با ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی آشنا شدند که این روند ادامه‌دار خواهد بود. فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی علاوه‌بر حمایت از هیئت استان اردبیل و کمک برای تأمین تجهیزات مورد نیاز این رشته ورزشی، آمادگی دارد بهترین مربیان، مدرسان و داوران را برای ارائه آموزش‌های لازم به این استان اعزام کند.»
ورزش باستانی هویت ملی و تاریخی
ورزش باستانی زورخانه به‌عنوان ورزش ملّی و تاریخی ایران و به‌عنوان یک جریان فرهنگی از زمان رسمیت یافتن تشیّع، در ایران جایگاه ویژه‌ای در تأثیرپذیری از آموزه‌های تشیّع و تأثیرگذاری بر ترویج آن داشته است. این ورزش با درهم تنیدن و مزیّن کردن حرکات ورزشی با آداب و سجایای اخلاقی، آموزه‌های شیعی و پرورش قوای بدنی، در طول دوره‌ای بیش از پانصدساله، در تاریخ ایران به‌عنوان مهم‌ترین ورزش از لحاظ هماهنگی با آموزه‌ها و آداب و رسوم شیعی شناخته می‌شود که حتی مسیری برای ترویج تشیّع در ایران است. به نقل از ایسنا، حسین نوروزی پژوهشگر رسوم و آئین‌های ورزش باستانی با اشاره به قدمت ورزش زورخانه‌ای، می‌گوید: «ریشه‌های این ورزش پهلوانی به ۳۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد.»
وی با بیان اینکه در آن زمان، زورخانه‌ها به‌عنوان مراکز تربیت جوانان و تعلیم اصول اخلاقی و انسانی شناخته می‌شدند، می‌افزاید: «در این مکان‌ها، ورزشکاران نه‌تنها به تمرین بدنی می‌پرداختند، بلکه با ارزش‌های انسانی همچون صداقت، شجاعت و همدلی آشنا می‌شدند.»
وی با اشاره به اینکه این ورزش به‌نوعی نمایش‌دهنده روحیه همکاری و احترام به یکدیگر است که در جوامع سنتی ایرانی بسیار مورد تأکید قرار می‌گرفت، به ویژگی‌های منحصربه‌فرد ورزش زورخانه‌ای اشاره و اظهار می‌دارد: «ورزش زورخانه‌ای شامل حرکات ورزشی مختلفی است که به تقویت قدرت بدنی، استقامت و هماهنگی حرکتی کمک می‌کند؛ از جمله این حرکات می‌توان به «چرخ‌زدن»، «میل گرفتن» و «شنا رفتن» اشاره کرد.»
وی بیان می‌کند: «یکی از ویژگی‌های خاص این ورزش، استفاده از موسیقی سنتی و شعر در حین تمرین است که به ایجاد فضای معنوی و روحانی کمک می‌کند؛ این ترکیب، ورزش زورخانه‌ای را به تجربه‌ای متفاوت و بی‌نظیر تبدیل می‌کند که علاوه‌بر تقویت جسم، روح و روان را نیز تغذیه می‌کند.»
تأثیر خانواده و استانداردسازی
در ترویج فرهنگ زورخانه‌ای
حسین نوروزی پژوهشگر رسوم و آئین‌های ورزش باستانی ادامه می‌دهد: «ترویج فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نیازمند همکاری بین نهادهای فرهنگی، آموزشی و ورزشی است. باید جوانان را با اصول و ارزش‌های ورزش زورخانه‌ای آشنا کرد و به آن‌ها نشان داد که این ورزش تنها یک فعالیت بدنی نیست، بلکه یک راه برای تقویت روح و اخلاق است. خانواده‌ها نیز نقش بسیار مهمی در ترویج ورزش زورخانه‌ای دارند و باید با معرفی این ورزش به فرزندان خود، آن‌ها را به سمت آن سوق دهند. اگر خانواده‌ها به اهمیت این ورزش پی ببرند و آن را به‌عنوان یک فعالیت ورزشی و فرهنگی ارزشمند معرفی کنند، قطعاً فرزندانشان به این ورزش علاقه‌مند خواهند شد.» این پژوهشگر رسوم و آئین‌های ورزش باستانی وجود زورخانه‌های استاندارد و مناسب را در هر منطقه ضروری دانسته و می‌افزاید: «این فضاها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که جوانان بتوانند در آن‌ها با خیال راحت و در یک محیط دوستانه و حمایت‌کننده به تمرین بپردازند، ضمن اینکه حضور مربیان مجرب و آشنا به اصول ورزش زورخانه‌ای در این فضاها الزامی است تا جوانان به‌درستی آموزش ببینند. با ظهور تکنولوژی و افزایش جذابیت ورزش‌های جدید، جوانان کمتر به سمت ورزش‌های سنتی و فرهنگی مانند زورخانه می‌روند؛ این تغییر در الگوهای ورزشی باعث شده که جوانان به ارزش‌های معنوی و اجتماعی این ورزش کمتر توجه کنند.»