دستاوردهای دولت شهید رئیسی در عرصه فرهنگ و هنر
تقویت چشمگیر اقتصاد فرهنگ و هنر در دولت سیزدهم علی‌رغم تمامی فشارها
بخش سوم
محمد محمدی
با گذشت نزدیک به یک سال از پایان کار دولت سیزدهم، امروز می‌توان با نگاهی دقیق‌تر به دستاوردهای این دولت در عرصه فرهنگ، هنر و رسانه پرداخت؛ حوزه‌ای که همواره از اهمیت بالایی در هویت ملی، انسجام اجتماعی و توسعه نرم‌افزار قدرت برخوردار بوده و به‌ویژه در سال‌های اخیر، نقش آن در اقتصاد کشور بیش از پیش برجسته شده است.
تحولی محسوس در زیرساخت‌های فرهنگی و هنری
یکی از دستاوردهای چشمگیر دولت سیزدهم، توسعه زیرساخت‌های هنرهای نمایشی، سینما و موسیقی در سطح کشور به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار بوده است. افزایش تعداد سالن‌های سینمایی از 644 به 853 سالن و همچنین افتتاح بیش از 10 سالن استاندارد موسیقی در نقاط مختلف کشور، گواهی روشن بر رویکرد عدالت‌محور و تأکید ویژه به زیرساخت‌ها در این دولت و در حوزه فرهنگ است.
همچنین، افزایش حدود 40 درصدی صندلی‌های نمایش در مناطق محروم، نشان می‌دهد دولت سیزدهم صرفاً به گسترش فیزیکی بسنده نکرده، بلکه تلاش کرده تا دسترسی فرهنگی عادلانه‌تری برای اقشار مختلف جامعه فراهم آورد. اتفاقی که پیش از این یک معضل در سیاستگذاری بوده است؛ عموم امکانات فرهنگی و هنری مختص به قشر ثروتمند جامعه بوده است. دولت شهید رئیسی نگاهی متفاوت از سیاست سرمایه‌سالاری سالیان قبل خود داشت.
در همین جهت، طرح موفق «سینما سیار» با اکران بیش از 3000 فیلم در 202 شهرستان، تجربه‌ای نوین در رساندن هنر هفتم به دل روستاها و مناطق محروم بوده و توانست به جای اتلاف وقت و صبر اضافه برای رسیدن امکانات به قلب مناطق محروم، آنچه که برخورداران بالاشهری داشتند اما روستانشینان عزیز نداشتند را به سرعت فراهم آورد. اتفاقی که البته می‌توان آن را الگویی برای توسعه سایر بخش‌های هنری نیز دانست.
رشد مصرف فرهنگی و احیای رویدادهای ملی
یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی وضعیت فرهنگی هر کشور، نرخ مصرف فرهنگی است. گزارش‌ها از رشد 700 درصدی مصرف فرهنگی نسبت به آغاز دولت سیزدهم حکایت دارد؛ رشدی بی‌سابقه که نشان‌دهنده تأثیرگذاری سیاست‌های دولت در تشویق مردم به استفاده از محصولات فرهنگی است. این هفت برابری نرخ محصولات فرهنگی نشان می‌دهد برخلاف تهمت‌ها و صحبت‌های ناروایی که برخی سیاستمداران، سودجویان و سرمایه‌داران علیه دولت شهید رئیسی می‌زنند که این دولت حوزه فرهنگ و هنر کشور را کوچک کرده، کاملاً دروغ است و دولتی که با سلبریتی‌محوری و شعار‌های زرد پیرامون فرهنگ و هنر رأی جمع نکرده است، بزرگ‌ترین خدمات را به این عرصه داشته است.
لذا دلیل آن توهین‌ها ریشه در دلسوزی ندارد بلکه ریشه در ضرر کسانی دارد که این عرصه را یک لقمه بزرگ و چرب برای خود کرده بودند و در دوران دولت سیزدهم لقمه‌شان میان عموم مردم با عدالت بیشتری تقسیم شده بود. همچنین دولت سیزدهم اقدام به بازگشایی نمایشگاه رسانه‌های ایران و احیای جشنواره فجر بازی‌های رایانه‌ای کرد؛ دو رویداد مؤثر که بار دیگر فضای امید و تحرک را به بدنه فرهنگ و رسانه کشور بازگرداند. برگزاری بیش از 200 رویداد فاخر هنری نیز از دیگر جلوه‌های این حرکت پرشتاب فرهنگی است.
پایه‌گذاری برای اقتصاد پایدار فرهنگ و هنر
یکی از رویکردهای هوشمندانه دولت سیزدهم، تغییر جهت‌گیری از صرفاً اجرای رویدادهای هنری به تقویت تولید محتوا و اقتصاد هنر بوده است. در همین چارچوب، فعال‌سازی دبیرخانه‌های شورای توسعه صادرات فرهنگی و راه‌اندازی بازارگاه اختصاصی کتاب (bazarketab.ir)، گام‌هایی مهم برای ورود هنر ایران به عرصه بین‌المللی بوده است.
همچنین، با تدوین طرح ساماندهی رویدادهای هنری، دولت تلاش کرده است تا از شکل‌گیری فعالیت‌های پراکنده جلوگیری کرده و با هدف‌گذاری دقیق، به سمت تولید اثر هنری با کیفیت حرکت
کند.
حمایت‌های اقتصادی بی‌سابقه
از هنرمندان و فعالان رسانه‌ای
در حوزه حمایت‌های اقتصادی نیز دولت سیزدهم عملکردی متمایز داشته است. از جمله اقدامات مهم می‌توان به کاهش زمان صدور مجوزهای فرهنگی-هنری از 6 ماه به 10 روز، خودکفایی در تولید کاغذ تحریر (رشد از 4 هزار تن در سال 1400 به ظرفیت 130 هزار تن در سال 1402)، و اختصاص 20 میلیون دلار ارز ترجیحی برای واردات کاغذ رسانه‌ای اشاره کرد.
همچنین اعطای بیش از 800 میلیارد تومان تسهیلات قرض‌الحسنه و کم‌بهره، حمایت از بیش از 19 هزار رسانه با پرداخت بیش از 260 میلیارد تومان یارانه، و برگزاری نمایشگاه صنایع فرهنگی «فیروزه»، از دیگر جلوه‌های این رویکرد حمایتی گسترده است.
تدوین و اجرای نظام جامع رتبه‌بندی مؤسسات فرهنگی و هنری و صدور مجوز برای مؤسسات صنایع فرهنگی و کارگزاری‌های ادبی برای نخستین‌بار، زمینه‌ساز ایجاد نظم و شفافیت در بازار فرهنگ کشور شده و از منظر سیاستگذاری فرهنگی، قابل تقدیر است.
البته این اقدامات گسترده برای بخش گسترده‌ای از هنرمندان نیز بوده است و نه صرفاً پرداختن به تعداد اندکی از سلبریتی‌های مطرح و راضی کردن آنها برای حمایت از دولت و سرکوب صدای بدنه فرهنگی و هنری کشور و در انتها ادعاهای بسیار داشتن. هدف در دولت سیزدهم رسیدگی به افرادی بود که با عشق و علاقه فعالان فرهنگی و هنری بوده‌اند و صفحات مجازی با تعداد دنبال‌کننده‌های میلیونی هم ندارند و اتفاقاً از منظر معیشتی نیز در ضعف بوده‌اند. این همان ایده عدالت در حکمرانی بوده است که جنبه رسانه‌ای آن برای هیاهو کردن کم است اما جنبه خدمت واقعی به اقشار نیازمند بالا.
تثبیت فرهنگ به‌عنوان یک محور توسعه
دولت شهید رئیسی در قامت دولت سیزدهم، توانست بخش مهمی از کاستی‌های گذشته در حوزه فرهنگ و هنر را جبران کند، همچنین با نگاهی رو به آینده، زیرساخت‌هایی را پایه‌گذاری کرد که می‌تواند مسیر تحول و توسعه پایدار فرهنگی را برای سال‌های آینده تضمین کند.
البته تمامی این عملکرد را می‌بایست همراه با دو موج مهم بررسی کرد؛ موج کرونا که مرداد 1400 جان بیش از 700 نفر از مردم را روزانه می‌گرفت و همچنین موج دوم که همان موج فتنه‌ای بود که اتفاقاً به دنبال تعطیلی کامل فرهنگ و هنر در کشور بود. فتنه‌انگیزان به دنبال به اتمام رساندن تمام صنعت فرهنگی و هنری بودند به‌طوریکه هر اقدام فرهنگی یا هنری را به طور گسترده آماج حملات قرار می‌دادند. دولت سیزدهم به ریاست جمهوری شهید سیدابراهیم رئیسی اما توانست با وجود این دو موج که یکی عظیم بود و دیگری عمیق، توانست نه تنها فرهنگ و هنر کشور را حفظ کند بلکه بتواند به پیشرفت چشمگیر و حتی توسعه زیرساخت‌ها برای ایجاد آینده‌ای بهتر نیز برسد.
اگرچه هنوز چالش‌هایی در مسیر توسعه همه‌جانبه فرهنگی کشور باقی‌است، اما دستاوردهای این دوره را می‌توان نقطه عطفی و تجربه‌ای موفق در تبدیل فرهنگ از یک بخش مصرفی به یک پیشران اقتصادی و اجتماعی دانست.