گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از یک صنعت شبه‌انحصاری
۷۰ درصد بازار دخانیات کشور در اختیار ۲ شرکت تحت لیسانس شرکت‌های بین‌المللی است
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، بیش از ۷۰ درصد بازار دخانیات کشور در اختیار دو شرکت داخلی است که تحت لیسانس برندهای بین‌المللی فعالیت می‌کنند.
به گزارش تسنیم، دفتر مطالعات انرژی، صنعت‌و‌معدن مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش «ارزیابی و تحلیل نهادی صنعت دخانیات ایران» آورده است که صنعت دخانیات با بازار مصرف بالغ بر
20 میلیون نفری و نرخ حدوداً 25 درصدی مصرف‌کنندگان انواع محصولات دخانی با ارزش بالغ‌بر 70 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
در این گزارش تصریح شده که این صنعت همچنین صنعتی شبه‌انحصاری است که بیش از 70 درصد آن در اختیار دو شرکت داخلی تولیدکننده تحت لیسانس شرکت‌های بین‌المللی است، همچنین این صنعت از نظر سلامت، صنعتی آسیب‌رسان، از نظر کشت محصول، صنعتی آب‌بر و از نظر موقعیت تجاری، در رده صنایع ارزبر قرار می‌گیرد، علاوه‌بر اینها، در دو دهه گذشته، ظرفیت تولید داخل به صورت پیوسته کاهش یافته و اکنون در حدود 10 درصد است. یافته‌های این گزارش نهاد پژوهشی نشان می‌دهد که در زمان حاضر صنعت دخانیات ایران با سه چالش اصلی تنظیمگری نامناسب در تولید و فرآوری، تنظیمگری نامناسب در مصرف دخانیات و سیاست‌های مالیاتی و ناکارایی یا کژکارکردی در امر خصوصی‌سازی مواجه است. مهم‌ترین توصیه سیاستی این گزارش مرکز پژوهش‌ها، شفاف‌سازی اهداف سیاستی‌‌ـ‌حاکمیتی و تقویت حکمرانی در صنعت دخانیات، تدوین و تنظیمگری سیاست‌هایی در درجه اول با هدف کاهش مصرف دخانیات در کشور و سپس کاهش قاچاق، کنترل مصرف دخانیات، افزایش سهم تولید داخل با مشارکت شرکت‌های بین‌المللی و ارتقای زنجیره ارزش دخانیات با ثبات در سیاست‌های مالیاتی و پیش‌بینی‌پذیری و در‌نهایت افزایش نقش دولت از طریق احیای ستاد صنایع دخانی توسط وزارت صمت است.
یافته دیگر این گزارش نشان می‌دهد که وضعیت موجود صنعت دخانیات مانند دیگر صنایع کشور، محصولی تاریخی است که حاصل تعامل فناوری‌های تولیدی با محیط نهادی است که در بستر تاریخ رخ داده‌اند، به عبارت دیگر، وضعیت موجود صنعت دخانیات، حاصل ترویج تدریجی روش‌های کشت و ایجاد الگوی مصرف محصولات دخانی در کشور از یک‌سو و سیاست‌گذاری بسط تولید یا کنترل مصرف از سوی دیگر است.
در جمع‌بندی یافته‌های گزارش این نهاد پژوهشی آمده است که توجه به دو موضوع اهمیت دارد؛ اولی موضوع سلامت و دومی موضوع ارزبری است. در موضوع سلامت، هم باید روی کاهش کلی مصرف دخانیات کار کرد و هم کاهش مصرف انواع بی‌کیفیت و مضر دخانیات. لازم به ذکر است که در زمان حاضر کاهش 30 درصدی مصرف دخانیات در جهان توسط نهادهای بهداشتی هدف‌گذاری شده است، همچنین با توجه به اینکه این محصول ارزبری بالایی دارد، کاهش ارزبری از طریق تولید داخل این محصول اهمیت دارد.
راهکارهای سیاستی پیشنهادی این مرکز برای بهبود وضع موجود، در درجه اول کاهش مصرف دخانیات تا رسیدن به جامعه عاری از دخانیات و سپس مواردی نظیر کاهش قاچاق، افزایش سهم داخل در تولید محصولات دخانی و ارتقای کل زنجیره ارزش دخانیات است.