# محیط زیست
روش‌های کاهش مواجهه با ذرات معلق هوا
پدیده گرد و غبار می‌تواند تهدیدی برای سلامتی افرادی که در مواجهه با آن قرار دارند، باشد که از مهم‌ترین اثرات و پیامدهای ایجاد شده توسط گرد و غبار است.
عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، در یادداشتی در ایرنا نوشت: افزایش غلظت ذرات معلق قابل تنفس در هوا به دنبال پدیده گرد و غبار می‌تواند باعث تشدید بیماریهای قلبی عروقی و تنفسی در افراد، کاهش عمق دید و افزایش احتمال حوادث از جمله حوادث رانندگی شود. همچنین، این پدیده می‌تواند باعث اختلال در فعالیت‌های اجتماعی، حمل‌ونقل و در نهایت تعطیلی مدارس و ادارات شود.
ذراتی که به دلیل پدیده گرد و غبار ایجاد می‌شوند، می‌توانند علاوه بر محل ایجاد آن که در مناطق خشک و نیمه خشک است، توسط جریان باد حرکت کرده و به مسافت‌های دوردست انتقال یابند، این وضعیت به خصوص برای ذرات ریزتر که مدت زمان بیشتری می‌توانند در هوا معلق باشند، بیشتر اتفاق می‌افتد. ذرات ریز معلق در هوا که بر اثر پدیده گرد و غبار ایجاد می‌شوند و یا به صورت معمول در هوا به خصوص هوای شهرهای بزرگ وجود دارند، می‌توانند از طرق مختلفی وارد بدن شده و اثرات خود را ایجاد کنند، بنابراین کنترل ورود این ذرات به بدن می‌تواند تا حدودی اثرات ایجاد شده توسط این ذرات را کاهش دهد.
گرد و غبار موجود در هوا خطرات جدی برای سلامت انسان دارد. اندازه ذرات گرد و غبار یک عامل تعیین‌کننده اصلی خطر بالقوه برای سلامت انسان است؛ ذرات بزرگ‌تر از ۱۰ میکرومتر قابل تنفس نیستند، بنابراین فقط می‌توانند به اندام‌های خارجی آسیب بزنند که عمدتاً باعث تحریک پوست و چشم، ملتحمه و افزایش حساسیت به عفونت چشمی می‌شود. ذرات قابل استنشاق، کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر، اغلب در بینی، دهان و دستگاه تنفسی فوقانی گیر می‌افتند، بنابراین می‌توانند با اختلالات تنفسی مانند آسم، نای، ذات‌الریه، رینیت آلرژیک و سیلیکوزیس همراه باشند. با این حال، ذرات ریزتر ممکن است به دستگاه تنفسی تحتانی نفوذ کرده و وارد جریان خون شوند، جایی که می‌توانند بر تمام اندام‌های داخلی تأثیر بگذارند و مسئول نارسایی‌های قلبی عروقی باشند.
تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش کوتاه مدت غلظت ذرات می‌تواند منجر به موارد زیر شود: افزایش مرگ و میر در نوزادان، افزایش مراجعه به بیمارستان برای بیماریهای قلبی عروقی، از جمله حملات قلبی و بیماری ایسکمیک قلبی، افزایش مراجعه به بیمارستان بعلت بیماریهای مزمن انسداد ریوی (COPD)- افزایش بستری شدن به علت آسم در بین کودکان، افزایش شدت حملات آسم در کودکان.
مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق می‌تواند باعث ایجاد آسم در کودکان، تشدید (بدتر شدن) بیماریهای مزمن انسداد ریوی (COPD) در بزرگسالان، کند شدن رشد عملکرد ریه در کودکان و نوجوانان، افزایش خطر مرگ ناشی از بیماریهای قلبی عروقی، افزایش خطر حملات قلبی و سکته مغزی شود.
علائم هشدار دهنده
دشواری تنفس چیست؟
اگر آسم یا بیماری مزمن تنفسی دارید و احساس گرفتگی قفسه سینه، خس‌خس سینه، سرفه یا تنگی نفس دارید، باید اقدامات یا برنامه درمانی تجویز شده خود را دنبال کنید. اگر علائم بهتر نشد، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت داشتن هر گونه نگرانی یا مشکلات تنفسی یا سایر علائم بدتر از یک بیماری قلبی قبلی یا سایر بیماریهای مزمن، باید به پزشک مراجعه کنید.
روش‌های کاهش مواجهه
با اثرات ذرات معلق هوا
ذرات معلق هوا از سه طریق تنفس، جذب پوستی و بلعیدن بدن انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. برای کاهش مواجهه و کاهش اثرات خطرناک ایجاد شده توسط ذرات نیاز است که تا آنجایی که امکان دارد ورود ذرات را از این سه طریق تحت کنترل قرار دهیم. همچنین می‌توان از طریق تغذیه مناسب تا حدودی این اثرات را بر بدن کاهش دهیم.
اولین و اساسی‌ترین اقدام حفاظتی در هنگام بروز گرد و غبار، کاهش میزان تماس مستقیم با آلاینده‌های موجود در هواست؛ هوای گرد و غباری می‌تواند سلامت اعضای مختلف بدن ما را تحت تاثیر قرار دهد، از جمله انواع حساسیت‌ها و قارچ‌های پوستی، بیماری چشمی و بروز حساسیت و آسم تنفسی؛ همچنین حمله قلبی از عوارض تماس با هوای آلوده است، ساختمان‌ها می‌توانند تا حدودی از تماس مستقیم با هوای آلوده جلوگیری کنند. در صورت امکان درب‌ها و پنجره‌ها را به صورت دو جداره نصب کنید، زیرا هم در مصرف انرژی و هم کاهش آلودگی هوا مؤثر است. در غیر این‌صورت در داخل خانه بمانید، با پنجره‌ها و درهای بسته در خانه سطح فعالیت خود را کم کنید و از فعالیت‌هایی که باعث می‌شود سریع‌تر و عمیق‌تر نفس بکشید، اجتناب
کنید.
طبق پروتکل‌های جهانی ماسک منتخب جهت مقابله با ریزگردها، در بزرگسالان ماسک‌های N۹۵ و FFP۲ است. اما برای استفاده از این ماسک باید به نکات زیر توجه کرد: افراد مسن و بیماران با مشکلات قلبی عروقی و تنفسی بایستی از نوع Valveدار آنها استفاده نمود.
افراد استفاده‌کننده از عینک، بهتر است جهت راحتی از نوع Valveدار استفاده نمایند، این ماسک برای بچه‌ها پوشش مناسبی ندارد و از انواع طراحی شده مخصوص کودکان بایستی استفاده کرد، در زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم با نظر پزشک از ماسک مناسب استفاده کنند و بخصوص از نوع Valveدار باشد، در زمان استفاده از ماسک اگر فرد احساس ناراحتی کرد می‌تواند برای چند لحظه ماسک را برداشته و دوباره استفاده کند، مصرف‌کننده باید از جهت مناسب بودن و قرار گرفتن کامل ماسک بر روی دهان و بینی به طوری که هیچ نفوذی از اطراف نداشته باشد مطمئن شود و آن را از لحاظ مناسب بودن اندازه و پوشش کامل بینی و دهان و تنفس بدون نشت از اطراف چک نماید. با توجه به شرایط اقلیمی و نوع کاربری ماسک برخی تمهیدات مثل کلیپس بالای ماسک برای فیکس شدن و محکم شدن روی صورت و دریچه روی ماسک تنفسی برای راحتی بیشتر مصرف‌کننده بخصوص در محیط‌های گرم و مرطوب صورت گرفته است.
استنشاق دود ناشی از دخانیات علاوه بر تمامی مضراتی که به علت دارا بودن مواد مضر و سمی ایجاد می‌کند، یکی از آنی‌ترین اثرات آن کاهش جذب اکسیژن در ریه‌ها به علت آکنده شده فضای ریه از دود و به دنبال آن ایجاد استرس فوری به سیستم قلبی و تنفسی است، حال در شرایط گرد و غباری که هوای تنفسی در شرایط ناسالم بوده و مقدار زیادی ذرات معلق و آلودگی را وارد ریه افراد می‌کند، استعمال دخانیات به ویژه قلیان به علت حجم دود بسیار زیاد شرایط بسیار دشوارتری را به سیستم قلبی – ریوی افراد دخانی وارد می‌کند و احتمال بروز حملات قلبی و آلرژی‌های حاد تنفسی را به شدت بالا می‌برد. همچنین قراردادن اطرافیان در معرض دود دخانیات (به اصطلاح استنشاق دود تحمیلی) عیناً شرایط مشابهی را برای آنها ایجاد می‌کند.
در دهه‌های اخیر، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که اثرات مضر ناشی از آلاینده‌های هوا (مثل ذرات معلق) بر سلامتی می‌تواند از طریق دریافت مواد مغذی ضروری (مانند ویتأمین‌های B، C و E) و اسیدهای چرب اشباع نشده (مانند امگا۳) کاهش یابد. این میکرونوترینت‌ها که دارای خواص ضد التهابی و ضد اکسیداتیو هستند، می‌توانند باعث کاهش تغییرات ضربان قلب ناشی از ذرات شوند و با استرس اکسیداتیو ناشی از ذرات مقابله کنند. اثر سینرژیستی ترکیب امگا۳ و ویتأمین E به عنوان یک روش جهت درمان بیمار‌های ناشی از آلودگی هوا در مطالعات بررسی شده و مورد مطالعه قرار گرفته است.