ریزگردها از کجا می‌آیند؟
گردوغبار باز هم مهمان ناخوانده استان‌های جنوبی و غربی کشور شد
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار توضیحاتی درباره وقوع گردوغبار شدید در استان‌های غرب و جنوب کشور ارائه کرد.
به گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست، علی‌محمد طهماسبی بیرگانی درباره بروز پدیده گردوغبار در استان‌های جنوب‌غربی و غربی کشور گفت: روز دوشنبه قبل از ظهر، تندبادی از سمت شمال عربستان شکل گرفت که شدت زیادی داشت و باعث شد تا گردوغبار به هوا برخیزد، سپس این تندباد به سمت جنوب عراق حرکت کرد و در آنجا یک توده دیگر نیز به واسطه همین جریان جوی شکل گرفت. این دو توده با یکدیگر تجمیع و سبب ایجاد توده گردوغبار با غلظت و شدت بسیار زیاد شدند که کل جنوب و مرکز کشور عراق را دربر گرفت. در ادامه تندباد به سمت شمال و شرق حرکت کرد و استان‌های جنوب‌غربی و غربی ما را تحت تأثیر قرار داد که با غلظت بسیار بالایی همراه
بود.
طهماسبی افزود: با وقوع این رخداد غلظت بسیاری از ایستگاه‌های اندازه‌گیری ذرات معلق استان‌های خوزستان و ایلام معمولاً تا ۱۰هزار میکروگرم بر مترمکعب غلظت گردوغبار را ثبت کردند و بیشتر در مناطق شرقی ایلام، مناطق غربی و مرکزی استان خوزستان شاخص کیفیت هوا از ۵۰۰ واحد فراتر رفته است و میزان غلظت ذرات گردوغبار نیز بالای ۱۰هزار میکروگرم اندازه‌گیری شده است. به دلیل پیش‌بینی شرایط بحرانی، کارگروه شرایط اضطرار استان‌های خوزستان، ایلام، کرمانشاه و همدان تشکیل شد. در سه استان خوزستان، ایلام و کرمانشاه به دلیل سطح بالای گردوغبار، تصمیم گرفته شد تمام ادارات، مدارس و بانک‌ها روز سه‌شنبه تعطیل شوند اما استان همدان به دلیل غلظت کمتر، فقط مدارس نوبت بعدازظهر تعطیل شدند. وی ادامه داد: معمولاً زمانی که توده‌های گردوغبار از شمال عربستان می‌آیند، همراه با سرعت بالای باد حرکت می‌کنند و باعث انتقال ذرات مختلف مانند ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵میکرون و ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰میکرون می‌شوند که غلظت توده را افزایش می‌دهد. اما به دلیل اندازه درشت‌تر ذرات، این آلودگی‌ها سریع‌تر کاهش می‌یابند.
اقدامات ایران برای مدیریت گردوغبار
دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار درباره رایزنی با کشورهای خارجی برای مقابله با پدیده گردوغبار گفت: از سال ۱۳۹۷ تاکنون، سازمان حفاظت محیط‌زیست اقدامات زیادی انجام داده و منشأ داخلی و خارجی پدیده گردوغبار را شناسایی کردیم. ما برنامه عمل منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای با دو برش جنوب‌غرب و غرب و همچنین آسیانه میانه تهیه کردیم تا با کمک کشورهای آسیانه میانه مانند ترکمنستان، افغانستان و پاکستان پیش برویم. این برنامه عملیاتی را در یک کنفرانس منطقه‌ای با کشورهای مرتبط در سال ۲۰۲۲ به اشتراک گذاشتیم و سال بعد مورد استقبال سازمان ملل قرار گرفت و یک کنفرانس بین‌المللی در سال ۲۰۲۳ برگزار کردیم.
طهماسبی بیان داشت: تاکید اصلی این کنفرانس‌ها بر اجرای عملی این برنامه‌های عمل منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای بود. کشور ما پیشنهاد برگزاری روز جهانی مقابله با طوفان‌های ماسه و گردوغبار را داد که پس از پیگیری در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. تاکنون نشست‌های متعددی با مرکز آسیا و اقیانوسیه برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا (APDIM) داشته است و رایزنی‌های زیادی با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، همچنین شرق و شمال‌شرق آسیای میانه و افغانستان و پاکستان داشتیم اما برای اقدام عملیاتی معمولاً هر کشور باید به‌صورت مستقل عمل کند و این امکان وجود ندارد که به‌راحتی به جای دیگری رفت یا همکاری بین‌المللی فعال داشت.
وی افزود: ما درباره حساسیت و خسارت‌هایی که این پدیده بر انسان و محیط‌زیست کشور دارند، نشست‌های متعددی برگزار کرده‌ایم. در اسفندماه سال گذشته، قطعنامه‌ای به پیشنهاد کشورمان به مجمع عمومی محیط‌زیست سازمان ملل ارائه کردیم و چندین قطعنامه نیز پیشنهاد داده شد که همه آنها تصویب شدند، همچنین در کاپ ۱۶ مقابله با بیابان‌زایی در کشور عربستان سعودی، قطعنامه دیگری تصویب شد که مفاد بیانیه پایانی کنفرانس تهران را متعهد کرد که کشورهای عضو کنوانسیون این موضوعات رعایت کنند اما اقدام عملی باید در خود کشورها صورت گیرد.
دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار اظهار داشت: با توجه به مسئله تغییر اقلیم و کم‌بارشی که بر کشور ما و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و آسیای میانه تأثیرگذار است، باید گفت که عربستان دارای ۹۰میلیون هکتار مناطق غبارخیز است که فعالیت آن بر کشور ما نیز اثر داشته است. ترکمنستان با ۶۷میلیون هکتار، عراق حدود ۳۲میلیون هکتار، سوریه تقریباً ۵میلیون هکتار و کشورهای دیگر مانند امارات، قطر و یمن نیز با وسعت‌های مختلف مناطق گردوغبارخیز دارند و جریان این خاک‌ها به سمت کشور ما هدایت می‌شود.
10 تفاهم‌نامه بین‌المللی گردوغبار عملی نشدند
طهماسبی گفت: در این شرایط یکی از وظایف سازمان حفاظت محیط‌زیست آن است که از طریق رایزنی، ایجاد حساسیت کند اما با توجه به روابطی که با کشورهای همسایه داریم تاکنون وارد مسائل حقوقی با کشورهای دیگر نشده‌ایم که این تصمیم بر اساس صلاحدید وزارت امور خارجه اتخاذ شده است. با وجود تمام رایزنی‌ها، نشست‌ها، تفاهم‌نامه‌ها و بیانیه‌ها که اکنون بیش از ۱۰ تفاهم‌نامه دوجانبه و چندجانبه با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس داریم و متاسفانه عملی نشدند، اگر واقعاً اقدامی صورت نگیرد، مجبور شویم بنا بر صلاحدید دستگاه دیپلماسی کشور به سمت طرح دعوی حقوقی حرکت کنیم.