خلاصی از «اقتصاد شرطی» راهکار عبور از بن‌بست‌ها
اخبار مثبت مذاکرات عمان اگرچه در ظاهر بازارها را تکان داد، دلار ۱۵ درصد سقوط کرد و طلا به کانال گرمی شش میلیون رسید اما کارشناسان می‌گویند، مسئولان به این بهبود دل خوش نکنند و به فکر خلاصی اقتصاد شرطی از اخبار مذاکرات با اصلاحات ساختاری داخلی باشند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، روز یکشنبه متاثر از اخبار مذاکرات عمان و به دنبال آن کاهش ریسک‌های بیرونی، نرخ دلار و طلا ریزش قابل توجهی را تجربه کردند.
قیمت تتر که تا چند روز گذشته بالای
100 هزار تومان بود با ریزشی ناگهانی تا محدوده 85 هزار تومان پایین آمد و به دنبال آن مظنه طلای آبشده نیز به تا محدوده گرمی شش میلیون تومان کاهش داشت.
همچنین بازار سهام نیز متاثر از اخبار مثبت، رشدی انفجاری را تجربه کرد به طوری که 92 درصد بازار در صف خرید قرار دارند و شاخص کل بازار سهام تاکنون بیش از 50 هزار واحد رشد کرده است.
نکته جالب توجه در معاملات دیروز دوشنبه این بود که حدود 17 هزار میلیارد تومان در پیش گشایش سهم، در صف‌های خرید قرار داشتند و خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت حدود
دو و نیم هزار میلیارد تومان گزارش شده است.
انتشار اخبار مثبت از مذاکرات مسقط موجب شد نرخ دلار از مرز 106 هزار تومان به زیر 90 هزار تومان سقوط کند، قیمت طلا بیش از یک میلیون تومان کاهش یابد و شاخص بورس با رشد 59 هزار واحدی همراه شود.
این نوسان سریع، در حالی رخ داد که هیچ تغییر محسوسی در تحریم‌ها یا شرایط اقتصادی کشور ایجاد نشده بود و نشان‌دهنده وابستگی شدید اقتصاد ایران به اخبار مذاکرات است.
پیش از این نیز در مذاکرات وین
(2021-2022)، هرگونه خبر مثبت یا منفی باعث نوسانات شدید ارزی می‌شد؛ به‌طوری که گاهی دلار تا 25 هزار تومان کاهش و گاهی تا 33 هزار تومان افزایش می‌یافت، بدون آنکه واقعیت اقتصادی تغییر کند.
شرطی شدن اقتصاد به اخبار مذاکرات هسته‌ای، این وابستگی را تشدید کرده و منجر به نوسانات ارزی، تورم بیشتر، افت بورس، کاهش سرمایه‌گذاری و تشدید فشار معیشتی شده است. اقتصاد ایران مانند معتادی به اخبار مذاکرات رفتار می‌کند، با هر امیدواری اوج می‌گیرد و با هر ناامیدی سقوط می‌کند.
این وضعیت شبیه به ماشینی است که با کوچک‌ترین تکان از مسیر خارج می‌شود حتی یک شایعه می‌تواند نرخ دلار را 5 درصد افزایش دهد و ادامه این بلاتکلیفی می‌تواند رشد اقتصادی را به زیر دو درصد برساند.
عدم اطمینان به آینده، بنگاه‌ها را از برنامه‌ریزی بلندمدت بازمی‌دارد. برای مثال، بسیاری از شرکت‌های خودروسازی و فولادی، سرمایه‌گذاری در تولید را متوقف کرده‌اند، زیرا نمی‌توانند پیش‌بینی کنند نرخ ارز یا هزینه مواد اولیه چگونه تغییر خواهد کرد.
گزارش اتاق بازرگانی نشان می‌دهد 60 درصد از بنگاه‌ها به دلیل نبود اطمینان، طرح‌های توسعه خود را لغو کرده‌اند.
کاهش مصرف و فرار سرمایه: مردم و کسب‌وکارها به جای هزینه کردن یا سرمایه‌گذاری، ترجیح می‌دهند پول خود را نقد نگه دارند یا از کشور خارج کنند، که این امر تقاضا و نقدینگی را کاهش می‌دهد.
چرخه معیوب تورم و رکود: کاهش درآمدهای دولت منجر به کسری بودجه و افزایش نقدینگی می‌شود، که نتیجه آن تورم بیشتر و تشدید رکود است.
اقتصاد ایران در چرخه مخربی گرفتار شده که با شرطی شدن نسبت به مذاکرات، عمیق‌تر می‌شود. این وضعیت نه شوک درمانی دارد و نه امید واقعی به بهبود بلکه مانند باتلاقی است که به آرامی اقتصاد را می‌بلعد.
برای مهار این چرخه، علاوه‌بر مهار نوسانات کوتاه‌مدت، نیاز به اصلاحات ساختاری داخلی است، در غیر این صورت اقتصاد ایران همچنان در دام شرطی شدن به اخبار مذاکرات باقی خواهد ماند.
تحلیلگران اقتصادی هشدار می‌دهند که این وابستگی می‌تواند به ابزاری در دست طرف مقابل تبدیل شود.
وقتی تمام امیدها و انتظارات اقتصادی به نتایج مذاکرات گره می‌خورد، در واقع امکان مانور و فشار بیشتر به طرف مقابل داده می‌شود. تجربه نشان داده که هر بار اخبار منفی از مذاکرات منتشر شده، شاهد تلاطم شدید در بازارهای مالی بوده‌ایم.
نمونه بارز این مسئله را در دوره ترامپ شاهد بودیم. ضرب‌الاجل‌های پیاپی و تغییر مواضع ناگهانی آمریکا باعث ایجاد نوسانات شدید در بازار ایران شد. این اتفاق نه تنها بر اقتصاد کشور تأثیر گذاشت، بلکه موقعیت مذاکره‌کنندگان ایرانی را نیز تحت تأثیر قرار داد.
لازم به ذکر است وابستگی بیش از حد به اخبار مذاکرات نه تنها کمکی به اقتصاد کشور نمی‌کند، بلکه می‌تواند به ابزاری برای فشار بیشتر طرف مقابل تبدیل شود. راه‌حل واقعی، تقویت اقتصاد داخلی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر نوسانات سیاسی است.