غبارروبی طاقچه خانه و دل به شوق درآمدن به روزهای نو
گالیا توانگر
باید بهار امتداد عبای تو باشد مولا! که به شهر دلمان مهمان شده است. مقصود بیا، این جان خسته نور بنوشد و به صبحی که حافظ مطلع غزلش قرار داده برسد:
یوسف گم‌گشته باز آید به کنعان غم مخور/ کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور
مولایم! بیم آن دارم همه عکس‌هایی که ثانیه‌های عمرمان را ثبت می‌کنند، جاده‌ای برفی و مه‌آلود در پس‌زمینه خود داشته باشند. راه کجاست؟ تو که راه‌های جهان را از بیراهه‌ها بازمی‌شناسی راه را، نور را و توانایی رهسپاری در صراط‌المستقیم را برایمان عیدی بده؛ بهار را بیاور به ثانیه‌هایمان.
ای یوسف دل‌های عاشق! خورشید در تو منزل گرفته و شهر چشم‌به‌راه سپیده مانده است. کی می‌آیی تا صبح دولتمان تعبیر و جهان تطهیر گردد؟ زمین این روزها انقلابی در خود دارد. انقلاب از بهاری برمی‌خیزد که در امتداد رد پای توست.
روی پله ایستاده‌ام و گوشه پرده را که رها شده، می‌کشم روی صورتم. به کوچه‌ای که منتظر است، می‌نگرم. بهار! کاش با کبوتر و شعرهایت رد می‌شدی؛ حتی اگر مرا به یاد نیاوری. حتی اگر نام کوچکت را نخوانم، با انگشتان سردم که بوی شوینده می‌دهد، یک گوشه پنجره بنویسم؛ سلام بهار خوبم.
اما مرا نیز و همه آنانی را که به شوق دسته‌گل شدن و استقبال از تو زحمت خانه‌تکانی را به جان‌ودل خریده‌اند، به یاد خواهی آورد.
خوب می‌دانم با این دل‌های غبارگرفته‌مان جذابیتی برای آمدنت نداریم، اما بیا و این قلب فسرده و سرد مرا به روزهای خوب شعرهایت ببر، ای بهار گمشده در شهر خسته‌ام!
دست می‌کشم روی برگ‌های سبز پارچه پرده و فکر می‌کنم کاش دست‌هایم اسلیمی بودند، قد می‌کشیدند، پیچاپیچ و تا در خانه‌ات پل می‌بستند. خاک نرمی به چشمانم می‌رود، می‌سوزند و می‌بارند. پشت حصارهای پنجره، زندانی طلسم روزهای بی‌بهارم. بیا از قلمرو خواب‌های من بیدارم کن و پوسته تاریکی را کنار بزن.
به ازدحام کوچه می‌نگرم و مثل شعرهایم، مثل مادرم صبورم، برای آمدنت.
می‌آیی، می‌آیی، می‌آیی... با لبخند‌های ساده کودکانه، پشت پنجره می‌نشینی و به ازدحام کوچه خوشبخت می‌نگری. می‌آیی به شکلی آشنا، به شکل خودم و دست‌هایم را دست جوانه‌ها می‌گذاری. دلم برایت تنگ است.
نسیم بهاری/ هزار شکوفه آبی‌رنگ/ طلوع دوباره/ و تولد پروانه رؤیاهایت/ همه آنچه را که در چشم‌هایم می‌بینی/ به دلت سنجاق می‌کنم/ نسیم بهاری/ هزار شکوفه آبی‌رنگ/ پرواز دو پروانه/ اسیر پیله نمی‌مانی/ شاعر بهار. (شعر از گالیا توانگر)
فلسفه خانه‌تکانی
خیلی از خانواده‌ها به توجه به اینکه ماه رمضان و فصل بهار با هم قرین شده است، ترجیح می‌دهند خانه‌تکانی زودهنگام را در اوایل اسفندماه آغاز کنند؛ اما چطور می‌توانیم در روزهای شلوغ پایانی سال این‌همه کار را مدیریت کنیم؟ همیشه اسفندماه با برنامه‌ریزی برای خانه‌تکانی عید و تمیز کردن گوشه‌وکنار خانه همراه است. امسال که ماه مبارک رمضان از اسفندماه آغاز می‌شود، تصمیم خیلی از خانواده‌ها خانه‌تکانی زودهنگام در استقبال از ماه رمضان و فصل بهار است.
با اجرای این سنت قدیمی و نظافت خانه، به صورت نمادین به استقبال بهار می‌رویم. در روزگاران قدیم که هنوز در خانه‌ها کرسی وجود داشت، بخاری‌های نفتی و هیزمی روشن می‌شد و هر خانه یک سماورهای زغالی داشت، خانه‌تکانی مرحله‌ای به معنای پاک کردن دوده و جرم‌هایی بود که در شش ماه سرد سال روی در و دیوار خانه جمع شده بودند؛ اما این روزها دیگر خبری از دوده و جرم نیست، البته شاید بتوانیم بگوییم که آلودگی هوا در شهرهای بزرگ جای دوده را پرکرده است. به هر حال خانه‌تکانی این روزها ساده‌تر از ایام قدیم است؛ اما سختی‌های خاص خود را هم دارد. هر چند تمام این سختی‌ها برایمان لذت‌بخش است و با تمیزکاری حال خوش بهار را در خانه به جریان می‌اندازیم. حالا دیگر روزها طولانی‌تر می‌شوند و نور خورشید گرم‌تر است. پس وقت آن رسیده که خانه را خلوت کنیم تا هوای تازه و نسیم ملایم به‌راحتی در خانه جریان پیدا کند.
الهام پرنیان، دانش‌آموخته تاریخ باستان درباره فلسفه خانه‌تکانی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «خانه‌تکانی از آیین‌های باستانی نوروز است. در این آیین که در کشورهای ایران، تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان برگزار می‌شود، خانه و تمام وسیله‌های موجود در آن تمیز و گردگیری می‌شود. ایرانیان باستان معتقد بودند فروهرها و نیروهای معنوی در آستانه سال نو به خانه باز می‌گردند و اگر خانه تمیز باشد، برکت را برای اعضای خانواده نازل می‌کنند.»
چه زمانی خانه‌تکانی را شروع کنیم؟
بهتر است قبل از اینکه به سراغ دستورالعمل‌های تمیزکاری برویم کمی درباره اهمیت خانه‌تکانی صحبت کنیم. تمیز کردن خانه قبل از رسیدن بهار، فرصتی برای تنظیم مجدد همه چیز در خانه است. با تغییر فصل حال‌وهوای خانه را هم عوض می‌کنیم و شاد و خوشحال به استقبال بهار می‌رویم. همچنین کارهایی که مدت‌ها در فکر انجام آن بوده‌ایم را در این زمان به پایان می‌رسانیم. مثلاً تعمیر یک وسیله در خانه، تعویض فیلتر تصفیه آب یا رنگ کردن یک دیوار. پس از تمام شدن تمیزکاری فضای داخلی خانه حسابی بهاری می‌شود. تمام گرد و غبارها پاک شده‌اند، خانه شاداب و تمیز است و شما از نظر روحی و جسمی حال بهتری دارید.
مریم سادات‌پور، مدیر یک شرکت نظافت‌کاری در منزل برایمان توضیح می‌دهد: «خانه‌تکانی به شما کمک می‌کند کارهایی که سالی یکی دو بار انجام می‌دهید را از لیست کارهای سال بعد خارج کنید. مثلاً رسیدگی به لولاهای در کمدها یا بررسی دوره‌ای فنر موتور اتوماتیک در پارکینگ. با این کار خیالتان از بابت این مسائل راحت می‌شود، ایمنی قسمت‌های مختلف خانه را تأمین کرده‌اید و احساس مفید بودن هم می‌کنید.»
وی در پاسخ به این سؤال که چه زمانی برای انجام خانه‌تکانی بهتر است؟ می‌گوید: «برای فهمیدن بهترین زمان برای شروع خانه‌تکانی دو روش وجود دارد.
در روش اول باید به احساس خود توجه کنید. هر زمانی که احساس کردید طراوت و تازگی همراه با نسیم گرم بهاری در خانه به جریان افتاده است وقت خانه‌تکانی است. وقتی احساس کردید که دوست دارید در طول روز پنجره را باز بگذارید؛ یعنی وقت آن رسیده که دست‌به‌کار شوید و همه چیز را تمیز کنید. با نو شدن فصل، داخل خانه را هم مثل بیرون باطراوت کنید و انرژی‌های خوب را به جریان اندازید.
روش دوم بر اساس زمان‌بندی کارهای شخصی شما است. اگر در بین برنامه‌های اسفندماه 2 یا 3 روز زمان آزاد دارید که می‌توانید به کارهای خانه اختصاص دهید، یعنی وقت خانه تکانی رسیده است. اگر در آخر هفته زمان خالی دارید می‌توانید تمام آن را صرف تمیزکاری خانه و مراقبت و عشق ورزیدن به آن کنید.»
خانه‌تکانی را از کجا شروع کنیم؟
ممکن است تمایل داشته باشید مدت‌زمان بیشتری را به خانه‌تکانی اختصاص دهید و همه کارهای تعمیری را هم در همین چند روز انجام دهید. اگر زمان شما برای این کار کافی نیست یک آخر هفته را به تمیز کردن اختصاص دهید و هفته بعدی را صرف تعمیرات کنید. از هر روشی که استفاده کنید، بهار را به خانه راه داده‌اید.
در سؤال دیگری از سادات‌پور مدیر شرکت نظافت کاری در منازل سؤال می‌کنم: «خانه‌تکانی را از کجا شروع کنیم؟» وی پاسخ می‌دهد: «خانه‌تکانی یک کار شگفت‌انگیز است. کافی است تصمیم بگیرید که آن را شروع کنید، بقیه مراحل پشت‌سرهم اتفاق می‌افتد. دستورالعمل جامع خانه‌تکانی می‌گوید که این یک کار پلکانی است و باید مرحله‌به‌مرحله انجام شود. ابتدا باید برای خانه‌تکانی سریع تصمیم بگیرید، سپس برنامه‌ریزی کنید و برای انجام کارها از یک نفر کمک بگیرید. اگر این کار را خانوادگی انجام بدهید بهتر است، چون بدون خستگی زیاد کارها به پایان می‌رسد و زمان خوبی را در کنار هم می‌گذرانید.
برای برنامه‌ریزی کارها باید آنها را مرحله‌به‌مرحله بنویسید و در هر مرحله خلاصه‌ای از فعالیت‌های لازم را بنویسید. فرقی ندارد قرار است یک اتاق را تمیز کنید یا چک‌لیست وظایف هر شخص را برای تمیز کردن کل خانه بنویسید. نوشتن اهداف و روش عملکرد می‌تواند به شما یک نقشه راه بدهد تا بتوانید بر اساس دستورالعمل جامع خانه‌تکانی پیش بروید.»
چک‌لیست کارهای خانه‌تکانی
برای پاسخ دقیق‌تر به این سؤال که خانه‌تکانی را از کجا شروع کنیم؟ ابتدا یک لیست از کارهایی راکه لازم است انجام دهید، تهیه کنید. این چک‌لیست به شما کمک می‌کند تمام قسمت‌های خانه را کاملاً تمیز کنید. شما می‌توانید با توجه به نیاز و علاقه خود بخش‌هایی را به این چک‌لیست اضافه کنید. درواقع با تنظیم این چک‌لیست می‌توانید دستورالعمل جامع خانه‌تکانی مخصوص خود را بنویسید و با خیالی آسوده به سراغ تمیزکاری بروید.
1. ملحفه‌ها
ملحفه‌ها و روبالشی‌ها به‌صورت مرتب شسته می‌شوند؛ اما بالش‌ها، روتختی‌ها و پتوها را فراموش می‌کنیم. پس برای خانه‌تکانی باید آنها را هم در لیست قرار دهیم.
2. تشک
وقتی ملحفه‌ها در ماشین لباسشویی در حال تمیز شدن هستند، از فرصت استفاده کنید و تشک را تمیز کنید. روی تمام سطح تشک جوش‌شیرین بپاشید و اجازه دهید چند دقیقه‌ای روی آن باقی بماند. سپس با سر برس‌دار جاروبرقی به‌آرامی تمام تشک را جارو بکشید. بعد با استفاده از سر گوشه‌گیر جاروبرقی شکاف‌ها و درزها را با دقت تمیز کنید. در آخر تشک را برگردانید و به آن ضربه بزنید.
3. پرده‌ها
پرده‌ها به فضای داخلی خانه لطافت می‌بخشند؛ اما در عین زیبایی، جاذب خوبی برای گردوغبار هستند. با تمیز کردن آنها حجم زیادی از گردوخاک از خانه خارج می‌شود. پرده‌ها را از چوب‌پرده جدا کنید و در ماشین لباسشویی قرار دهید تا شسته شوند.
اگر پرده‌های سنگین و بزرگی دارید می‌توانید آنها را به خشک‌شویی بسپارید تا تمیز و اتوکشیده به شما تحویل دهد. اگر در خانه بخارشوی دارید می‌توانید بدون جداکردن پرده‌ها آنها را تمیز کنید. ابتدا با جاروبرقی غبار آنها را بگیرید و سپس با بخارشوی بشویید.
4. پرده کرکره، سایه‌بان و طاقچه
اگر روی پنجره‌های شما پرده کرکره نصب شده است باید بدانید که آنها هم مانند پرده‌های پارچه‌ای گردوغبار به خود جذب می‌کنند و لازم است که تمیز شوند. برای تمیز کردن آنها می‌توانید از پارچه‌های مایکرو فایبر استفاده کنید. پارچه را مرطوب کنید و به آسانی تمام کرکره‌ها را تمیز کنید. سایه‌بان و طاقچه پنجره را هم با کمک جاروبرقی، فرچه و یا پارچه‌های میکروفایبر مرطوب تمیز کنید.
5. پنکه سقفی
پنکه‌های سقفی معمولاً بیشترین میزان گردوغبار را دارند؛ چون در فصل سرد از آنها استفاده نمی‌شود. برای تمیز کردن پره‌های پنکه می‌توانید از یک دستمال میکروفایبر مرطوب و پرهای گردگیری امتحان کنید.
6. درها
کمی با دقت به درها نگاه کنید. بیشتر از آنچه که فکرش را می‌کردید کثیف هستند. برای تمیز کردن درها با گردگیری شروع کنید. سپس یک پارچه نرم را مرطوب کنید، کمی اسپری تمیزکننده روی در بپاشید و با کمک پارچه آن را لکه‌گیری کنید.
سپس با کمک یک اسفنج جادویی هر دو طرف در و قسمت‌های میانی آن را تمیز کنید. در زمان تمیزکاری به قسمت‌های نزدیک به دستگیره بیشتر توجه کنید؛ چون آلودگی بیشتری دارد.
7. کابینت‌ها
هر روز از کابینت‌ها استفاده می‌کنیم و علاوه‌بر جرم و غبار آشپزخانه، آلودگی دست‌هایمان را هم روی آنها به‌جا می‌گذاریم. برای تمیز کردن کابینت‌ها از یک محلول چربی‌زدا استفاده کنید تا همه‌جا به‌سرعت تمیز شود. پس از تمیز کردن کابینت‌های آشپزخانه به سراغ کمدهای دیواری بروید و آنها را هم تمیز کنید.
8. پنجره‌ها
تمیز کردن پنجره‌ها یکی از نشانه‌های مخصوص خانه‌تکانی است. در هر زمانی از سال که شخصی را در حال تمیز کردن شیشه‌ها و پنجره‌ها را ببینیم بی‌شک به یاد خانه‌تکانی می‌افتیم. این کار به‌صورت روزمره در خانه انجام نمی‌شود، یعنی اگر یک‌بار به‌خوبی تمیز شوند می‌توانند تا ماه‌ها لذت تماشای منظره‌ای شفاف را به ما هدیه بدهند.
پنجره‌ها را در یک روز ابری تمیز کنید تا نور ملایم محیط به شما کمک کند تمام رگه‌ها و لکه‌هایی که بر اثر تمیزکاری باقی‌مانده است را ببینید و پاک کنید. برای تمیزکاری اول به سراغ کثیف‌ترین قسمت‌ها بروید، مثلاً کناره‌های پنجره که آب باران بیشتر در آنجا جریان داشته است.
سپس قسمت‌های دیگر را تمیز کنید و در آخر با یک اسپری شیشه‌شوی سبک و دستمال مرطوب، تمام پنجره را تمیز کنید.
مابقی چک‌لیست تمیزکاری حین خانه‌تکانی را در بخش دوم گزارش توضیح خواهیم داد.