پرسش:

از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام صفت مردم‌داری یک مسلمان، از چه شاخص‌ها و وجوه تمایزی برخوردار است؟

پاسخ:

در بخش نخست پاسخ به این سؤال به مباحثی همچون: جایگاه و اهمیت مردم‌داری، مفهوم مردم‌داری، اهم شاخص‌های مردم‌داری شامل: 1- حسن خلق 2- عفو و گذشت پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.

3- بخشش و محبت

انسان بنده احسان است. به هر کس نیکی کنی،‌او را رام و مطیع خویش می‌سازی و به هر کس محبت و لطف کنی حریم دلش را فتح کرده‌ای. این سخن کلیدی پیامبر اکرم(ص) را باید همواره سرلوحه برنامه‌هایمان قرار دهیم که فرمود: ای مردم! می‌دانم که نمی‌توانید، با اموالتان همه مردم را راضی کنید، ولی با چهره باز و گشاده‌رویی و خوش اخلاقی می‌توانید. (مستدرک وسایل الشیعه، ج 2، ص 83) امام علی(ع) می‌فرماید: «بالایثار یسترق الاحرار» آزاد مردان با ایثار بنده می‌شوند. (غررالحکم آمدی، ج 1، ص 329) البته بنده خوبیها و کرامت‌های اخلاقی. این هم گام دیگری در جذب دلها و ایجاد الفتها و تحکیم رابطه‌های عاطفی در جامعه بشری است.

4- تواضع و خاکساری

تواضع و فروتنی یکی دیگر از اهم شاخص‌های مردم‌داری است. چنین کسانی می‌توانند مردم را دور شمع وجود خودشان جمع کنند، آن‌گونه که پیامبر خدا(ص) بود و انجام می‌داد. تکبر و غرور زیر پا و پشت انسان‌ها را خالی می‌کند و مردم از پیرامون افراد مغرور و متکبر و خود‌خواه پراکنده می‌شوند. برعکس ‌‌آن تواضع و خاکساری،‌ مردم را به محبت و عنایت و حمایت می‌کشاند. امام علی(ع) می‌فرماید: «سه چیز موجب جلب محبت دیگران می‌شود: دینداری، فروتنی و بخشندگی.» (غررالحکم، ج3، ص342، ح4678) آری مغروران و متکبران هرگز نمی‌توانند با جمعی کار کنند و حمایت آنان را همواره همراه خود داشته باشند. اگر هم چند صباحی مردم در پی آنان باشند، به تدریج رهایشان می‌کنند. همکاری آنان دوام نمی‌آورد و کوتاه مدت است.

5- سعه‌صدر و تحمل‌پذیری

سعه صدر، وسعت نظر و حوصله و ظرفیت لازم را داشتن از نمونه‌های دیگر شاخص مردم‌داری است. گاهی افراد بی‌حوصله و کم‌تحمل هستند و با کوچکترین بد‌اخلاقی دیگران عصبانی شده و حرف تند و زشت می‌زنند. طبیعی است آن‌ کسی که تحمل حرف‌های ناصواب، تندی‌ها، بد‌اخلاقی‌های دیگران را در مکتب صبر و با سعه‌صدر و تحمل‌پذیری تمرین و تجربه کرده باشد می‌توانند در ارتباط با مردم به خدمت خویش و حضور کریمانه در کنارشان به همکاری و تعامل ادامه دهد. خود تحمل‌پذیری و مقاومت برای انسان‌‌‌‌‌‌‌، هوادار و یار‌و‌یاور درست می‌کند. از کوره در نرفتن، بردباری نشان دادن، خشمگین نشدن، از آثار این ظرفیت و سعه‌صدر است و کسی که از این ویژگی اخلاقی برخوردار باشد از حمایت و یاری دیگران هم برخوردار خواهد بود. امام علی(ع) می‌فرماید: «بالحلم تکثر الانصار» با تحمل‌پذیری بالا، یاران تکثیر و زیاد می‌شوند.(غررالحکم آمدی، ج1، ص329) و در جای دیگر می‌فرماید: «بالاحتمال و الحلم یکون لک الناس انصاراً و اعواناً» به وسیله تحمل‌پذیری و بردباری برای تو مردم یار و یاور می‌شوند.(همان، ص335) آری این خصلت به ویژه برای کسانی که با مردم در تماس و ارتباط بیشتری هستند و در معرض مراجعات، طرح سوال‌ها، نیازها، توقعات و مشکلات مردم قرار دارند، ضروری‌تر و از مهم‌ترین صفات شایسته برای مسئولیت‌ها و زمامداران می‌باشد.

6- تفقد و رسیدگی

مردم به‌ویژه گرفتاران و دردمندان، نیازمند احوالپرسی، رسیدگی، سرکشی و در یک کلمه تفقدند. گاهی یک احوالپرسی و سلام، شادابی روح و نشاط زندگی فراوانی برای هر دوطرف پدید می‌آورد. گاهی نوشتن یک نامه یا تلفن زدن به یک آشنا و فامیل، محبت‌ها و صفاهای بسیاری ایجاد می‌کند. همچنین گاهی سر زدن به همسایه و عیادت یک بیمار و شرکت در یک مجلس ختم یا عروسی، مبدأ بسیاری از دوستی‌های ماندگار می‌شود. آری صله‌رحم و دید و بازدیدهای خانوادگی، دل‌ها و زندگی‌ها را به یکدیگر پیوند می‌زند. پرسیدن از گرفتاری‌ها و مشکلات دیگران و تلاش در جهت حل و رفع آنها باعث جلب محبت و تألیف قلوب آنها می‌شود، اختلاف‌ها و کدورت‌ها را از بین می‌برد و قهرها را به آشتی تبدیل می‌کند. آری مردم‌داری با شاخص‌های مطرح‌شده، اخلاق زیبنده هر مسلمانی است که می‌خواهد از آموزه‌های وحیانی اسلام الهام بگیرد و سبک زندگی خود را اسلامی نماید.