کیهان بررسی می‌کند
عبور ایران با انقلاب اسلامی از بی‌سوادی گسترده به المپیادهای علمی
سرویس اجتماعی- مهدی برازنده
نگاهی به دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه آموزش نشان می‌دهد؛ کشورمان از روزگاری که قبل از انقلاب بی‌سوادی گریبان بیش از نیمی از مردم را گرفته بود به جایی رسیده است که در بین 10 کشور موفق در ادوار المپیادهای علمی جهان قرار گرفته‌ایم.
به گزارش کیهان، روزگاری در ایران، ماحصل مدیریت 53ساله حکومت پهلوی این بود که به گواه آمار، بیش از نیمی از جمعیت کشور یعنی 47.5درصد مردم از نعمت سواد بی‌بهره بمانند. با وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی اما با توجه به اهمیت فراگیری علم و دانش در نظام جمهوری اسلامی و فرمان امام خمینی(ره) برای مبارزه با بی‌سوادی و تاسیس نهضت سوادآموزی، به گفته مسئولان آموزش‌وپرورش، آمار باسوادی در ایران تا 97درصد افزایش پیدا کرد تا هم‌اکنون قاطبه مردم در اقصی‌نقاط کشور و حتی در دورترین نقاط باسواد باشند.
با نگاهی جزئی‌تر به آمار و ارقام رشد سوادآموزی در ایران، باید گفت؛ پس از تاسیس نهضت سوادآموزی، تا سال ۱۳۶۵ نزدیک به ۱۱میلیون نفر به باسوادان کشور افزوده شد و نرخ باسوادی کشور از ۴۷.۵ به حدود ۶۱.۸درصد رسید. در ادامه با اجرای طرح بسیج عمومی سوادآموزی در سال ۱۳۶۹ و آموزش بیش از ۴.۱میلیون نفر بی‌سواد مطلق در طول یک دهه، در سال ۱۳۷۵ نرخ باسوادی در ایران به ۷۹.۵درصد افزایش پیدا کرد.
جمعیت ۳۶میلیون نفری ایران در سال‌های پیش از انقلاب اکنون به بیش از ۸5میلیون نفر رسیده است و با وجود این‌که نرخ باسوادی در بازه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در حدود ۴۷درصد بود، به گفته رئیس سازمان نهضت سوادآموزی در دی‌ماه ۱۴۰۳، نرخ باسوادی در ایران به ۹۷درصد رسیده است.
افزایش چشمگیر شمار دانش‌آموزان و دانشجویان پس از انقلاب اسلامی
در سال تحصیلی ۱۳۵۶-۱۳۵۷، تعداد دانش‌آموزان کشور حدود ۷میلیون نفر بود و این رقم تا سال تحصیلی ۱۳۷۶-۱۳۷۷ به ۱۸میلیون نفر افزایش یافت که بالاترین تعداد دانش‌آموزان در تاریخ ایران محسوب می‌شود. با احتساب افزایش جمعیت در سن تحصیل، در این‌جا باید اهمیت فراهم‌آمدن فرصت و امکان تحصیل همگانی در دوران پس از انقلاب برخلاف دوران طاغوت را مورد تاکید قرار داد. این آمار و ارقام نیز سندی دیگر بر اهمیت کسب دانش و علم و آگاهی برای نظام جمهوری اسلامی است.
البته در رشد آمار دانشجویان و حوزه آموزش عالی نیز انقلاب اسلامی حقیقتاً انقلاب به پا کرده است، بر این اساس جمعیت دانشجویی کشور که در سال‌های ابتدائی انقلاب اسلامی حدود ۱7۰هزار نفر و نیم‌درصد جمعیت کشور بود، امروز به گفته رئیس مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در
8 بهمن‌ماه 1403 به بیش از ۳میلیون و 500هزار نفر رسیده است که حدود 4درصد از جمعیت کشور را دربر می‌گیرد.
رشد جهشی تعداد دانشگاه و مدرسه در کشور
پس از انقلاب اسلامی
به گفته علی باقر طاهری‌نیا، رئیس مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، طبق آمار بین‌المللی و با استناد به تعریف استاندارد تعداد دانشگاه، هم‌اکنون ۴۴۰ دانشگاه در کشور وجود دارد، این در حالی است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران تنها 20 دانشگاه داشت که 170هزار دانشجو در این دانشگاه‌ها تحصیل می‌کردند.
درباره رشد امکانات تحصیلی دانش‌آموزان پس از انقلاب اسلامی نیز طبق گزارشی که خبرگزاری ایسنا در 19 اردیبهشت 1403 تهیه کرده است، بر اساس آمارهای موجود، تعداد مدارس کشور در سال ۱۳۵۷، 52هزار و 60 واحد یا مرکز آموزشی بود که در سال ۱۴۰۰ حدود دو برابر شده و به ۱۱۳هزار و 174 واحد رسیده است، تعداد مدارس فنی و حرفه‌ای در سال پایانی دوران پهلوی، ۶۷۵ واحد بود که در سال ۱۴۰۰ با رشد چهار برابری به دو هزار و 629 واحد رسیده است، تعداد مدارس خارج از کشور از ۷ کشور به ۵۴ کشور افزایش یافته و از ۱۹ واحد سال ۵۷ به ۲۱۳ واحد رسیده است و این یعنی رشد ۱۱ برابری.
علاوه‌بر این، تعداد دانش‌آموزان استثنایی با رشد ۹ برابری از ۸هزار و316 نفر به ۷۸هزار و 271 نفر رسیده است، تعداد مدارس استعدادهای درخشان از پنج واحد به ۷۰۸ واحد رسیده است، افزایشی بیش از ۱۴۱ برابر. همه این آمار و ارقام، نشانگر توسعه کم‌نظیر سرانه آموزشی در کشور طی چهار دهه گذشته است.
صعود علمی ایران در عرصه‌های جهانی
اگر از نظر کیفی نیز بخواهیم اقدامات کشورمان در حوزه آموزش را پس از انقلاب اسلامی بررسی کنیم، باید گفت؛ مدال‌های کسب‌شده در المپیادهای علمی پس از انقلاب به بیش از ۹۰۰ مدال جهانی رسیده و اکنون ما جزو ۱۰ کشور اول دنیا در ادوار المپیادهای علمی جهانی هستیم. این در حالی است که دانش‌آموزان ما پیش از انقلاب هیچ جایگاهی در منطقه و جهان در سطح بین‌المللی نداشتند و یکی از اصلی‌ترین دلایل آن وجود تفکر وابستگی به غرب در میان دانش‌آموزان بود. با تغییر نگرش و تفکر در مدرسه‌ها و سایر جوامع علمی توانستیم کشور را به جایگاه بالایی در عرصه علم خود برسانیم.
ماحصل این تغییر نگرش، این بود که به تازگی با پایان المپیادهای علمی ۲۰۲۴، در پنج المپیاد با بیشترین کشور شرکت‌کننده (از ۵۳ تا ۱۱۰ کشور) جمهوری اسلامی ایران با کسب مجموعاً ۱۰ مدال طلا، ۱۰ نقره و ۲ برنز در جایگاه سوم دنیا قرار گرفت و این افتخارآفرینی‌ها مطمئناً در آینده نیز تداوم خواهد داشت.
لازم به ذکر است که نخبگان ایرانی در 7 المپیاد جهانی از جمله ریاضیات، فیزیک، شیمی، کامپیوتر، زیست‌شناسی، نجوم و علوم زمین شرکت می‌کنند که در هریک از آنها توانسته‌ایم مدال‌های ارزشمند و مقام‌های خوبی کسب کنیم.
همه اینها در حالی است که ایران قبل از انقلاب در هیچ‌یک از المپیادهای علمی جهانی شرکت نکرد و اولین حضور ایران در المپیادهای جهانی به سال 1364 برمی‌گردد که نخبگان کشورمان موفق به کسب یک مدال نقره و یک برنز شدند و بعد از آن روند کسب مدال‌های علمی توسط نخبگان کشورمان سیر صعودی به خود گرفت.
تحقق عدالت آموزشی و کاهش شکاف جنسیتی
در حوزه آموزش
این، همه دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه آموزش نیست. خبرگزاری دانشجو در گزارشی در 15 فروردین‌ماه امسال به عدالت آموزشی درخصوص زنان و مناطق دوردست اشاره کرد و گزارش داد که تعداد زنان در استادان و هیئت علمی دانشگاه‌های کشور، از حدود ۱۴درصد در دهه ۵۰ به حدود ۳۰درصد در دهه ۹۰ رسیده است. همچنین در حوزه بی‌سوادی، طبق آمارهای سرشماری در سال ۱۳۵۵ نرخ باسوادی رده سنی ۱۰ تا ۴۹ سال در زنان ۳۵.۵ و در مردان ۶۱.۷ بوده در حالی که این عدد سال گذشته و براساس برآورد مرکز آمار به ۹۶.۱ و ۹۷.۸درصد رسیده است که نشان از کاهش شکاف آموزشی بین زنان و مردان داشته است.
همچنین درباره شکاف جنسیتی در حوزه علمی، مدیرکل امور بین‌الملل معاونت ریاست‌جمهوری در امور زنان و خانواده اخیراً در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو در 6 بهمن 1403 گفته است: «کاهش شکاف جنسیتی در آموزش به ۳درصد، افزایش سهم زنان در جمعیت دانشجویان به بیش از ۵۲درصد و رشد حضور زنان در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، از جمله دستاوردهای مهم ایران است.»
رشد علمی چشمگیر
با گسترش آموزش در کشور
همه آنچه که تاکنون گفته شد، تنها بخشی از دستاوردهای آموزشی ایران است که به برکت انقلاب اسلامی میسر شده است و این گسترش آموزش، زمینه‌ساز رشد چشمگیر علمی کشور در سطح منطقه و جهان و در حوزه‌های مختلف شاخه‌های علمی شده است.
بر اساس آنچه خبرگزاری فارس در روزهای گذشته گزارش داده است، کشورمان امروز در حوزه هوافضا یازدهمین کشور جهان در علوم فضائی و نهمین کشور در ساخت ماهواره است.
امروز ایران در حوزه انتشار مقالات علمی با رشد دو هزار برابری به عنوان پانزدهمین کشور جهان شناخته می‌شود.
در صنایع دریایی کشورمان جزو دو کشور سازنده اژدر فراحفره‌سازی، جزو پنج کشور ساخت موتور دیزلی دریایی و اولین قدرت زیردریایی در منطقه و سازنده کشتی‌های قاره‌پیما است.
در حوزه علمی، ایران دهمین کشور جهان در ثبت اختراعات است.
در حوزه پزشکی که رشد علمی و دستاوردهای آن گزارشی دیگر را می‌طلبد، ایران هشتمین کشور داروساز در جهان و تامین‌کننده حدود 98درصد داروی موردنیاز داخل است. ساخت چندین نوع واکسن کرونا در کشورمان نمونه دیگری از توانایی بالای کشورمان در این حوزه است.
در حوزه سلامت آموزش و تربیت کادر پزشکی باعث شده است؛ ایرانی که در دوران پیش از انقلاب نیازمند پزشکان عمومی هندی و بنگلادشی بود، امروز نه‌تنها در حوزه‌های مختلف تخصصی پزشکی خودکفا شده است، بلکه کشوری که روزگاری مردم آن برای مداوای بیماری‌های ساده نیازمند اعزام به خارج بودند، امروز سالانه پذیرای دو میلیون توریست درمانی از کشورهای دیگر است.
فهرست پیشرفت علمی کشور در حوزه‌های مختلف فهرستی بلندبالا است که در جای خود باید به آن پرداخت.
تحقق خواسته قلبی امام(ره)
امام خمینی(ره) در ۷ دی ۱۳۵۸ طی پیامی فرمودند: «از جمله حوائج اولیه برای هر ملت که در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهم‌تر از آنهاست، «آموزش» برای همگان است؛ مع‌الأسف کشور ما وارث ملتی است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نیستند، چه رسد به آموزش عالی. مایه بسی خجلت است که در کشوری که روزگاری مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می‌کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد.»
امروز با اطمینان می‌توان گفت که این خواسته قلبی امام بزرگوار محقق شده است و دانش‌آموزان و دانشجویان ایران اسلامی حتی در دورترین نقاط محروم که شاید تعداد دانش‌آموزان کلاس مدرسه‌اش به کمتر از کف یک دست برسد، به فراگیری علم و دانش می‌پردازند. در ایرانِ امروز دیگر خبری از اختلاف باسوادی بین زن و مرد معنایی ندارد و نخبگان کشورمان حضوری قدرتمند در جهان دارند و استعداد و دانش خود را به رخ جهانیان می‌کِشند.