سالگرد شهادت سید مجتبی نواب صفوی و یارانش
برنامه جامعه‌ای نورانی، عادل و پیشرفته
دفتر پژوهش‌های مؤسسه کیهان
«... این کتاب که اکنون در دست شماست... به منظور طرح برنامه اداره یک کشور اسلامی منتشر شد...»1
این جمله بخشی از مقدمه کتاب «راهنمای حقایق» یا به نام «اطلاعیه‌ای از برنامه انقلابی فداییان اسلام» بود که در سال 1329 توسط گروه فداییان اسلام انتشار یافت و شامل برنامه‌های این گروه برای ایجاد یک حکومت اسلامی می‌شد که در آن ضمن تحلیل اوضاع سیاسی و تاریخی ایران، مانند یک قانون اساسی جزء به جزء اداره کشور از طریق یک حکومت اسلامی بیان گردیده و حتی برنامه‌های هر وزارتخانه و سازمان و مؤسسه دولتی نیز در آن درج شده بود. آنچه که بعضا و پس از حدود 30 سال در قانون اساسی جمهوری اسلامی و حتی پس از آن و در روند پیشرفت انقلاب اسلامی، تحقق یافت.
در اولین فصل‌های این کتاب درباره چشم‌انداز اجرای احکام اسلامی در ایران نوشته بودند:
«... ایران مملکت اسلامی است، بایستی احکام اسلام اجرا شود. اگر اجرا می‌شد، محیط ایران از بامداد روزهای عمر خویش تا به شام، نورباران بود...»
در ادامه کتاب فوق، ضمن تحلیل درباره مفاسد و نابسامانی‌ها و نابهنجاری‌های رژیم شاه، طریق اصلاح و دستورالعمل برای شئون حکومت و جامعه ارائه شد که در راس آن، وظائف روحانیت در ابعاد «مرجعیت»، «امور درسی»، «منابر»، «دسته‌ها و نوحه‌سرایی‌های عمومی»، «مساجد و مدارس و اوقاف»، «دائره امر به معروف و نهی از منکر و انتشارات» و «حقوق شرعیه» ذکر گردیده بود.
وزارت فرهنگ در راس امور بود
سپس به‌طور دقیق و با ذکر جزئیات به برنامه هر وزارتخانه در دولت اسلامی پرداخته بودند که در راس آنها وزارت فرهنگ قرار داشت. در زمره وظایف این وزارتخانه،آموزش عمومی، گذراندن دوره ابتدائی برای همگان و دوره‌های دبیرستان و دانشگاه نیز برای علاقه‌مندان و افراد با استعداد ذکر شده و همچنین برنامه‌هایی برای «رادیو و تبلیغات»، «جرائد» (مطبوعات)، «ارتباطات صحیح فرهنگی با دنیا»، «جمع‌آوری کتب علماء اسلام و ایران از اطراف دنیا و تشکیل کتابخانه بزرگ»، «اداره ایجاد حس امانت و اعتماد عمومی» به‌عنوان بخش‌های دیگر وزارت فرهنگ طراحی کرده بودند.
سریع‌ترین راه آموزش از طریق فیلم و سینما
نکته قابل تأمل اینکه در زمره وظائف وزارت فرهنگ، حتی نوع فیلم‌هایی که بایستی در سینماها نمایش داده شوند نیز درج شده و توضیح داده بودند که این طریق بهترین و سریع‌ترین راه برای آموزش محسوب می‌شود. آنچه که بعدا بسیاری از متفکران و علما و رهبران انقلاب نیز متذکر گردیدند. در این قسمت نوشته بودند:
«.... موضوع تمام نمایشات و فیلم‌ها عبارت از تواریخ مفید اسلام و دنیا و تاریخ شیعه و قطعه‌های مفید اخلاقی و جنگی تاریخ و قسمت‌های حساس تاریخ عظیم اسلام و فیلم‌های صنعتی و کشاورزی و علمی که بهترین تفریحات دماغی (روحی) دنیا و سریع‌ترین راه تربیت فرزندان اسلام و ایران بوده و افکار عمومی را روشن و به عظمت اسلام و دقایق تاریخی اسلام آشنا می‌کند...»
برای وزارت دادگستری، بیش از هر موضوعی به اجرای احکام اسلام، انتخاب فقهای پاک و لایق برای قضاوت، تسریع در جریان امور قضائی، تعلق اراضی موات و زمین‌های بایر به عموم مسلمانان و... عنایت داشت، در وزارت کشور به امنیت و اجرای احکام اجتماعی اسلام، ایجاد دارالمساکین، خانه بینوایان، صدقات مستحبه، دائره ابناء‌السبیل (در راه ماندگان)، وسائل کسب و کار و فراهم آوردن آب و برق و راه و جاده و... برای عموم مردم توجه نموده و در وزارت دارایی به ایجاد بانک‌های قرض‌الحسنه و تقویت کالاهای داخلی، اقتصاد عمومی، صندوق صدقات واجبه، مالیات و جزیه عادلانه و اداره نظارت بر تجارات و عوائد عمومی و... پرداخته بودند.
از بهداشت و درمان رایگان تا ارتباط مفید با جهان
در وزارت بهداری بر اعتلای اساس طب و دروس طبی و آموزش آن و ایجاد بهداشت و درمان و دارو و بیمارستان‌های رایگان برای عموم مردم تاکید نموده و در وزارتی به نام
«پیشه و هنر» صنایع دستی و ایجاد کارخانه‌های مختلف برای تهیه پوشاک و تمام وسایل زندگی و همچنین ذوب فلزات و معادن و تاسیس مدارس صنعتی برای تربیت و آموزش نیروی کار متخصص در الویت قرار داشت.
برای وزارت کشاورزی، برنامه‌های مدارس کشاورزی برای آشنایی به اصول علمی و تجربیات کشاورزی و لزوم زمین‌های بایری که بایستی آباد شده، به همراه وسائل و ابزار کشت و زرع برای کشاورزان را طراحی کرده بودند.
برای وزارت خارجه به مدارس سیاسی اسلام و تربیت زمامداران بر اساس معارف نورانی اسلامی و «حقوق فطری و طبیعی ثابتی که خدای جهان آفرین برای بشر نهاده»، اشاره شده و همچنین ارتباط مشروع و مفید با جهان و تأکید بر اتحاد مسلمین مورد توجه قرار گرفته بود.
از همین روی، نواب صفوی سفرهایی بنا به دعوت سران کشورهای اسلامی یا جمعیت‌های اخوان‌المسلمین به آن کشورها داشت، از جمله به لبنان و اردن و عراق و دیدار با افرادی مانند یاسر عرفات، شاه اردن، سیّد قطب و... و بالاخره به مصر که نطقی تاریخی در مراسم سالگرد انقلاب مصر و در مقابل ارتش این کشور، ایراد نمود.2
خودکفایی و استقلال در همه زمینه‌ها
در بخش وزارت جنگ یا دفاع، ضمن کاهش دوران خدمت نظام وظیفه به یک سال و موکول نمودن بخشی از آن به دوران مدرسه و آموزش حین تحصیل، بیش از هر موضوعی بر خودکفایی تسلیحاتی تأکید شده و در مورد هر نوع سلاح و ادوات نظامی، از انتقال کارخانه مربوطه به داخل کشور و ساخت تجهیزات و آلات نظامی توسط ایرانی‌ها سخن به میان آمده بود. مثلا:
«... بهترین سلاح‌های جنگی و کارخانه‌های اسلحه‌سازی را بایستی به وسیله وزارت پیشه و هنر و سایر مقامات مسئول تهیه نموده و عملیات فنی آنها را به خوبی به فرزندان اسلام و ایران بیاموزند...»
یا در بخش نیروی هوائی و دریایی نوشته بودند:
«... به نحو مقرر، بهترین کارخانه‌ها و وسائل طیاره‌سازی بزرگ را بایستی در داخله فراهم نمود... و نیز وسائل و کارخانه‌های مهم کشتی‌سازی را فراهم آورده...»
بر این اساس و برخلاف رژیم شاه که از لحاظ ارتش و سلاح و ابزار نظامی، تا بن‌دندان به قدرت‌های استعماری وابسته بود و با حضور ده‌ها هزار مستشار نظامی بیگانه، استقلال و حیثیت و هویت ایرانی را لگدکوب کردند اما فداییان اسلام بنا را از همان نخستین برنامه‌ها و حتی در پیچیده‌ترین موارد همچون وسایل و تجهیزات نظامی، بر خودکفایی و استقلال نهادند، آنچه که پس از گذشت 70 سال از آن تاریخ، در نظام جمهوری اسلامی محقق شد.
بهره‌مند شدن از پیشرفته‌ترین ابزار و خدمات
فداییان اسلام در سایر موارد مانند «وزارت پست و تلگراف و تلفن» و «وزارت راه» و... نیز برنامه‌هایی از قبیل فراهم آوردن تلفن‌های جدید، ایجاد مراکز پستی و تلگراف در تمام روستاها و شهرها و... و سرعت بخشیدن به انتقال نامه‌ها و اشیاء پستی و همچنین راه‌سازی در اقصی نقاط ایران و آسفالت کردن تمامی این جاده‌ها (در آن روزهایی که به راه‌های شوسه و شن و ماسه‌ای افتخار می‌شد) و گسترش راه‌آهن در دورافتاده‌ترین مناطق و... ارائه داده بودند.
کتاب «راهنمای حقایق» در ادامه به اوضاع سیاسی کشور و برگزاری انتخابات کاملاً آزاد پرداخته و شاه و دولتش را دشمنان اسلام و غاصبین حکومت اسلامی دانسته و به آنها به شدت اخطار داده بود:
«...ای خائنین پست فطرت، شما می‌دانید که حق با ماست و ایران مملکت اسلامی و سرزمین پیروان آل‌محمد است و شما دزدان و غاصبینی هستید که حکومت اسلامی ایران را با یک دنیا ترس و لرز به‌طور موقت و عاریت غصب نموده‌اید و هر روز آماده فرار هستید و شما خود می‌دانید که ما ملت مسلمان ایران به یاری خدای توانا در همین روزهای نزدیک دست به انتقام از شما یک مشت خائن معدود گذاشته و به‌حساب چندین ساله جنایاتتان رسیدگی می‌کنیم...»
و این مصداق همان وعده الهی بود که پس از 33 سال با پیروزی انقلاب اسلامی تحقق یافت.
مبارزات قاطع با نتایج قطعی
با همین ایده‌ها و آرمان‌ها بود که سید مجتبی میرلوحی معروف به نواب صفوی و یاران پاکبازش، مبارزه علیه رژیم شاه و اربابان انگلیسی و آمریکایی او را آغاز نمودند و در این مسیر با مبارزه‌ای قاطع، قطعی‌ترین و عاجل‌ترین نتایج را برای مبارزات ملت ایران حاصل آوردند.
آنها به دنبال تاسیس رژیم صهیونیستی در سال 1948 (1327) تنها گروهی بودند که به کمک آیت‌الله کاشانی، حدود 5000 نفر از جوانان را برای اعزام به فلسطین و مبارزه مستقیم با اشغالگران اسرائیلی سازماندهی کردند.
در شروع مبارزات برای ملی‌شدن صنعت نفت، در حالی که رژیم شاه با تقلب علنی در انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی توسط نخست‌وزیر مزدورش عبدالحسین هژیر، گروه اقلیت مخالف قراردادهای استعماری نفتی را از راه‌یابی به مجلس بازداشته بود، نواب صفوی و گروه فداییان اسلام با مجازات هژیر، باعث ابطال انتخابات تقلبی شده و با تجدید انتخابات دوره شانزدهم، همه شخصیت‌های گروه اقلیت مثل آیت‌الله کاشانی و محمد مصدق به مجلس راه یافته و بنیاد تصویب قانون ملی‌شدن صنعت نفت را گذاردند.
در گام دوم که سپهبد رزم‌آرا در منصب نخست‌وزیری سد راه تصویب قانون یاد شده گردید و می‌رفت که با قرارداد استعماری دیگری با انگلیس، مبارزات ملت ایران برای ملی‌شدن صنعت نفت را با بن‌بست کامل رو‌به‌رو سازد، بازهم این نواب صفوی و یارانش در گروه فداییان اسلام بودند که با مجازات رزم‌آرا و خارج کردن وی از صحنه، نهضت ملی‌شدن صنعت نفت را به پیروزی کامل رساندند.
حسین علاء (نخست‌وزیر شاه) به عنوان عامل پیمان استعماری بغداد نیز توسط فداییان اسلام تنبیه شد اما حق‌طلبی و ظلم‌ستیزی آنها مورد خشم و کینه شاه و اربابانش قرار گرفت و در 27 دی ماه 1334، نواب صفوی و 3 تن از یارانش، به جوخه‌های آتش رژیم شاه سپرده شده و با سر دادن ندای «الله اکبر» به شهادت رسیدند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- اطلاعیه‌ای از برنامه انقلابی فداییان اسلام- بهمن 1357- بی‌جا- بی‌نا
2- فداییان اسلام به روایت تصویر- ابراهیم عباسی- مرکز اسناد انقلاب اسلامی- چاپ اول 1384- صفحات 80 و 81