تبیین مقام سیدهًْ نساءالعالمین و ام‌ابیها (پرسش و پاسخ)
پرسش:
اینکه ما حضرت فاطمه(س) را «سیدهًْ‌النساءالعالمین» یا «ام‌ابیها» خطاب می‌کنیم به چه معنا است و این دو مقام چه تاثیری در الگوی دست‌یافتنی آن حضرت برای مخاطبین دارد؟
پاسخ:
مقام برترین بانوی دو عالم
از پیامبر(ص) سوال شد: «آیا فاطمه(س) بزرگ زنان عصر خودش هست یا زنان همه عالم؟ حضرت فرمود: آن مریم(س) است که سرور زنان عصر خود بودند، و حضرت فاطمه(س) سرور زنان همه دوره‌ها از گذشته و آینده است».(بحارالانوار، ج34، ص42)
آیا این تعبیر برترین بانوی دو عالم در همه اعصار یک لقب، یا یک خطاب احترام‌آمیز و عاطفی است؟ یا اینکه آن حضرت در عالم واقع و وجود چنین مقامی را داشتند؟ شکی نیست که لازمه دستیابی یک انسان به چنین جایگاه و مقامی اولاً کامل بودن بالفعل ابعاد وجودی و ظرفیت‌ها و استعدادهای درونی او است که الگوی یک انسان کامل باشد و ثانیاً از هرگونه خطا، گناه و انحرافی مصون و معصوم باشد تا بتواند الگوی همیشگی و دائمی انسان‌های دیگر باشد. به بیان دیگر انسان کامل به کسی گفته می‌شود که همه ظرفیت‌های وجودی سرشته در ذات خویش را به فعلیت رسانده و در مسیر تقرب الی الله، با بهره‌گیری از آموزه‌های عقلانی و وحیانی، متأله و خدایی شده و مظهر کامل اسمای الهی گشته و مقام خلیفهًْ‌اللهی را به دست آورده باشد.
چنین انسانی به دلیل اینکه هدف آفرینش و فلسفه خلقت را دریافته و محقق نموده، لذا بهترین الگوی رفتاری برای پیروی سایر انسان‌ها می‌باشد. در این رابطه از سویی دیگر حضرت فاطمه(س) به تعبیر قرآن معصوم و انسان کاملی است که برای دیگران حجت می‌باشد.(احزاب-33)
بنابراین همین مقام عصمت و مقام انسان کامل بودن به وی این امکان را می‌بخشد تا به عنوان اسوه کامل از سوی خداوند معرفی شود و بدین جهت است که انسان‌ها باید از آن حضرت در سبک زندگی خویش به عنوان الگوی برتر و بهتر بهره گیرند، و سخنان و رفتارش را به عنوان حجت بپذیرند و بدان عمل کنند. در روایتی منسوب به امام حسن عسکری(ع) می‌فرمایند: «نحن حجج الله علی خلقه و جدتنا فاطمه حجهًْ الله علینا» ما امامان حجت بر مردم هستیم و فاطمه(س) حجت برای ما است.(اطیب‌البیان، ج13، ص225)
مقام «ام‌ابیها»
«ام‌ابیها» در واقع کنیه حضرت فاطمه(س) به معنای مادر پدر خویش است که بنابر روایات خود پیامبراکرم(ص) دخترش را «ام‌ابیها» می‌خوانده است.(کشف‌الغمه، ج1، ص438) امام صادق(ع) نیز از پدرش امام باقر(ع) نقل کرده است، «ام‌ابیها» کنیه حضرت فاطمه(س) بوده است.(بحارالانوار، ج43، ص19)
وجه تسمیه فاطمه(س) به «ام‌ابیها»
درباره وجه تسمیه و علت نام‌گذاری فاطمه(س) به «ام‌ابیها» اقوال مختلفی بیان شده است که در اینجا به اهم آنها می‌پردازیم:
1- همان‌طور که پیامبراکرم(ص) خود را مدیون مادرش آمنه می‌دانست، همچنین خود را مدیون دخترش فاطمه(س) نیز می‌دانست. از این‌رو آن حضرت به فاطمه(س) لقب «ام‌ابیها» داد.
2- از آنجا که رفتار پیامبر(ص) نسبت به دخترش، همانند رفتار فرزند نسبت به مادر بود، و رفتار فاطمه(س) با پدرش نیز همچون رفتار مادر با فرزند بود، به فاطمه(س) «ام ابیها» گفته شده است.
چنانکه نقل شده، پیامبر(ص) دست فاطمه(س) را می‌بوسید، و هنگام سفر آخرین نفر از او خداحافظی می‌کرد، و پس از بازگشت از سفر نیز نخست به دیدار او می‌رفت. در مقابل فاطمه(س) نیز همچون مادر به پیامبر(ص) محبت می‌ورزید، از او نگهداری می‌کرد و زخم‌ها و دردها و رنج‌هایش را درمان می‌کرد. (فاطمه‌الزهرا(س) بضعه قلب مصطفی، ج 1، ص 204)
3- مادر هر چیزی، اصل و ریشه آن است، مانند: «ام‌الکتاب» و «ام‌القری». ممکن است مراد پیامبر(ص) از این کنیه، این بوده که فاطمه(س) اصل و اساس درخت نبوت است. فرزندان او میوه‌اش و شیعیان شاخ و برگ‌های آن هستند.(همان، ص 205)
4- از آنجا که همسران پیامبر(ص) با کنیه «ام‌المومنین» گرامی داشته شدند، برای اینکه گمان نشود که آنها برترین زنان هستند، پیامبر(ص) فاطمه(س) را «ام‌ابیها» خواند تا بفهماند که اگر همسران پیامبر(ص) مادر مومنان هستند، فاطمه(س) مادر پیامبر(ص) است.(تاریخ طبری، ج44، ص5986)
فضایل والای فاطمه(س)
الگو بودن حضرت فاطمه(س) به معنای این است که فضایل و ارزش‌های والای آن حضرت را در سبک زندگی خود پیاده کنیم که اهم این فضایل قابل تحصیل عبارتند از:
1- اخلاص فاطمه(س) 2- خوف از خدا و قیامت 3- صبر و استقامت در برابر سختی‌ها 4- انجام اوامر و نواهی الهی 5- اطعام به نیازمندان در حد ایثار 5- مظهر عبودیت و بندگی خدا 7- محبت و دوستی خدا 8- ظلم‌ستیزی و دفاع از حق 9- مقام والای علمی 10- رعایت حقوق همسر و فرزندان 11- رعایت حجاب ولو در مقابل فرد نابینا 12- تقسیم کار در امور زندگی 13- ....