گفت‌وگو با سمانه افشاری، فعال حوزه فلسطین
با روایت و تبیین جنگ طوفان‌الاقصی جلوی تحریف را خواهیم گرفت
راضیه حضرتی
با آغاز عملیات طوفان‌الاقصی، جریان‌های مختلف فرهنگی و کمپین‌های مختلفی برای افشاگری جنایات رژیم صهیونیستی از سوی هنرمندان و اهالی ادبیات در سرتاسر جهان شکل گرفت. جایزه جهانی ادبیات فلسطین هم یکی از این حرکت‌هاست که در آستانه برگزاری دومین دوره آن هستیم. مراسم پایانی این جایزه بزودی در بغداد، پایتخت عراق برگزار خواهد شد. این جایزه برای پاسداشت خون شهدای راه آزادی فلسطین و مقاومت و نیز برای حمایت از مردم مظلوم فلسطین و مقابله با اشغالگری، کودک‌کشی و تبعیض‌نژادی رژیم صهیونیستی در آبان 1397 (نوامبر 2019) تأسیس شد. «جایزه جهانی ادبیات فلسطین» جایزه‌ای است بین‌المللی و غیردولتی که با همکاری اتحادیه‌ها و تشکل‌های فرهنگی و ادبی برخی کشورهای اسلامی و دیگر کشورها برگزار می‌شود. هدف از برگزاری آن، شناسایی و معرفی برترین آثار ادبی منتشرشده درباره فلسطین، مقاومت ملت فلسطین، آزادی قدس شریف، جنایت‌های صهیونیست‌ها در فلسطین و تقدیر از ادبا و نویسندگان و شاعران و ناشرانی است که در سراسر جهان، با قلم خویش، به دفاع از ملت مظلوم فلسطین برخاسته‌اند.
به همین بهانه با سمانه افشاری، نویسنده و فعال حوزه فلسطین به گفت وگو پرداختیم.
اهمیت روایت مبارزه و تبیین جنگ یک سال اخیر مقاومت اسلامی در برابر رژیم صهیونیستی و حامیان آن چقدر است؟
روایت اهمیت فراوانی دارد. بسیاری از افراد همان اوایل جنگ پس از بمباران غزه بر این باور بودند که تقصیر حماس است و حماس یک گروه تروریستی است و از این قبیل گزاره‌ها؛ درصورتی‌که حماس حمله نکرد؛ بلکه در برابر ظلمی که در ۷۵ سال اخیر در حق سرزمینش رخ داده بود، در برابر تعرض‌ها و تجاوزها به مسجدالاقصی، در برابر اشغال سرزمین فلسطین در کرانه باختری و آواره بودن بیش از پنج‌میلیون مردم فلسطین واکنش نشان داد. همزمان با این حمله، کشورهای متعددی خواستار برقراری روابط با اسرائیل بودند؛ اما حماس جلوی عادی‌سازی روابط کشورهای دیگر را با اسرائیل گرفت. ما باید جنگ طوفان‌الاقصی و غزه را به‌درستی تبیین کنیم، بنویسیم و انتشار بدهیم تا جلوی تحریف را بگیریم و این موضوع به‌درستی به نسل آینده انتقال داده شود.
رسالت اهالی رسانه و قلم در این مبارزه تاریخی چیست؟
پس از روش‌های نظامی، دومین روشی که می‌تواند در این مبارزه و مقاومت کمک کند، رسانه و قلم است. اگر رسانه و روایت‍گری وجود نداشته باشد و روایت‌های رخ‌داده در بستر جنگ و میدان روایت نشود، مطمئناً هیچ‌کس نمی‌تواند خبردار شود که در حال حاضر در فلسطین و لبنان چه اتفاقی می‌افتد. برای مثال زمانی که جنگ طوفان‌الاقصی رخ داد، افرادی از مردم عادی در غزه با گوشی‌های معمولی، اتفاقات و روایت روزمره زندگی‌شان را از طریق شبکه‌های اجتماعی به همه شناساندند. اگر مردم عادی این کار را نمی‌کردند، مطمئناً ما کمتر می‌توانستیم در جریان اتفاقات غزه قرار بگیریم و این حجم از همراهی مردم مسلمان و غیرمسلمان در کشورهای دیگر ایجاد نمی‌شد.
با توجه به خلأ جدی در حوزه تولیدات مکتوب مثل رمان، تاریخ شفاهی و شعر و... در زمینه فلسطین برای آگاهی‌بخشی به ملت‌ها، ابتکارهایی مثل جوایز ادبی چقدر می‌تواند مفید باشد؟
اگرچه خلأ‌های بسیار زیادی وجود دارد، نسبت به یک سال گذشته وضعیت بهتر شده است. دلیل این موضوع رخ دادن عملیات طوفان الاقصی است. البته کتاب‌هایی که در خارج از کشور نوشته می‌شود و به چاپ می‌رسد، اوضاع بهتری نسبت به داخل کشور دارد. نویسنده‌ها باید بیشتر در این موضوع کتاب بنویسند و جوایز و جشنواره‌های بیشتری باید برگزار شود تا نویسنده‌ها به سمت نگاشتن کتاب روی بیاورند. باید تولیدات بیشتری در حوزه تاریخ شفاهی و خاطرات در جشنواره‌ها داشته باشیم؛ چرا که خاطرات، منبع اصلی سوژه‌های رمان‌ها و داستان‌ها هستند. افزایش آثار تاریخ شفاهی و خاطرات منجر به تولید نمایشنامه‌نویسی نیز خواهد شد. یکی از عواملی که موجب می‌شود نویسندگان نتوانند آثار بیشتری تولید کنند، کمبود سوژه است. افزایش کتب تاریخ شفاهی که منابع دست‌اول به حساب می‌آیند، موجب تولید دیگر آثار در حوزه‌های مختلف خواهد شد. یکی از مأموریت‌های این جایزه می‌تواند ثبت تاریخ شفاهی باشد و نباید منتظر نویسنده‌ها بماند. صحبت با فرماندهان و سربازانی که در خط مقدم جنگ فلسطین بودند و ثبت خاطرات و تجربیات آن‌ها می‌تواند یکی دیگر از مأموریت‌های این جایزه به شمار بیاید. جایزه جهانی ادبیات فلسطین در این مسیر می‌تواند کمک خوبی به تولید و افزایش آثار تاریخ شفاهی و خاطرات کند.
آیا اطلاع دارید که اتحادیه‌ها و انجمن‌های ادبی کشورهای منطقه یک جایزه جهانی ادبی با موضوع فلسطین در سال 1397 تأسیس کرده‌اند؟
بله. از عید سال ۱۴۰۱ متوجه شدم که این جایزه وجود دارد و از آن به بعد، به دبیرخانه این جایزه ملحق شدم.
به نظر شما این جایزه چگونه می‌تواند به آگاهی‌بخشی درباره مسائل اجتماعی و سیاسی فلسطین کمک کند؟
اینکه جایزه جهانی ادبیات فلسطین از طریق کتاب، فلسطین را برای دیگران روایت و معرفی می‌کند، مزیت بسیار خوبی است؛ چراکه اگر عموم مردم بخواهند اتفاقات فلسطین را در شبکه‌های مجازی و روزنامه‌ها و نشریات پیگیری کنند، پس از مدتی یا به فراموشی سپرده می‌شود یا دیگر قابلیت دسترسی نخواهند داشت؛ اما کتاب سالیان سال باقی خواهد ماند و به نویسنده‌ای همچون غسان کنفانی که ۳۰ سال پیش روایت‌هایی را نگاشته است، امروز به‌راحتی می‌توانیم دسترسی داشته باشیم و بدانیم در سال ۱۹۴۸ چه اتفاقاتی در فلسطین رخ داده است. ما از طریق کتاب می‌توانیم مسائل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مرتبط با فلسطین و اطراف آن را به دیگران معرفی کنیم و این اطلاعات باقی بماند.
این جایزه ضرورت و اهمیت بسیاری دارد؛ چراکه بستر مناسبی برای جمع‌آوری کتاب‌ها از کشورهای دیگر است و برای نویسندگان ایجاد انگیزه می‌کند و منجر به آگاهی‌بخشی در مسئله فلسطین می‌گردد.
کاری مشابه جایزه جهانی فلسطین برای روایت فلسطین سراغ دارید؟
بله. جایزه‌ای با عنوان
Palestine book awards از سال ۲۰۱۲ هرساله در ماه نوامبر در انگلستان برگزار می‌شود که پس از بررسی و داوری کتاب‌های انگلیسی، به نفرات برتر در همه حوزه‌ها اعم از تاریخ، شعر، داستان و... جوایزی اهدا می‌گردد.
جایزه جهانی ادبیات فلسطین چگونه می‌تواند تأثیرگذارتر باشد؟
اولین چیزی که برای یک جایزه باید مهم باشد، افزایش کار رسانه‌ای و روایتی جایزه است؛ به این معنا که روند جایزه را به صورت روایت‌محور در رسانه‌های داخلی و خارجی منتشر کنیم. این جایزه باید مردمی باشد و سعی شود از دولت فاصله بگیرد و مردم را بیشتر درگیر این مسئله کند تا مردم بتوانند با جایزه ارتباط بگیرند و شاهد تاثیرگذاری بیشتری باشیم.
باید از مردم بخواهیم به جایزه کمک کنند و سفیر این جایزه در ایران و کشورهای دیگر باشند. همچنین، اعضای این جایزه باید حداقل با زبان عربی یا انگلیسی آشنا باشند؛ چراکه بیشتر کتبی که به جایزه ارسال می‌شود، به زبان عربی است و اعضا باید به این زبان مسلط باشند تا در شبکه‌های مجازی فعالیت کنند و بتوانند با نویسندگان و ناشران ارتباط بگیرند.
شما که فعال حوزه فلسطین هستید، پیشنهادی برای بهتر دیده شدن این حرکت فرهنگی دارید؟
یکی از راه‌های مهم و تأثیرگذار، ارتباط با جوانان فعال در حوزه فلسطین در کشورهای دیگر است. اگر بتوانیم با این جوانان و مؤسسات فعال و دغدغه‌مند که در این حوزه در حال فعالیت هستند مرتبط شویم و آن‌ها را وارد جایزه کنیم، بدون شک می‌توانیم بسیار موفق‌تر از قبل باشیم و در عرض سه سال نتیجه بسیار خوبی بگیریم.
باید از ظرفیت جوانان در ایران و کشورهای دیگر کمک بگیریم تا این حرکت فرهنگی بهتر دیده شود.