سرویس اقتصادی-

به گزارش کیهان، رئیس‌جمهور کشورمان امروز سه‌شنبه به منظور شرکت و سخنرانی در شانزدهمین اجلاس سران بریکس و بریکس پلاس عازم روسیه می‌شود. مسعود پزشکیان علاوه‌بر سخنرانی در نشست اصلی سران بریکس، دیدارهایی دوجانبه با برخی از رؤسای جمهور حاضر در این اجلاس از جمله ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و شی‌ جین پینگ خواهد داشت.

اگرچه پیش از این مسئولانی از ایران در نشست‌های این گروه حضور داشته‌اند، اما کشورمان برای اولین بار به‌عنوان عضو اصلی در نشست سران بریکس حضور خواهد یافت.

صبح روز پنجشنبه دوم شهریورماه 1402 بود که سیریل رامافوسا رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی در آغاز نشست بریکس پلاس در کنفرانس خبری مشترک سران بریکس، موافقت پنج عضو اصلی این گروه با عضویت اصلی جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین را اعلام کرد.

 یادگاری ارزشمند شهید رئیسی

موضوع ارتباط با بریکس از سال 1401 و با شرکت شهید رئیسی در نشست مجازی این گروه به میزبانی چین آغاز و درخواست عضویت ایران در این گروه مطرح شد که نهایتا به رسمی شدن حضور ایران در این نشست انجامید.

رئیس‌جمهور شهید در شهریور 1402 در آفریقای جنوبی حضور یافت و به سخنرانی پرداخت. در همان جلسه بود که او در اظهاراتی تاریخی تأکید کرد: «ایران قاطعانه از تلاش‌های بریکس برای دلارزدایی با استفاده از ارزهای ملی و تقویت مکانیسم‌های این بلوک برای پرداخت و تعاملات مالی حمایت می‌کند.»

رسمی شدن عضویت ایران در این گروه، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دولت سیزدهم در چارچوب سیاست چندجانبه‌گرایی است. شهید رئیسی از همان آغاز به کار دولت اعتقاد راسخی به استفاده از همه ظرفیت‌های پیش روی کشور به جای تکیه یکجانبه بر غرب داشت و همین موضوع باعث شد سران کشورهایی که متمایل به عبور از سلطه آمریکا هستند، تلاش‌های ایران در این زمینه را جدی تلقی کرده و دست ایران را برای همکاری بفشارند. نتیجه این رویکرد، رسمیت یافتن حضور ایران در بریکس و شانگهای بود که فرصت‌های زیادی را پیش‌روی کشور قرار داده است.

 ظرفیت‌های بریکس

در سال ۲۰۰۹ چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین در یکاترینبورگ روسیه گرد هم آمدند و بلوکی تحت نام بریک را تشکیل دادند. سال بعد آفریقای جنوبی به این بلوک پیوست و سازمان بریک به بریکس تغییر نام داد.

بریکس نماینده نیمی از جمعیت جهان است. طبق اعلام سازمان تجارت جهانی، این گروه از زمان تأسیس، سهم خود را در تجارت جهانی به ۲۱ و شش دهم درصد افزایش داده است. در حال حاضر، پس از اتحادیه اروپا حجم تجارت کشور‌های بریکس با سایر کشور‌های جهان و با یکدیگر به ۱۰ و چهار دهم تریلیون دلار می‌رسد.

مطابق پیش‌بینی‌ها سهم این گروه در تولید اقتصاد جهانی از ۳۵ درصد فعلی به ۴۰ درصد تا سال ۲۰۲۸ افزایش خواهد یافت، در حالی که سهم گروه هفت، که شامل کشور‌های توسعه‌یافته است به ۲۷ و هشت دهم درصد کاهش خواهد یافت.

بر این اساس، بریکس یکی از ائتلاف‌های مهم جهانی است که نقش مؤثری در توسعه و ارتقای همکاری‌های اقتصادی و تجاری در بخش قابل توجهی از جهان دارد.

 حرکت پرشتاب به سوی بازارهای فرامرزی

ایران با پیوستن به کشورهای عضو بریکس و با تسهیل در تجارت و صادرات زمینه توسعه تراز تجاری را افزایش داده است و به سمت بازارهای فرامرزی حرکت می‌کند و حضور در شانزدهمین دوره اجلاس بریکس در همین راستا دنبال می‌شود. در پنج‌ماهه نخست امسال نزدیک به ۳۷ میلیون تن کالا به ارزش 25 میلیارد و 100 میلیون دلار بین ایران و اعضای فعلی و جدید بریکس تبادل شد که 52 و چهار دهم درصد وزن و 57 و هفت دهم درصد کل تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص داده است.

همچنین در این مدت بیش از 70 میلیون تن کالای غیرنفتی به ارزش 43 و نیم میلیارد دلار بین ایران و کشورهای جهان تبادل شد که 36 و هشت دهم میلیون تن به ارزش ۲۵ میلیارد و ۱۰۹ میلیون دلار آن بین ایران و ۱۰ کشور عضو بریکس بوده است.

 عبور از سلطه دلار

بریکس ظرفیت‌های فراوانی برای کشورهای عضو دارد و به تعبیر برخی کارشناسان، دهه آینده متعلق به بریکس است، اما در این بین یک فرصت بزرگ در این گروه بسیار چشمگیر است.

عبور از سلطه دلار ظرفیتی است که شاید به اندازه همه امکانات دیگر ارزش داشته باشد. آمریکایی‌ها در دهه‌های گذشته از دلار به عنوان سلاحی برای تحریم کشورها بهره برده‌اند و حالا فرصتی تاریخی برای به زیر کشیدن هژمونی دلار به‌وجود آمده است.

طرح تحول پیشنهادی در نظام پرداخت‌های بریکس با تأکید بر پرداخت با ارزهای ملی، راهکاری ایمن و غیرسیاسی مطرح شده است که به کشورها اجازه می‌دهد بدون توجه به تحریم‌ها و تصمیمات یکجانبه کشورهای غربی، مبادلات مالی را انجام دهند.

پیش‌تر رؤسای جمهور چین، برزیل و روسیه به عنوان اعضای تاثیرگذار بریکس پیشنهاد داده بودند که در تجارت میان کشورهای عضو، دلار و یورو حذف و واحد پولی جدیدی جایگزین این دو شود. سال گذشته هم شهید رئیسی بر دلارزدایی از مبادلات کشورها تصریح کرد.

در همین راستا گزینه‌هایی مطرح شد، از جمله اینکه یک واحد پول جدید بین کشورها ایجاد شود و یا اینکه واحد پولی یکی از کشورها که ثبات بیشتری نسبت به دیگران دارد، ملاک عمل در معاملات قرار بگیرد. این موضوع در اجلاس پیش‌رو یکی از محورهای اصلی مذاکرات اعضا است.

دور زدن سوئیفت

یکی دیگر از ابزارهای تحریمی آمریکا، قطع کردن دسترسی کشورهای تحریم شده به سامانه ارتباطات بین بانکی و مالی جهانی یا همان سوئیفت است. همین استفاده ابزاری آمریکا از سازوکارهای بین‌المللی باعث شده کشورهای مستقل به دنبال راه‌های جایگزین بیفتند.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پیش از اجلاس شانزدهم بریکس اعلام کرد که کشورهای عضو بریکس هم‌اکنون در حال کار بر روی سازماندهی تبادل اطلاعات مالی میان بانک‌های مرکزی خود هستند. وی در جلسه‌ای با سران رسانه‌های برتر کشورهای بریکس اظهار داشت: این تبادل اطلاعات مالی میان بانک‌های مرکزی است؛ جایگزینی برای سوئیفت که از تسویه‌حساب‌های بین‌المللی پشتیبانی کند.

 مؤسسه جایگزین IMF

بریکس در حال بررسی گزینه‌هایی برای تأسیس سازوکارهای مالی جدید به منظور پشتیبانی از اعضای خود و کاهش وابستگی به نهادهای تحت تسلط غرب مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی است.

همان‌طور که محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی کشورمان، 21 مهرماه در دومین اجلاس رؤسای بانک‌های مرکزی عضو بریکس در مسکو مطرح کرد؛ «نظم پولی و مالی کنونی جهان در اصل بر پایه توافق «برتون وودز» و با شکل‌گیری بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول بسط یافته است؛ اما آنچه واضح است خواست و اراده سیاسی کشور‌های غربی به طور عام و آمریکا به طور خاص در این نهاد‌ها بروز و ظهور داشته است. علاوه ‌بر این، صندوق بین‌المللی پول واجد ظرفیت کافی وام‌دهی نیست و با ظرفیت موجود از عهده بحران‌های مالی جهانی بر نمی‌آید.»

پیشنهاد جایگزین کردن صندوق بین‌المللی پول، از سوی آنتون سیلوانف، وزیر امور مالی روسیه هم در نشست با مقام‌های ارشد مالی و بانک مرکزی بریکس در مسکو مطرح شد.

او گفت: صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی به درستی نقش خود را ایفا نمی‌کنند و در راستای منافع کشورهای بریکس عمل نمی‌کنند. لازم است شرایط جدید یا حتی مؤسسات جدیدی مشابه نهادهای برتون وودز در چارچوب بریکس ایجاد شود.

وزیر امور مالی روسیه ادامه داد: این ابتکار همچنین به دنبال ایجاد سیستمی جدید است که بتواند به عنوان یک سپر در برابر تحریم‌ها عمل کرده و از ثبات مالی کشورهای عضو در زمان عدم قطعیت‌های ژئوپولیتیکی پشتیبانی کند.

 مزیت‌های بانک بریکس

یکی دیگر از ظرفیت‌های این قطب جدید اقتصادی در جهان، همکاری‌های بانکی و سرمایه‌گذاری است. محمدرضا فرزین در نشست اخیر رؤسای بانک مرکزی بریکس با اشاره به توافقات بسیار خوب در زمینه مالی و پولی اظهار کرد: ایران در دوره‌ای که دبیر بریکس بود، توافقات خوبی با بانک مرکزی روسیه انجام داد و ما در مورد اتصال شبکه‌های کارت و همکاری‌های مالی و پولی توافقات خوبی داشتیم که همه آنها را در بریکس مطرح کردیم.

فرزین افزود: سیستم پرداختی بین کشورها براساس ارزهای محلی داریم که یکی از موضوعات این جلسه بود. چین، روسیه و ایران به شدت به این موضوع علاقه‌مند هستند.

وی با بیان اینکه بانک توسعه جدیدی که توسط بریکس ایجاد شده است، گفت: این نهاد می‌تواند بسیاری از اهداف توسعه کشورهای عضو بریکس را دنبال کند، زیرا امروز بانک جهانی در چارچوب اهداف ایالات متحده و کشورهای غربی عمل می‌کند.

رئیس کل بانک مرکزی اظهار امیدواری کرد که بانک توسعه جدید این نقش را برای کشورهای عضو بریکس ایفا کند و ما قصد داریم عضو این بانک شویم.

گفتنی است سیاست چندجانبه‌گرایی و حضور پررنگ در پیمان‌های جهانی که از دولت سیزدهم کلید خورد، فرصت‌های بزرگی پیش روی دولت قرار داده تا هم تحریم‌ها را خنثی کند و هم کشور را بدون وابستگی به تعداد معدودی از کشورهای غربی در مسیر پیشرفت قرار دهد. شایسته است دولت چهاردهم نیز همین مسیر را پرقدرت ادامه دهد تا هر چه زودتر منافع چنین دستاوردهای مهمی در اقتصاد و معیشت مردم احساس شود.