نشانه‌های انسان‌های بزرگوار(پرسش و پاسخ)
پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی، اهل کرامت از چه نشانه‌ها و شاخص‌هایی برخوردارند؟
پاسخ:
افراد صاحب کرامت نشانه‌هایی دارند که با آنها شناخته می‌شوند. اهم این شاخص‌ها عبارتند از:
1- ترجیح آبرو بر مال
آبروی انسان کریم آنچنان اهمیت دارد که حاضر است برای حفظ آن از مال و ثروت خود بگذرد. امام علی(ع) در معرفی انسان کریم می‌فرماید: «الکریم من صان عرضه بماله و اللئیم من صان ماله بعرضه» انسان کریم کسی است که آبرویش را با ثروتش حفظ کند، و لئیم کسی است که مالش را با آبرویش نگهدارد.(شرح غررالحکم، ج2، ص154)
2- اجتناب از کارهای بیهوده
یاوه‌گویی و بیهوده‌سرایی با کرامت انسان ناسازگار است. کسانی که به امر بیهوده مشغول می‌شوند و با انجام کارهای بی‌فایده و عبث عمر خود را به بطالت می‌گذرانند، از کرامت انسانی برخوردار نیستند. قرآن کریم یکی از صفات بندگان خوب را چنین معرفی می‌نماید: «و اذا مرّوا باللغو مرو کراماً» (بندگان خاص خدا کسانی هستند که) وقتی به امر بیهوده‌ای بگذرند با کرامت از آن عبور می‌کنند.(فرقان-72)
3- پایمردی و استقامت
روح انسان کریم از چنان استحکام و ثباتی برخوردار است که حوادث ناگوار، قادر به ایجاد عدم تعادل و تزلزل در او نیست امام علی(ع) می‌فرماید: «النفس الکریمه لاتؤثر فیها النکبات» حوادث ناگوار در روح انسان کریم اثر نمی‌گذارد.(شرح غررالحکم، ج2، ص1)
4- تنفر از پستی
انسان‌های کریم نه‌تنها از کنار کارهای لغو و بیهوده با کرامت عبور می‌کنند، بلکه با افراد پست همسو نشده و گرد کارهای پست نمی‌گردند. چه‌بسا انسان‌های پست تن به کارهایی بدهند و به‌آن افتخار هم بکنند، ولی کریمان خود اهل چنین اعمال پستی نیستند و در قلب خود از چنین کارهایی متنفرند. امام علی(ع) می‌فرماید: «الکریم یزدجرعّما یفتخر به اللئیم» انسان کریم از افتخارات افراد پست متنفرند.(همان، ج2، ص44)
5- شادی از بخشش
افراد لئیم و پست فقط از مادیات لذت می‌برند و کمتر بهره‌ای از صفات انسانی دارند، اما انسان‌های باکرامت از اعمال نیک و سخاوتمندانه مسرور می‌شوند و از آن حظ و لذت روحی می‌برند. امام علی(ع) می‌فرماید: «مسرهًْ الکرام فی بذل العطاء و لذهًْ اللئام فی الطعام» شادی افراد باکرامت در بذل و بخشش است و لذت افراد پست و لئیم در خوردن می‌باشد.(میزان الحکمه، ج8، ص368)
6- تغافل و نادیده گرفتن خطاها
انسان‌های کریم بسیاری از کارهای ناروای دیگران را نادیده می‌گیرند، و خود را از آن بی‌خبر نشان می‌دهند، تا بدین‌وسیله زشتی اعمال خلاف و آبروی دیگران از بین نرود و افراد برای اصلاح خطای خود فرصت پیدا کنند. امام علی(ع) این معنا را بارزترین و بهترین صفت انسان‌های کریم می‌داند و می‌فرماید: «اشرف اخلاق الکریم کثرهًْ تغافله عما یعلم» بهترین اخلاق انسان کریم، چشم‌پوشی بسیار او از چیزهایی است که می‌داند.(همان، ج7، ص268)
7- صداقت
همان‌گونه که دروغگویی یکی از صفات انسان‌های پست و فرومایه است، صداقت و شفافیت یکی از شاخص‌های افراد کریم و باکرامت است. اما علی(ع) می‌فرماید: «الصادق علی شفا منجاهًْ و کرامهًْ و الکاذب علی شرف هواه و مهانه» راستگو مشرف به نجات و کرامت است و دروغگو در پرتگاه سقوط و خواری است.(نهج‌البلاغه، خطبه85)
8- پاداش بدی به نیکی
اهل کرامت کسانی هستند که وقتی در مقابل بدی و جفای دیگران قرار می‌گیرند، مقابله به مثل نمی‌کنند و با احسان و نیکی پاسخ آنان را می‌دهند. اما علی(ع) می‌فرماید: «الکریم من جازی الاسائهًْ بالاحسان» انسان کریم، بدی را به وسیله نیکی و احسان جواب می‌دهد.(میزان الحکمه، محمدی ری‌شهری، ج8، ص365)
نکته کلیدی در بحث صفات اهل کرامت این است که چنین افراد کریم، این‌گونه نبوده که ذاتاً اهل کرامت باشند بلکه آنان با معرفت توحیدی بالا و شناخت آموزه‌های وحیانی روی نفس خود کار کرده‌اند و با خودسازی و تزکیه نفس به این مراحل و مقامات رسیده‌اند. «هرکس نفس خود را پاک و تزکیه کرده، رستگار شده و آن کس که نفس خویش را با معصیت و گناه آلوده ساخته نومید و محروم گشته است.» (شمس- 9 و 10)