ولید الخالدی

ترجمه امیرحسین بابالار

 

خربة قمبازة

موقعيت:

PGR: 152226

فاصله تا حيفا: 5/21 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 200 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

سندی در دست نیست.

جمعيت: 

سال 1931: 2160 نفر (به انضمام إجزم، خربة المنارة، المزار، شيخ البريك و خربة الوشاهية)

سال 45 / 1944: سندی در دست نیست.

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 442 باب (به انضمام موقعيت‌هاي فوق)

خربة قمبازة پيش از 1948

روستا در میان تپه‌های مواجی که دامنه‌های آنها به سمت دشت ساحلی سرازیر شده بودند و در 7 کیلومتری غرب دشت مزبور واقع شده بود. یک جادۀ فرعی روستا را به جادۀ وادی الملح، در 3 کیلومتری روستا وصل می‌کرد که در شمالی‌ترین حاشیۀ مرج إبن عامر به دشت ساحلی متصل می‌شد. 

در اواخر قرن نوزدهم، خربة قمبازة به عنوان «مزرعه‌ای کوچک بر زمینی مرتفع» توصیف می‌شد. در یک کیلومتری جنوب شرق روستا بقعۀ (مقام) شيخ قطّينة در جائی که به خربة قطّينة (153225) معروف بود و در آن بقاياي ساختمان‌هاي قديمي يافت شده است قرار داشت. بعضي پژوهشگران [Abel 1967:63[ خربة قطّينة را با شهر كنعاني كارتاه يكي دانسته‌اند. (يوشع 34: 21)

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

براساس گفته‌های بنی موریس مورخ اسرائیلی، این روستا احتمالاً در ماه می‌1948 اشغال شده است. از این واقعیت که روستای مجاور به نام امّ الزينات (156228) در روز 15 مه به تصرّف یگان‌های تیپ گولانی درآمده است به عنوان مؤید این ادعا استفاده می‌شود. 

علاوه ‌براین، نیویورک تایمز در روز 15 مه به نقل از منابع ‌هاگانا آورده است که قوای یهودی روستاهای متعددی را در دامنه‌های کوه کرمل و نزدیک به عفولة به تصرّف خویش درآورده‌اند. این اقدام در پی اشغال حيفا انجام شد؛ یگان‌های ‌هاگانا دستور داشتند برای «پاکسازی» منطقه از ساکنان آن و احداث یک مسیر جایگزین برای اسکورت نظامی ‌هاگانا که به سمت جنوب در حرکت بود از پسکرانه‌های شهر به روستاها حمله کنند، چراکه جمعیت فلسطینی محلی جادۀ ساحلی جنوب حيفا را مسدود کرده بود. خربة قمبازة، که در مجاورت مسیر تدارکاتی داخلی قرار داشت، به احتمال فراوان در همان زمان تسخیر شد. [M:xvi; see NYT:۴۸/5/۱۶; T:252[ 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

در حال حاضر از بخشی از زمین‌های روستا برای انجام تمرینات نظامی استفاده می‌شود. آبادی کرم مَهارال (149228) که در سال 1949 احداث شده هم در نزدیکی محوطۀ روستا قرار دارد. 

روستا در حال حاضر

کل منطقه برای تمرینات نظامی درنظر گرفته شده و دسترسی به آن ممکن نیست. 

خربة الكساير

موقعيت:

PGR: 163244

فاصله تا حيفا: 13 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 100 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

سندی در دست نیست.

جمعيت: 

سال 1931: سندی در دست نیست.

سال 45 / 1944: سندی در دست نیست.

تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست.

خربة الكساير پيش از 1948

روستا بر روي يكي از تپه‌هايي كه دشت حيفا را از مرج إبن عامر جدا مي‌كردند قرار گرفته بود. اين روستا از غرب به كوه كرمل مشرف بود و به واسطۀ جادهاي فرعي به جادۀ دیگری كه رو به شمال‌غرب به سمت حيفا مي‌رفت متصل مي‌شد. ريشۀ ساكنين مسلمان اين روستا به شمال آفريقا بازمي‌گشت. 

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

اين روستا يكي از دو روستايي بود كه در اواسط ماه آوريل صحنۀ يك درگيري خشونت بار بودند. براساس آنچه در كتاب تاريخ ‌هاگانا وجود دارد، ارتش آزادي‌بخش عرب به يكي از گردان‌هاي خود دستور داد كه در روز 12 آوريل 1948 و در خلال اوجگيري نبرد بر سر آبادی ميشمار‌ها- عمق در ناحيۀ مرج إبن عامر كمي جنوب‌تر در روستاهاي خربة الكساير و هوشة كه در مجاورت آن قرار داشتند موضع بگيرند. نقشۀ ارتش آزادي‌بخش عرب اين بود كه در نزديكي آبادي‌هاي يهودنشين (شايد رمات يوحنان) به شليك گلوله بپردازد تا قواي كمكي به آنجا فرستاده شوند و به كاهش فشار بر يگان‌هاي ارتش آزادي‌بخش عرب در حوالي ميشمار‌ها- عمق کمک کنند. در روز 14 آوريل، يك واحد از تيپ كارملي‌ هاگانا به مواضع ارتش آزادي‌بخش عرب در دو روستا حمله كرد، اما به عقب رانده شد. 

حملۀ دیگری در روز 16‌آوریل صورت پذیرفت. این بار، روستاها به آسانی تسخیر شدند، چراکه ساکنین آنها اقدام به ترک روستاها کرده و وظیفۀ صیانت از روستاها تنها به چند نگهبان سپرده شده بود. اما در همان روز، قوای ارتش آزادی‌بخش عرب که به گفتۀ‌ هاگانا از سربازان دروزی فلسطینی و سوری تشکیل شده بود، 9 بار تلاش کرد که روستاها را بازپس بگیرد. 

براساس گواهی سربازان یهودی، از علائم مشخصۀ نبردهای بعدی، ددمنشی آنها و سلحشوری رزمندگان دروزی ارتش آزادی‌بخش عرب بوده است. نیویورک تایمز گزارش کرد که «اعراب بسیاری» از جمله «مردان اهل قبیلۀ دروز» در این جنگ کشته شدند. یگان‌های کارملی در حملۀ نهم دستور داشتند که از هوشة عقب‌نشینی کرده و مجدداً در خربة الكساير سنگر بگیرند. اما پس از رسیدن یک قبضه مسلسل سنگین به دست ‌هاگانا، قوای عرب مضمحل شد و بنابر آنچه در کتاب تاریخ‌ هاگانا آمده است آنها دیگر حتی تلاشی هم برای بازگشت به خربة الكساير انجام ندادند. 

این که قوای صهیونیست چه زمانی به روستا بازگشتند مشخص نیست، هرچند به احتمال زیاد براثر جنگ‌های خشونت‌بار، ساکنین این روستا تا آن زمان روستا را ترک کرده بودند. احتمالاً حمله‌ای که به این روستا صورت گرفت به محاصره و اشغال حيفا که در هفتۀ بعد از آن انجام شد کمک کرده است. [NYT:۴۸/4/۱۷; S:1567[ 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

زمین‌هایی که قبلاً در تصرّف افراد متعلق به این روستا بود حالا بخشی از شهرک عربی شفاعمرو (166245) است. 

روستا در حال حاضر

بقایای خانه‌هایی که با بولدوزر ویران شده‌اند و دیوارهای سیمانی فروریخته که برخی با زباله پوشانده شده‌اند در جای‌جای محوطۀ روستا پراکنده هستند. در بخش غربی محوطۀ روستا، یک چاه و بقایای یک خانه که تیرهای حمّال آن همچنان قابل مشاهده هستند، وجود دارند. چاه دیگری هم در قسمت شرقی محوطه وجوددارد. در سراسر ناحیه، درختان نخل، توت و انجیر و کاکتوس‌ها دیده می‌شوند. کل این منطقه محصور شده و از آن به عنوان چراگاه گاوها استفاده می‌شود. 

خربة لد

(لد العوادين)

موقعيت:

PGR: 171224

فاصله تا حيفا: 32 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 75 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                     کاربری 

عرب: 1321/8            زراعی: 1313/8

يهودي: 0 درصد از كل: 97%

مشاع: 4/35 عمارت ساختماني : 5/2

مجموع: 1357/2

جمعيت: 

سال 1931: 451 نفر

سال 45 / 1944: 640 نفر

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 87 باب 

خربة لد پيش از 1948

روستا بر زميني مسطح در ميانۀ دشت مرج إبن عامر واقع شده بود. باتلاق النويتر در بخش شرقي اين ناحيه قرار داشت. جادهاي فرعي روستا را به جادۀ عفولة - مگيدو وصل مي‌كرد. مردم خربة لد مسلمان بودند و در روستاي خود مسجدي داشتند. خانه‌هاي آنها از سنگ و ملاطي از گل يا سيمان و چسبيده به‌هم ساخته مي‌شد. آنها آب مورد نياز در مصارف خانگي خود را از يك حلقه چاه كه در لبۀ جنوب‌شرقي روستا قرار داشت تأمين مي‌كردند.  اقتصاد خربة لد مبتني بر دامداری و كشاورزي بود؛ غلات عمده‌ترين محصول آنها محسوب مي‌شد. 

در سال 45/1944 جمعاً 3/1306 هكتار از زمين‌هاي زراعي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مي‌يافت؛ 3/10 هكتار هم آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد بهره‌برداري قرار مي‌گرفت. در سه كيلومتري غرب روستا محوطۀ باستاني خربة المناطر (169224)‌، بر روي برآمدگي فرسايش نيافتۀ آتشفشاني در ناحيۀ مرج إبن عامر قرار دارد. بقاياي باستاني اين محوطه اسناد و شواهدي از وجود يك آبادي بيزانسي به دست مي‌دهند.  

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

در غروب روز 26 فوريۀ 1948 و در هفته‌هاي آغازين جنگ يك نيروي يهودي به روستا حمله كرده و وارد آن شد. گزارشي دربارۀ انجام يك تهاجم در روزنامه فلسطيني فلسطين منتشر شد كه براساس آن روستائيان آتش سنگيني به روي مهاجمين گشوده و پس از انجام زد و خوردي كوتاه آنها را وادار به عقب‌نشيني كردند. 

در اين گزارش هيچ اشاره‌اي به ميزان تلفات وارده نشده است. [F:۴۸/2/۲۸[ از آنجاكه هيچ‌گونه گزارش صريح و مشخصي دربارۀ اشغال خربة لد وجود ندارد، و نظر به موقعيتي كه دارد احتمالاً يكي از روستاهايي بوده است كه در نتيجۀ نبرد ميشمار‌ها- عِمِق به تصرّف درآمده‌اند. همه روستاهايي كه در عمليات مزبور اشغال شدند تقريباً بلافاصله ويران شده‌اند. 

یک احتمال ضعیف‌تر نیز این است که این روستا در جریان عملیات دکل ارتش اسرائیل اشغال شده باشد. 

[See M:198-203[ 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

اسرائيلي‌ها در سال 1949 آبادي‌ها- يوگِو (169224) را در غرب روستا احداث كردند؛ تعدادي از خانه‌هاي اين آبادي بر روي زمين‌هاي متعلق به روستا ساخته شده‌اند. 

روستا در حال حاضر

كپه‌هايي از قلوه‌سنگ، كه در محوطه و نزديك درختان بزرگ و متعدد اُكاليپتوس و زيتون پراكنده شده‌اند تمامي آن چيزي هستند كه از روستا باقي مانده‌اند. تأسيسات جديدي بر روي چاه آب روستا ايجاد شده است.