با اعلام برندگان نوبل پزشکی، فیزیک و شیمی به نظر می‌رسد برنده اصلی جوایز علمی نوبل ۲۰۲۴ «هوش مصنوعی» باشد زیرا ۵ تن از دریافت کنندگان این جایزه در حوزه مذکور فعالیت داشته‌اند. 

به گزارش خبرگزاری مهر، روزهایی که گذشت، برای جامعه علمی جهانی اهمیتی خاص داشت. طی این روزها برندگان جوایز نوبل در ۳ رشته پزشکی، فیزیک و شیمی اعلام شدند. این برندگان عمر خود را صرف بهبود زندگی انسان و اکتشافاتی کرده‌اند که معنای جدید برای کوچک‌ترین ذرات حیات تعریف می‌کند. اما آنچه در نوبل امسال توجهات را به خود جلب کرد، تعلق گرفتن جوایز نوبل فیزیک و شیمی به تحقیقاتی در حوزه هوش مصنوعی بود، به طوریکه حتی پدرخوانده هوش مصنوعی نیز امسال یکی از برندگان نوبل بود. به نظر می‌رسد همان‌طور که کارشناسان از سال‌های قبل پیش‌بینی می‌کردند، اکنون عصر شکوفایی هوش مصنوعی فرارسیده است. البته از سوی دیگر این جوایز نشان می‌دهد کاربردهای هوش مصنوعی بسیار فراتر از گجت‌های جذاب و ویژگی‌هایی است که موبایل‌ها را به اسباب بازی‌هایی هوشمند تبدیل می‌کند. این فناوری که به نظر می‌رسد از دهه ۱۹۸۰ میلادی درحال توسعه بوده، اکنون به مرحله شکوفایی رسیده و ریزترین ساختارهای علمی را نیز دگرگون کرده است. آنچه در زیر می‌خوانید شرحی از تحقیقات و البته پژوهشگرانی است که زندگی و چرخه حیات را متحول کرده‌اند.

ریز ساختار آر ان‌ ای برنده نوبل پزشکی در ۲۰۲۴ میلادی

دو محقق برای پژوهش درباره میکرو آر ان ‌ای برنده نوبل پزشکی شدند. کمیته نوبل «ویکتور امبروز» و «گری رووکن» را به عنوان برندگان جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۴ میلادی معرفی کرد. ویکتور امبروز متولد ۱۹۵۳ میلادی (۷۰ ساله) در همپشایر و زیست شناس آمریکایی است که برای کشف میکرو آر ان ‌ای (miRNA) مشهور است. او پروفسور دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست است.‌ گری بروس رووکن متولد ۱۹۵۲ میلادی در برکلی کالیفرنیا است. وی یک زیست‌‌شناس مولکولی در بیمارستان جنرال ماساچوست و پروفسور ژنتیک در دانشکده پزشکی‌هاروارد واقع در بوستون آمریکا است. miRNA دسته جدیدی از مولکول‌های ریز آر ان ‌ای هستند که نقشی مهم در تنظیم ژن‌ها دارند. کشف انقلابی این دو محقق در کرم کوچک C,elegans اصول کاملاً نوینی در تنظیم ژن‌ها آشکار کرد. تحقیقات آنها برای ارگانیسم‌های چند سلولی از جمله انسان‌ها تاثیر مهمی دارد. میکرو آر ان ای‌ها در شیوه تحول و عملکرد ارگانیسم‌ها نقش بسیار مهمی دارند.

 هشدار برندگان نوبل درباره خطرات هوش مصنوعی 

درهشتم اکتبر ۲۰۲۴ میلادی «جان هوپفیلد» و «جفری هینتون» برای تحقیقات در زمینه کاربرد یادگیری ماشینی (زیرمجموعه هوش مصنوعی) در شبکه‌های عصبی مصنوعی برنده نوبل فیزیک شدند. هوپفیلد محقق ۹۱ ساله آمریکایی ساختاری ابداع کرد که قادر به ذخیره و دوباره بازسازی اطلاعات بود. هینتون نیز روشی را اختراع کرد که به طور مستقل ویژگی‌هایی در داده‌ها کشف کند. این ابداع در شبکه‌های عصبی مصنوعی بزرگ اهمیت زیادی دارد. جالب آنکه هوپفیلد سالمندترین برنده این جایزه در سال جاری میلادی است. از سوی دیگر جفری هینتون انگلیسی کانادایی محقق رایانه و روانشناس شناختی است. او که لقب پدرخوانده هوش مصنوعی را دارد از ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ میلادی در گوگل فعالیت می‌کرد اما به دلیل نگرانی‌هایی درباره خطرات این فناوری نوین از شغل خود در این غول فناوری استعفا داد. هوپفیلد در مصاحبه‌ای بعد از اعلام نامش به عنوان برنده نوبل فیزیک گفت: پیشرفت‌های اخیر هوش مصنوعی بسیار نگران‌کننده هستند. همچنین او هشدار داد در صورت کنترل نکردن این پیشرفت‌ها، فاجعه‌ای رخ خواهد داد. او در یک سخنرانی ویدئویی گفت: مردم عادت کرده‌اند فناوری‌هایی داشته باشد که به تنهائی خوب یا بد نیستند، بلکه قابلیت‌هایی در هر دو جهت دارند. به عنوان یک فیزیکدان من بسیار نگران فناوری هستم که هیچ کنترلی روی آن نیست؛ این امر در واقع چیزی است که به اندازه کافی نمی‌توانم آن را درک کنم تا بتوانم مرزهای این فناوری را بفهمم. هوش مصنوعی نیز همین سؤال را به وجود می‌آورد. به گفته او با وجود آنکه به نظر می‌رسد سیستم‌های هوش مصنوعی خارق‌العاده هستند، درک درستی از شیوه عملکرد آنها وجود ندارد و همین امر بسیار نگران‌کننده است. هوپفیلد در ادامه افزود: به همین دلیل است که من و جفری هینتون از حامیان پروپاقرص ادراک این حوزه هستیم که در آینده به توسعه قابلیت‌هایی منجر می‌شود که ورای تصورات فعلی خواهد بود.

هوش مصنوعی نوبل شیمی را هم از آن خود کرد

جالب آنکه برندگان نوبل شیمی امسال نیز به نوعی در حوزه هوش مصنوعی فعالیت داشتند. نیمی از این جایزه به دیوید بیکر محقق ۴۸ ساله آمریکایی تعلق گرفت. بیکر در دانشگاه واشنگتن آمریکا فعالیت می‌کند و برای تحقیق درباره طراحی رایانشی پروتئین برنده این جایزه شده است. دیوید بیکر بیوشیمیست و زیست‌شناس رایانشی آمریکایی در سال ۱۹۶۲ میلادی در آمریکا متولد شده و پروفسور بیوشیمی است. برنامه‌های هوش مصنوعی که بیکر و همکارانش توسعه داده‌اند به طور کل مشکلات پیش‌بینی ساختار پروتئین را حل کرد. وی در سال ۲۰۲۲ میلادی برنده جایزه وایلی نیز شده بود. نیم دیگر جایزه نوبل شیمی به طور مشترک به دمیس حسابیس و جان جامپر محققان دیپ مایند گوگل در انگلیس برای پیش‌بینی ساختار پروتئین تعلق گرفت. دمیس حسابیس یک محقق رایانش انگلیسی ۴۸ ساله است. او پیش از این برنامه نویس و طراح بازی‌های رایانشی هوش مصنوعی بود. او هم اکنون مدیر اجرائی و یکی از بنیانگذاران دیپ مایند و همچنین Isomorphic Labs 

است. علاوه ‌بر آن او مشاور هوش مصنوعی دولت انگلیس نیز است. جان مایکل جامپر یک محقق ارشد تحقیقاتی آمریکایی در دیپ مایند تکنولوژی است. او همکارانش «آلفا فولد» یک مدل هوش مصنوعی ابداع کردند که ساختار پروتئین را از توالی آمینواسید با دقت بالا پیش‌بینی می‌کند. او قبلاً ادعا کرده بود تیم آلفا فولد تصمیم دارد ۱۰۰ میلیون ساختار پروتئین را منتشر کند. وی در دانشگاه شیکاگو تحصیل کرده است. به نوشته خبرگزاری‌ای اف پی، جامپر که متولد ۱۹۸۵ میلادی است، جوانترین برنده نوبل امسال است و از قبل برای تحقیقاتی روی مدل آلفا فولد به عنوان یکی از کاندیداهای دریافت این جایزه به حساب می‌آمد. او در سال ۲۰۲۳ میلادی برنده جایزه لاسکار نیز شده بود. شرکت دیپ مایند در پستی در ایکس به هر دو محقق تبریک گفت و نوشت: این دستاوردی بزرگ برای هوش مصنوعی، زیست شناسی رایانشی و علم است. بیکر در مصاحبه‌ای گفت: درباره تمام شیوه‌هایی که طراحی پروتئین می‌تواند جهان را به مکان بهتری تبدیل کند از جمله بهداشت، پزشکی، فناوری و حفظ محیط زیست هیجان زده هستیم. وی در این باره افزود: روش‌های هوش مصنوعی جدید ما بسیار قدرتمندتر از مدل‌های علمی سنتی است.