قرآن و کیفرهای مجرمان در دنیا
سعید خرسندی
کیفر به معنای جزای عمل بد و مجازات قانونی مجرمان و بزهکاران است. خدا در قرآن احکام کیفری را برای مجرمان و بزهکاران در دنیا بیان کرده است تا با اقامه عدالت، محیطی سالم و امن برای همگان فراهم آورد. البته جزاء و عقاب الهی در چارچوب احکام جزایی و کیفری در دنیا مطرح می‌شود و مجموعه‌ای را در بر می‌گیرد که شامل تبعید، زندان، قتل و ایجاد محدودیت‌ها برای بزهکاران و مجرمان است.
بنابراین، مراد از کیفرها در این مطلب، کیفرها و مجازات اخروی نیست، بلکه کیفرهای خاصی است که خدا در قرآن در قالب احکام بیان کرده و در این دنیا در حق مجرمان اعمال می‌شود.
موجبات کیفر و احکام آن
از نگاه قرآن، بایسته و شایسته است تا مجازات و کیفر برخی از گناهان در همین دنیا از سوی حاکمان اسلامی و اولیای امور حکومتی اقامه شود تا بستری سالم و محیط امن برای همگان فراهم آید و عدالت به طور نسبی اقامه شود؛ زیرا امکان اقامه عدالت مطلق به شکل تمام و مجازات و کیفر برخی از گناهان و جرم‌ها و جنایت‌ها در دنیا فراهم نیست. زیرا کسی که حتی دو نفر را می‌کشد چه رسد که میلیون‌ها انسان بی‌گناه را کشتار می‌کند، نمی‌توان او را در دنیا چنان مجازات کرد که حق و حقوق این همه انسان ادا شود؛ زیرا شخص قاتل تنها یک جان دارد که با اعدام ستانده می‌شود؛ بلکه برخی از گناهان و جنایت‌ها را نمی‌توان در دنیا محاسبه و شخص مجرم را مجازات کرد؛ جرم‌های روحی و روانی و شکنجه‌ها و آسیب‌های معنوی در دنیا قابل محاسبه و کیفر نیست و تنها چیزی که اتفاق می‌افتد نوعی مجازات ظاهری است. در حالی که هیچ حقی از مقتول با اعدام قاتل اعاده نمی‌شود و تنها اولیای مقتول یا جامعه هستند که به نوعی نفس راحتی می‌کشند که قاتل به ظاهر مجازات و اعدام شده است؛ در حالی که هدف از اقامه عدالت حقیقی آن است که مقتول نیز از مجازات سودی برد، در حالی که چنین چیزی در دنیا شدنی نیست.
به هر حال، نوعی مجازات ظاهری در قالب به ظاهر مقابله به مثل اتفاق می‌افتد که حقیقت مجازات و کیفر نیست، اما همین حد و اندازه از مجازات خود می‌تواند بخشی از آلام و دردهای افراد مظلوم را برطرف کند و درس عبرتی برای دیگران شود تا اقدام‌های خلاف قانون نکنند و به جرم و جنایت و مانند آنها دست نزنند.
خدا در قرآن خواهان آن است که حاکمان و اولیای امور امت اسلامی، درهمین دنیا در قبال جرم‌ها و رفتارهایی، مجازات‌هایی را اعمال کنند که برخی از این رفتارها عبارتند از:
1. اذیت و آزار: کسانی که به اشکال گوناگون به اذیت و آزار دیگران به ویژه مؤمنان می‌پردازند، باید در همین دنیا کیفر شوند. از نظر قرآن، هر گونه آزاررسانی در قالب شایعه سازی و شایعه‌پراکنی که موجب ایجاد بحران‌های روحی و روانی مؤمنان و مردم می‌شود، جرم و جنایتی است که کیفر مناسب خود را دارد. از نظر قرآن، با توجه به نسبت آزار و اذیت با مجازات کیفری، هر چه اذیت و آزار و تاثیرات آن سنگین‌تر و شدیدتر یا دارای تداوم باشد، به همان میزان مجازات کیفری نیز سخت‌تر و شدیدتر اعمال می‌شود. بر این اساس، در قالب تشدید مجازات آزاررسانی به امت، لازم است تا در حق افراد آزاررسان مجازاتی چون دستگیری و حبس، تبعید و قتل اعمال شود.(احزاب، آیات 58 تا 60)
2.افساد: کسانی که به عنوان «مفسد
فی الارض» شناخته می‌شوند، در همین دنیا لازم است تا مجازات قانونی در حق آنان اعمال شود. این مجازات‌ها در حق مفسدان نیز بر اساس میزان و شدت افساد یا دایره و گستره افساد باید اعمال شود که شامل بازداشت و حبس قانونی، تبعید، قطع دست و پا به‌عکس یکدیگر و در نهایت اعدام و مصلوب شدن است.(مائده، آیات 33 و 34)
3. قتل و جراحت: هر آسیبی که به جان یا اعضای بدن دیگری وارد شود، بر اساس اصل «مقابله به مثل»(بقره، آیه 194؛ نحل، آیه 126؛ حج، آیه 60) می‌بایست قصاص شود. به حکم الهی قتل در برابر قتل، چشم در برابر چشم، بینی در برابر بینی، گوش در برابر گوش، دندان در برابر دندان و هر جراحت دیگری بر اساس احکام قصاص انجام می‌شود و این چنین، تقاص صورت می‌گیرد تا اصل بازدارندگی نیز اعمال شده باشد.(مائده، آیه 45؛ بقره، آیه 178)
4. دشمنی با حکومت اسلامی: کسانی که به دشمنی با دین اسلام و حکومت اسلامی اقدام می‌کنند، مستوجب مجازات دنیوی شامل آواره سازی و قتل هستند.(حشر، آیات 2 تا 4) از نظر قرآن، هر گونه محاربه دشمنان نسبت به مسلمانان و دولت اسلامی، همچنین «بغی»(تجاورگری) داخلی نسبت به امت و دولت اسلامی، مجازات سخت و شدیدی دارد که شامل قتل، مصلوب شدن، بریدن دست و پا بالعکس، تبعید و آواره سازی است.(مائده، آیه 33)
5. سرقت: از دیگر موجبات مجازات کیفری و قانونی در دنیا می‌توان به سرقت اشاره کرد. در طول تاریخ مجازات‌هایی چون بردگی نسبت به سارقان اعمال می‌شده است(یوسف، آیات 69 تا 75)، اما در اسلام مجازات‌ها نسبت به دزدان بر اساس میزان و شدت و تداوم دزدی شامل زندان، تبعید، قطع دست دزد و حتی قتل است.
6. بدی در برابر بدی: حکم قانونی نسبت به بدی این است که به همان میزان در قالب اصل مقابله به مثل عمل شود. از همین رو خدا می‌فرماید: جزاء سیئه بمثلها؛ مجازات هر بدی همان مثل آن است.(یونس، آیه 27)