مهرماه و رویداد سال تحصیلی جدید-بخش پایانی
تقویت اعتماد به نفس دانش‌آموزان و حـس مسـئولیت‌پذیـری
فائقه بزاز
بزرگ‌ترین رویداد پاییز بازگشایی مدارس است. رویدادی که باید با آرامش شروع شود اما هر ساله تهران و شهرهای بزرگ، با معضلی به نام تشدید تراکم ترافیک دست و پنجه نرم می‌کنند. در همین راستا نظریه‌های متعددی از قبیل شناورسازی ساعات شروع کار ادارات و گسترش حمل‌ونقل عمومی پیشنهاد و اجرائی شده است اما از کارایی برخوردار نبوده است.
آغاز سال تحصیلی و لزوم برقراری آرامش و پیشگیری از ثبت خاطرات منفی به‌خصوص در پایه‌های دوره‌های ابتدائی از حساسیت زیادی برخوردار است. آغاز سال تحصیلی و ورود به جامعه‌ای بزرگ‌تر به‌صورت ذاتی برای کودکی که قرار است تجربه جدیدی را در فضائی متفاوت از خانه تجربه کند اضطراب‌آور است حال اگر روزهای آغازین سال تحصیلی با راه‌بندان‌ها و بوق‌های ممتد رانندگان عصبانی، بی‌نظمی‌های احتمالی و دیر رسیدن یا سخت‌گیری‌های مربیان همراه باشد می‌تواند به‌صورت ریشه‌ای در وجود دانش‌آموز نهادینه شده، در او نسبت به امر آموزش دافعه ایجاد کند.
این در حالی است که از حدود یک ماه پیش از آغاز سال تحصیلی ستاد بازگشایی مدارس با برگزاری جلساتی، برنامه‌ریزی‌های متعددی را برای چگونگی روان کردن حجم تردد خودروها در سطح پایتخت تدوین کرد؛ برنامه‌هایی که نتوانستند گره کور ترافیک تهران در اول مهر را باز کنند.
شکست طرح شناورسازی به دلیل عدم اقبال
یکی از تمهیدات ستاد بازگشایی مدارس برای عدم بحران، طرح شناورسازی ساعت کار ادارات است که به دلیل عدم اجرا توسط ادارات نتیجه نداده است.
رئیس پلیس راهور تهران بزرگ در این باره می‌گوید: «با وجود صدور طرح شناورسازی ساعات کار ادارات همزمان با بازگشایی مدارس، بررسی نمودار ترافیکی در روز دوم مهرماه نشان می‌دهد که این طرح اجرائی نشده است.»
به گزارش مهر، سرهنگ ابوالفضل موسوی‌پور رئیس پلیس راهور تهران بزرگ درباره تأثیر شناورسازی ساعات کار ادارات بر ترافیک پایتخت در روز بازگشایی مدارس، می‌گوید: «متأسفانه علیرغم اینکه بخشنامه‌ای مبنی بر شناورسازی ساعات کار ادارات همزمان با بازگشایی مدارس ابلاغ شده بود، این طرح اجرائی نشده است.»
وی ادامه می‌دهد: «با توجه به بررسی نمودار ترافیکی صبح تا ساعت ۱۲ ظهر، رأس ساعت ۷:۳۰ دقیقه صبح اوج ترافیک شهر تهران بود و درواقع حدفاصل ساعت ۷ تا ۸:۳۰ صبح پیک ترافیک در نمودار را شاهد بودیم که این موضوع نشان می‌دهد حجم بار ترافیکی در ساعات مختلف طی روز نخست مهر توزیع نشده و در نتیجه شناورسازی ساعات کاری ادارات اتفاق نیفتاده است.»
رئیس پلیس راهور تهران بزرگ اظهار می‌دارد: «اگرچه روز اول مهرماه شاهد ترافیک سنگینی بودیم؛ اما با مشارکت و همراهی خوب شهروندان و استقرار و چینش نیروها در سطح شهر به‌ویژه در ۶۵ گلوگاه ترافیکی ۱۸۰ مدرسه‌ای که در حاشیه معابر بود و اقداماتی در بخش‌های مختلف در حمل‌ونقل عمومی صورت گرفت، الحمدلله ترافیک منظمی داشتیم.»
افزایش 30 درصدی حجم ترافیک
با توجه به شروع سال تحصیلی و تشکیل جلسات هماهنگی ستاد استقبال از مهر و اجرائی شدن مصوبات آن باز هم حجم ترافیک 30 درصد نسبت به هفته قبل سنگین‌تر بوده است و رئیس پلیس راهور تهران از افزایش ۳۰ درصدی حجم ترافیک و شناسایی ۶۵ گلوگاه ترافیکی در پایتخت خبر داده است.
سرهنگ موسوی‌پور اظهار می‌دارد: «از ساعت ۷:۱۰ امروز صبح اول مهرماه بار ترافیکی مقابل مدارس ایجاد شده است، همچنین شاهد تجمع در مقابل مدارس در مناطق ۳ و ۴ هستیم و این بار ترافیکی بیشتر شده است.»
رئیس پلیس راهور تهران خاطرنشان می‌کند: «بر اساس مصوبه شورای ترافیک از ورود خودروهای حامل بار جلوگیری می‌شود. بر این اساس ۵۴ محل شناسایی و از ورود خودروهای حامل بار جلوگیری شده برای این تخلف ۵۰۰ هزار تومان جریمه در نظر گرفته شده است.»
به گفته وی، همچنین ۶۵ گلوگاه ترافیکی در معابر پایتخت شناسایی شده است که مأموران پلیس در این نقاط مستقر هستند.
موسوی‌پور با بیان اینکه تعداد تصادفات موتورسیکلت‌ها کاهش یافته است، می‌گوید: «پنج هزار کلاه ایمنی تهیه شده تا بین دانش‌آموزان توزیع شود تا آنها به پدر و برادر خود بدهند تا میزان تصادفات کاهش یابد. همچنین ۳۸۰ مدرسه شناسایی شده تا بار ترافیک آنها مهار شود.»
اگرچه که اتخاذ و اجرائی شدن تدابیری مانند فعالیت ۲۱۰۰ اتوبوس از ساعت ۵:۳۰ صبح اول مهرماه، نظارت و گشت‌زنی دو نوبتی در ایستگاه‌های اتوبوس پایتخت، طرح تشویقی استفاده رایگان از وسایل حمل‌ونقل عمومی در هفته اول مهرماه و حضور مؤثر نیروهای پلیس در تمام میادین و خیابان‌های فرعی به منظور مدیریت ترافیک و ایجاد نظم امکانات قابل‌توجهی است که برای مردم فراهم شده است؛ اما به نظر می‌رسد هنوز معضل راه‌بندان به‌خصوص در گلوگاه‌های مهم شهرهای بزرگ گره کوری است که برای سال‌های آینده تمهیدات جدی‌تر و اجرائی‌تری می‌طلبد.
تشویش‌های بی‌پایان
همان‌گونه که در ابتدای مطلب اشاره شد تشویش، نگرانی یا ترس از مدرسه موضوعی است که بسیاری از دانش‌آموزان آن را تجربه کرده‌اند. ترس از مدرسه می‌تواند مربوط به عملکرد تحصیلی، محیط مدرسه یا در اثر تجربه اتفاق‌های ناخوشایند، مانند آزار دیدن از دوستان در مدرسه یا مشکلاتی در مسیر خانه تا مدرسه باشد، در این موارد پی‌بردن به علت هراس، برای مداخلات درمانی ضرورت دارد. در دانش‌آموزان پایه اول نیز ترس به‌خاطر جدایی از والدین است.
به گزارش ایرنا، در همین رابطه یک فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان خطاب به والدین می‌گوید: «ترس از مدرسه یکی از مشکلات شایع در دوران تحصیل است که به‌ویژه در سال‌های ابتدائی دبستان بیشتر دیده می‌شود. کودکان به جزئیات همه قوانین و مقررات مدرسه واقف نیستند و تهدید و ترساندن آنان می‌تواند مشکل‌آفرین باشد؛ بنابراین هرگز او را از معلم نترسانید، مثلاً به او نگویید اگر غذا نخوری، به معلمتان خواهم گفت.»
امین ماهورام، متخصص روانپزشکی کودک با اشاره به اینکه برخی کودکان هنگام جدا شدن از مادر اضطراب شدیدی تجربه می‌کنند گفت: «در مواردی هم کودک حتی در خانه هم مانند سایه مادرش را دنبال می‌کند تا به این وسیله بر اضطراب خود غلبه کند. چنین کودکانی به جدا شدن از مادر (هرکدام از والدین) و خانه، تمایلی نشان نمی‌دهند، چون به‌شدت وابسته‌اند.»
ابتدا باید خودتان آرامش داشته باشید
این متخصص با بیان اینکه وجود استرس در والدین می‌تواند مقدار نگرانی و اضطراب فرزندان را به‌مراتب افزایش دهد به پدر و مادر‌ها توصیه کرد، تا زمانی کـه خودتان آرامش نداشته باشید نمی‌توانید بـه فرزند خود نیز کمک کنید.
ماهورام با تأکید بر اینکه اضطراب جدایی می‌تواند به صورت‌های گوناگون، حتی شکایات جسمی مانند درد‌های شکمی، حالت تهوع، بی‌اشتهایی، مشکلات خواب، سردرد و کابوس‌های شبانه خود را نشان دهد افزود: «در صورت بروز علائم اضطراب جدایی در نوجوانان، باید بررسی و درمان جدی‌تر باشد، زیرا در برخی موارد علائم اولیه افسردگی نوجوانان همین اضطراب جدایی است.»
وی می‌گوید: «برای آنکه بتوانید استرس و نگرانی شروع مدرسه فرزندانتان را کاهش دهید باید بـه سراغ روش تمرین و تکرار بروید، یعنی باید تغییرات روزمره‌ای را که بعد از شروع سال تحصیلی در زندگی‌شان رخ می‌دهد پیش از آن زمان کم‌کم ایجاد کنید تا خود را به آنها عادت دهند. برای مثال شـما می‌توانید از چند روز قبل از شروع مدرسه، فرزند خود را صبح زود بیدار کنید.»
ماهورام ادامه می‌دهد: «تعداد زیادی از والدین عادت دارند کـه تا لحظه آخر در کنار فرزند خود بمانند و خیال کودک خود را راحت کنند، درحالی‌که این کار باعث می‌شود جدایی کودک از والدین سخت‌تر شود. بهتر است والدین به‌صورت تدریجی از کودک دور شوند تا هم برای کودک قابل تحمل باشد و هم بتوان پس از مدتی ترس از جدایی را از بین برد.»
وی به والدین یادآوری می‌کند: «اگر کودک شـما دچار مشکلات جدی و یا اختلالات مشخصی نباشد، می‌تواند یاد بگیرد کـه خودش را با شرایط جدید و رفتن بـه مدرسه تطابق دهد. علاوه‌بر آنکه مهم است به ترس‌ها و نگرانی‌های فرزند خود توجه کنید و آنها را نادیده نگیرید، بـه فرزند خود بگویید در کنار او هستید و می‌توانید با کمک یکدیگر آمادگی لازم را برای این مرحله تازه از زندگی او ایجاد کنید.»
حفظ آرامش والدین در اولویت بیشتری است
تشویش و اضطراب غیرطبیعی در دانش‌آموزان در حالی است که گاهی والدینشان بیشتر از آنها دچار اضطراب می‌شوند و با رفتارهای نسنجیده سبب تشدید و تثبیت این حالت و بروز انواع فوبیا و پنیک در فرزندانشان می‌شوند. برخی از این گروه از والدین دغدغه‌های زیادی ازجمله انجام مداوم تکالیف فرزند خود و کمک بیش از حد در حل و انجام مسائل مدرسه او را دارند، درحالی‌که با این رفتار قدرت کسب تجربه و جسارت تجربه شکست را از وی می‌گیرند. به نقل از ایسنا، در همین رابطه «مریم پیرتاج» کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با بیان اینکه والدین کمال‌گرا از جمله والدینی هستند که انتظارات بیش از حد از مدرسه، معلم و نیز از فرزند خود دارند، می‌گوید: «کودکی را در نظر بگیرید که از اولین روزهای زندگی با کمال‌گرایی والدینش مواجه می‌شود؛ والدینی که از او انتظار دارند سریع رشد کند و همه چیز را به‌سرعت یاد بگیرد، هنوز زبان مادری‌اش را به‌خوبی یاد نگرفته به زبان دیگری سخن بگوید، به کلاس موسیقی برود و در مدرسه بهترین، زرنگ‌ترین و باهوش‌ترین دانش‌آموز باشد و در هر کاری انتظار گرفتن نمره بیست از او را دارند.»
دخالت را از یاد ببرید؛ تنها نظارت
وی بیان می‌کند: «دغدغه دانش‌آموز این است که اگر انتظارات والدینش برآورده نشود مورد انتقاد، سرزنش و بی‌توجهی آنها قرار می‌گیرد؛ افزون‌خواهی و انتقادگری والدین فشار زیادی را برای پیشرفت به کودکان وارد می‌کند در نتیجه یک حس به‌اندازه کافی خوب نبودن، کودک را دربرگرفته و تأثیر قوی بر چگونگی رشد و تحول او خواهد داشت.»
پیرتاج ادامه می‌دهد: «وقتی کودک احساس می‌کند تحت فشار است تا انتظارات سطح بالا یا بی‌شمار والدینش را برآورده سازد و درک می‌کند که شکست خوردن در برآوردن انتظارات والدین به عدم تأیید و از دست دادن محبت آنها منجر خواهد شد، مسلماً از جانب کودک به‌عنوان انتقاد تفسیر می‌شود.»
وی با بیان اینکه برخی والدین نیز عادت دارند که پیوسته فرزندانشان را کنترل کنند، تصریح کرد: این احساس تحت کنترل بودن می‌تواند ترس را در کودکی که استقلالش در حال رشد است، پرورش دهد؛ بنابراین ما به‌عنوان والد، باید حواسمان باشد که فرزند ما مانند لوح سفیدی در دستان ماست که باید با عطوفت و مهربانی و با یک احساس پاک، به تشکیل و ساماندهی شاکله او بپردازیم.
پیرتاج با تأکید بر نظارت به جای دخالت، یادآور می‌شود: «ما به‌عنوان والد کودک لازم است که نظارت کافی و درست را در انجام فعالیت‌های فرزندمان داشته باشیم؛ اما نظارت بیش از حد، رفته‌رفته تبدیل به دخالت شده و این دخالت کردن‌های بیجا و بیش از اندازه می‌تواند روند یادگیری را در کودک ما تغییر داده و کاهش دهد؛ از طرفی عدم نظارت، کودک را به سمت اهمال‌کاری سوق خواهد داد و با کاهش اعتمادبه‌نفس رو‌به‌رو خواهد شد.»
در پایان باید گفت: حمایت افراطی این پیام را به کودک می‌دهد که محیط خطرناک است و تو ناتوان هستی. در نهایت آنچه در نهاد کودک و در لوح سفید ضمیر کودک ثبت می‌شود عدم اعتمادبه‌نفس و اضطرابی بیهوده است که تا سال‌های جوانی و میانسالی مثل سایه او را دنبال می‌کند و‌گریزی از آن نیست.