ولید الخالدی

ترجمه امیرحسین بابالار

امّ الزّينات 1

موقعيت:

PGR: 156228

فاصله تا حيفا: 5/20 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 325 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت کاربری 

عرب: 4/1868               زراعی: 2/1166

يهودي: 1/5 درصد از كل: 53%

مشاع: 1/342 عمارت ساختماني : 9/6

مجموع: 6/2215

جمعيت: 

سال 1931: 1029 نفر 

سال 45 / 1944: 1470 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 209 باب 

امّ الزّينات پيش از 1948

روستا برفراز صخره‌اي سنگي در بخش جنوب شرقي كوه كرمل قرار داشت و به بلاد الروحاء مشرف بود. ارتباط بين روستا با جادۀ ساحلي و جادۀ حيفا - جنين از طریق جاده‌هاي فرعي برقرار مي‌شد. نام روستا در عربي به معناي «منبع زيورآلات» است. در اواخر قرن نوزدهم، امّ الزّينات روستايي بود ساخته شده از سنگ و بر تپه‌اي به شكل زين اسب واقع شده بود. جمعيت حدوداً 350 نفری آن بر روي 25 فدّان از زمين‌هاي روستا به زراعت مي‌پرداختند.[SWP (1881) II: 43] 

امّ الزّينات از نظر جمعيت و مقدار زمين در ميان 10 روستاي نخست فرمانداري قرار داشت (1450 مسلمان و 20 مسيحي). طرح روستا به راكت تنيسی می‌مانست كه دستۀ آن به سمت شمال شرق امتداد يافته بود. خانه‌هاي آن از سنگ‌هاي تراش‌خورده و چسبيده به يكديگر ساخته شده بود. در سال 1888 و در زمان حكمراني خلفاي عثماني، يك مدرسۀ ابتدايي پسرانه در اين روستا تأسيس شده بود. 

اهالي روستا آب مورد نياز خود در مصارف خانگي را از چندين حلقه چاه به دست می‌آوردند. آنها در امرار معاش متكي به كشاورزي و دامداری، توليد غلات و سبزيجات و درختان ميوه بودند. 

در سال 1943، آنها 4/183 هكتار از زمين‌هاي خود را به كشت درختان زيتون اختصاص مي‌دادند كه بزرگ‌ترين پهنه از درختان زيتون فرمانداري محسوب می‌شد و حدّنصاب آن هرگز شكسته نشد. امّ الزينات داراي 4 دستگاه دستي روغن‌گيري زيتون بود. در سال 45/1944 جمعاً 9/987 هكتار از زمين‌هاي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مي‌يافت؛ 2/174 هكتار نيز آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد بهره‌برداري قرار مي‌گرفت. در خود روستا ردّپايي از اسكان‌هاي اوليه از جمله شالوده‌هاي ساختماني، قبرهاي حفرشده در دل صخره‌ها (گوردخمه‌ها) و در بخش شرقي روستا، يك تابوت منقوش سنگي وجود داشت. در یک كيلومتري جنوب روستا هم خربة الهراميس (156227) قرار داشت كه در ويرانه‌هاي باستاني آن که تا آن زمان تعيين قدمت نشده بود يك روستا پيدا شده است.   

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

در روزهاي ابتدائي جنگ، يك دستۀ 10 نفری از شبه نظاميان صهيونيست، با پوشيدن يونيفورم‌هاي بريتانيايي، به عنوان شگردي براي دستيابي به راه ورود به روستاهاي عرب، به روستاي امّ الزّينات حمله كردند. روزنامه فلسطيني فلسطين گزارش كرد كه تهاجم مزبور در شب مابين 19 و 20 ژانويه انجام شد و با مقاومت به عقب رانده شد؛ اين روزنامه هيچ اشاره‌اي به ميزان تلفات بر جاي مانده نكرده است.[ F: ۴۸/1/۲۱] در پي سقوط حيفا در اواخر آوريل 1948، قواي ‌هاگانا طي عملياتي موسوم به بيعور حمیتس2 («پاكسازي عيد فصح») تعدادي از روستاهاي اطراف منطقه را به اشغال خود درآوردند. براساس مندرجات كتاب تاريخ جنگ استقلال روستاي امّ الزينات در روز 15 مه به تصرّف گردان چهارم تيپ گولاني درآمد. از آنجا كه جادۀ ساحلي تا پايان ژوئیه توسط مجموعه‌اي از روستاهاي فلسطيني«مسدود» شده بود، امّ الزينات داراي موقعيتي بود كه به زعم ‌هاگانا «مسير تبادل پشتيباني» با حيفا محسوب مي‌شد. نيويورك تايمز به نقل از منابع ‌هاگانا نوشت كه در روز 15 مه، آنها روستاهاي «متعددي» را بر دامنه‌هاي كوه كرمل و نزديك به عفولة 3  به تصرّف خويش درآوردند.[NYT:۴۸/5/۱۶; T:252] 

 آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

صهيونيست‌ها در سال 1949 آبادي إلیکیم4 را در ضلع جنوبي محوطۀ روستا احداث كردند. 

روستا در حال حاضر

خانه‌هاي روستا تبديل به خرده‌سنگ شده‌اند، توده‌هايي كه در سراسر محوطه پراكنده هستند. خود محوطۀ روستا در زير پوششي از گياهان خاردار، بوته‌ها و كاكتوس‌ها و درختان انجير و انار قرار گرفته است. همچنين جنگلي كوچك در قسمتي از محوطه وجود دارد. قبرستان روستا همچنان قابل مشاهده است. بخشي از زمين‌هاي اطراف روستا به عنوان چراگاه گاوها مورد استفادۀ كشاورزان اسرائيلي قرار مي‌گيرد. در بخشي هم درختان زيتون و ميوه كاشته شده است. 

امّ الشّوف5

موقعيت:

PGR: 154217

فاصله تا حيفا: 5/29 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 125 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                   کاربری 

عرب: 632               زراعی: 4/628

يهودي: 0 درصد از كل: 85%

مشاع: 6/110 عمارت ساختماني : 1/3

مجموع: 6/742

جمعيت: 

سال 1931: 325 نفر 

سال 45 / 1944: 480 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 73 باب 

امّ الشوف پيش از 1948

 روستا بر بخش نسبتاً شيبدار جنوبي مسيل وادي المراح6 در بلاد الروحاء و رو به شمال قرار گرفته بود. از طریق تعدادي از جاده‌هاي فرعي به جادۀ ساحلي و جادۀ حيفا - جنين و همين‌طور به روستاهاي همجوار خود مرتبط مي‌شد. در اواخر قرن نوزدهم، امّ الشوف روستايي كوچك بود كه از جنوب شرق روبه شمال غرب كشيده شده بود. دو چشمۀ آب در شمال روستا آب آن را تأمين مي‌كرد. جمعيت تقريباً 150 نفری آن كه همگي مسلمان بودند بر روي 21 فدّان از اراضي روستا زراعت مي‌كردند.[SWP (1881) II:43] خانه‌هاي آن از سنگ و ملاطي از گل يا سيمان ساخته می‌شد. روستا داراي يك مسجد و يك زيارتگاه بود كه متعلق به فرزان‌هاي محلي به نام شيخ عبدالله بود. اقتصاد روستا مبتني بر كشاورزي و دامداری و مهم‌ترين محصول آن غلات و زيتون بود. در سال 45/1944 جمعاً 5/617 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مي‌يافت، 7/10 هكتار از زمين‌ها هم آبياري شده و يا براي احداث باغاتي كه 2/3 هكتار از آنها باغ زيتون بود مورد استفاده قرار مي‌گرفت.  

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

سندی در دست نیست. 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

آبادي گيوئات نيلي7 در سال 1953 بر روي زمين‌هاي روستا و در جنوب محوطۀ آن احداث شد. 

روستا در حال حاضر

کپه‌های قلوه‌سنگ حاصل از تخریب خانه‌ها در جاي‌جاي محوطۀ روستا به صورت پراكنده و در ميان پوشش انبوهي از كاكتوس‌ها، گياهان خاردار و بوته‌هاي علف ديده مي‌شوند. بقعۀ شيخ عبدالله همچنان پابرجاست.

پانوشت‌ها:

1- Umm al-Zinat

2- Biʾur Chametz

3- ‘Afula

4- Elyaqim

5- Umm al-Shawf

6- Wadi al-Marah

7- Giv‘ati Nili