چطور فصل پاییز را با هدف برنامه‌ریزی کرده و موفق آغاز کنیم؟- بخش پایانی
فصلی که حکمت و الهام به ارمغان می‌آورد
تارا وحیدی
پاییز با تغییرات وسیع و سریع همراه است و به ما این تلنگر را می‌زند که زمان منتظر هیچ‌کس نمی‌ماند؛ بنابراین باید بهانه‌هایی چون کوتاه‌شدن روزها را کنار گذاشته و با برنامه‌ریزی به سمت اهداف خود حرکت کنیم.
پاییز فصل زیبایی‌هاست، فصل رنگ و لعاب، فصل دگرگونی و تحول، فصل پایان جنب‌وجوش تابستانی طبیعت و آغاز یک استراحت طولانی.
با فرارسیدن فصل خزان طبیعت لباسی از طلا با سایه‌های قرمز و نارنجی و قهوه‌ای به تن می‌کند و برگ‌ریزان درختان شروع می‌شود، گویا فرشی از برگ‌های خشک روی زمین پهن کرده‌اند که وقتی روی آنها قدم برمی‌داری خش‌خش آنها آرامش زیادی به انسان می‌بخشد.
طبیعت پاییزی یکی از دوست‌داشتنی‌ترین سوژه‌های عکاسی است و عکاسان برای شکار این صحنه‌های شگفت‌انگیز از اواخر تابستان به بعد شروع به روزشماری می‌کنند.
در این فصل باد گرم و سوزان تابستان جای خود را به نسیم خنک می‌دهد و این تغییر نسبتاً ناگهانی برای کسانی که خود را آماده پاییز نکرده‌اند، ممکن است مشکلاتی به‌وجود بیاورد.
در آغاز این فصل بعضی از مردم سردرگم می‌شوند، مثلاً گروهی را می‌بینی که گویا هنوز آمدن پاییز را باور نکرده‌اند با همان پوشاک خنک تابستانی در خیابان‌ها قدم می‌زنند و ممکن است با یک نسیم خنک بیمار شوند و گروهی دیگر را می‌بینی که گویا خیلی زودتر از موعد به پیشواز سرمای تن سوز رفته‌اند و هنگام خارج شدن از منزل شال‌وکلاه می‌کنند!
از دیگر خصوصیات قابل‌توجه پادشاه فصل‌ها، کوتاه شدن روزها و طولانی شدن شب‌ها است. شب‌ها به‌تدریج و آرام‌آرام آن قدر دراز می‌شوند تا در نهایت به اوج خود یعنی به درازای شب یلدا برسند و روزها به‌قدری کوتاه می‌شوند که در یک‌چشم به‌هم‌زدن تمام می‌شوند و تنها خاطره‌ای از خود به‌جا می‌گذارند.
پاییز میوه‌های رنگارنگی با خود سوغات می‌آورد و ما با سرخی انار و زردی به و رنگ نارنجی پرتقال در کنار سیب، خرمالو، کدوتنبل با میوه‌های خوشمزه تابستانی خداحافظی می‌کنیم. در این فصل قشنگ بارش باران نیز بسیار بیشتر می‌شود و مردم با اولین قطرات باران پاییزی برای چتر و پوتین و بارانی از هم پیشی می‌گیرند.
پاییز نوید بازگشایی مدارس و رفتن دانش‌آموزان به کلاس بالاتر را می‌دهد، بچه‌ها معمولاً از یک ماه قبل از فرارسیدن پاییز با ذوق و شوق شروع به خرید لوازم مدرسه می‌کنند و اصلاً بوی لباس و دفتر و کیف نو به‌تنهائی می‌تواند نوید پاییزی پرجنب‌وجوش میان بچه‌های مدرسه‌ای را بدهد.
به نظر من پاییز با جلوه‌های شگفت‌انگیز و رنگ‌های بدیع در رقابت با بهار شکوفه‌باران و تابستان سرسبز و زمستان سپیدپوش پیروز است و به همین دلیل آن را پادشاه فصل‌ها نامیده‌اند.
بسیاری از افراد را دیده‌ام که با آمدن پاییز ناراحت می‌شوند و این فصل را بی‌روح و افسرده می‌دانند؛ اما من معتقد هستم پاییز سراسر زیبایی است و چیزهای خوب زیادی از سوی خداوند برای ما هدیه می‌آورد که باید قدر آنها را بدانیم و شکرگزار باشیم.
پاییز اگر نباشد بهار طراوت و تازگی خود و تابستان بار و سرسبزی‌اش را نخواهد داشت، پاییز که نباشد زندگی بی‌معنا می‌شود و طبیعت بی‌حاصل.
اعتدال پاییزی چیست؟
در یک سال دو اعتدال بهاری و پاییزی وجود دارد. اعتدال زمانی رخ می‌دهد که خورشید مستقیم بر خط فرضی استوای زمین بتابد و طول روز و شب تقریباً با هم برابر باشند. بااین‌حال همان‌طور که در اعتدال بهاری نیز بیان شد، در نیمکره‌های مختلف تغییر فصل متفاوت است. به این صورت که اعتدال پاییزی در نیمکره شمالی مقارن با شروع بهار در نیمکره جنوبی است.
اعتدال پاییزی در ایران و تهران مصادف با 31 شهریور است. اعتدال ماه سپتامبر یا شهریور در لحظه عبور خورشید از استوای آسمانی (خط خیالی در آسمان و بالای خط استوا) از شمال به جنوب اتفاق می‌افتد. این اتفاق هر سال در 31 شهریور، یکم یا دوم مهر (22، 23 یا 24 سپتامبر) رخ می‌دهد. همان‌طور که در پیدایش فصل‌ها بر روی زمین نیز گفتیم محور زمین نسبت به دایره البروج (صفحه خیالی ایجاد شده توسط مسیر زمین به دور خورشید) با زاویه متمایل در حدود 23/4 درجه حرکت می‌کند.
اعتدالین یک لحظه در زمان هستند. در حقیقت اعتدالین حوادث یک‌روزه نیستند. این رویدادها یک لحظه هستند و زمان عبور خورشید از خط استوای آسمان (خط خیالی در آسمان بالای استوای زمین) رخ می‌دهند.
در هر روز دیگر از سال، نیمکره جنوبی یا نیمکره شمالی کمی به سمت خورشید متمایل می‌شوند. اما در هر دو اعتدال شیب‌محور زمین، عمود بر اشعه خورشید است. در اعتدال طول شب و روز در سراسر جهان تقریباً یکسان و برابر با 12 ساعت است و به همین دلیل است که آن را اعتدال می‌نامند. بااین‌حال حتی اگر این مورد یعنی تساوی روز و شب به طور گسترده‌ای پذیرفته شده باشد، اما کاملاً درست نیست. در حقیقت اعتدالین دقیقاً 12 ساعت نور روز ندارند.
در نیمکره شمالی، اعتدال شهریورماه آغاز پاییز است و در بسیاری از فرهنگ‌ها و آیین‌ها برای این اعتدال جشن‌ها و تعطیلات مخصوصی وجود دارد. یک جشن معروف باستانی برای رویداد اعتدال، مراسم قربانی مایا توسط هرم اصلی در چیچن ایتزا، مکزیک بوده است. این هرم معروف به ال‌كاستیلو، دارای 4 ستون پله است كه از بالابه‌پایین وجه‌های هرم قرار گرفته و مشهور به فداکاری‌ها و رشادت‌های انسانی است كه قبلاً در این مکان رخ داده است. راه‌پله‌ها با زاویه‌ای دقیق محاسبه و ساخته شده‌اند و این موضوع باعث می‌شود که در روز اعتدال این تصور به‌وجود آید که انگار مار عظیمی از نور خورشید از پله‌ها پایین می‌رود.
فرصت پرداختن به هنر
پاییز فصل فکر کردن، رها کردن و برنامه‌ریزی برای آینده‌ای بهتر است. در این فصل سعی کنید بیشتر از گذشته در طبیعت قدم بزنید، ورزش کنید و در هوای تازه و خنک پاییزی بیشتر نفس بکشید. از نظر روانشناسی فصل پاییز زمان خوبی برای کار کردن روی نقاط ضعف و درس گرفتن از طبیعت است. اگر احساس می‌کنید با نزدیک شدن به پاییز احساسات شما تغییر می‌کند و حالاتی از غم و افسردگی را تجربه می‌کنید، می‌توانید از یک مشاور یا روانشناس کمک بگیرید.
تنها کافی است که در یک روز پاییزی در پارک کنار خانه‌تان قدم بزنید و نسیمی خنک با پوست‌تان برخورد کند و از لابه‌لای برگ‌های رنگی عبور کنید؛ مطمئن باشید این آرامش را در هیچ فصل دیگری تجربه نخواهید کرد.
سحر کاشانی یک مشاور مدرسه برایمان می‌گوید: «پاییز فصلی برای شروع دوباره و پشت سر گذاشتن خاطرات گذشته است. همه ما از زمان کودکی با نزدیک‌شدن به پاییز تنها به آماده شدن برای مدرسه فکر می‌کردیم. از همان سال‌ها دیدن دوباره همکلاسی‌ها، تلاش برای ساختن آینده‌ای بهتر و خرید لوازم مدرسه و شروع سال تحصیلی جدید، مجموعه افکاری بودند که با شروع این فصل در آنها غرق می‌شدیم. همین موضوع موجب شده تا هنوز هم با نزدیک شدن به پاییز احساسی متفاوت از یک شروع جدید را تجربه کنیم و هیجان‌زده شویم.
در حقیقت ما شرطی شده‌ایم تا با شروع پاییز هیجان‌زده شویم. دیدن دوباره همکلاسی‌ها در مدرسه و نشان‌دادن لوازم‌التحریر جدید و تعریف کردن خاطرات تابستان برای دوستانمان از همان دوران کودکی هیجانی در ما ایجاد می‌کرد که هنوز هم تأثیرات آن را در بزرگسالی احساس می‌کنیم.
روانشناسان معتقد هستند که بسیاری از بزرگسالان بعد از گذشت سال‌ها هنوز هم با نزدیک شدن به پاییز یک هیجان خاص را تجربه می‌کنند و خود را برای تجربه‌های جدید آماده می‌کنند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «در طول تابستان بیشتر افراد در فکر سفر، شنا و سرگرمی‌های مختلف هستند. زمانی که پاییز شروع می‌شود، روال زندگی دوباره به حالت قبل بازمی‌گردد و همه مردم بیشتر روی کار و زندگی روزمره خود تمرکز می‌کنند. همین موضوع موجب می‌شود تا احساس آرامش و امنیت بیشتری را تجربه کنید و از هیجانات روزمره دورتر شوید.»
رؤیا میرباقری یک معلم هنر می‌گوید: «در فصل پاییز تنها کافی است که کمی به اطراف خود نگاه کنید. درخت‌ها به طرز شگفت‌انگیزی به رنگ‌های قرمز، نارنجی و زرد تغییر رنگ می‌دهند و جلوه‌ای اسرارآمیز به طبیعت می‌بخشند. قدم زدن در فصل پاییز و تماشای این رنگ‌ها آن‌قدر جذاب است که نمی‌توانید نسبت به آنها بی‌تفاوت باشید. به‌علاوه از نظر روانشناختی رنگ قرمز و نارنجی احساس خوشحالی و اشتیاق را در ما زنده می‌کنند، انرژی زیادی دارند و موجب احساس خوش‌بینی، تعادل و ماجراجویی در ما می‌شوند. مشاهده این رنگ‌ها در طبیعت موجب کاهش استرس می‌شود و با تحریک مغز، احساسات مثبتی در ما ایجاد می‌کند.»
ورزش فراموش نشود
رضا پیر یک مربی ورزش می‌گوید: «پاییز فصلی شگفت‌انگیز است که دائماً به شما یادآوری می‌کند تا خودتان را برای آینده‌ای سخت آماده کنید. از نظر روانشناسی فصل پاییز به ما یاد می‌دهد که چطور با تاریکی زمستان رو‌به‌رو شویم و خودمان را برای مقابله با احساسات و افکار منفی آماده کنیم. برای اینکه در پاییز راحت‌تر بتوانید خودتان را برای شروع زمستان و مقابله با افکار منفی آماده کنید، بهتر است بیشتر برای ورزش و پیاده‌روی در دل طبیعت بروید و از هوای تازه و خنک پاییزی لذت ببرید. تنفس در هوای خنک پاییزی و بالابردن سطح اکسیژن یک راه ساده برای افزایش سطح سروتونین مغز است و به شما کمک می‌کند تا احساس بهتری را تجربه کنید.»
شاید برایتان جالب باشد، اما هوای خنک پاییزی موجب می‌شود تا هوشیاری شما افزایش پیدا کند. تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر افراد با شروع پاییز و پشت سر گذاشتن تابستان انرژی و هوشیاری بیشتری دارند. زمانی که هوا گرم است، مغز گلوکز بیشتری برای خنک کردن بدن ما مصرف می‌کند، اما در پاییز انرژی بدن بیشتر است و همین موضوع موجب می‌شود تا خیلی از ما احساس بهتری را تجربه کنیم.
فصل الهام و حکمت
پاییز، فصلی است که با خود بویی از تغییر و دگرگونی به ارمغان می‌آورد. این فصل، به مانند یک نقاش ماهر، طبیعت را با رنگ‌های گرم و دل‌انگیز خود می‌آراید و هر گوشه‌ای از زمین را به تابلویی زیبا تبدیل می‌کند. در این زمان، درختان با برگ‌های زرد و نارنجی خود، به ما یادآوری می‌کنند که زندگی همواره در حال تغییر است و هیچ‌چیز دائمی نیست. این تغییرات نه‌تنها در طبیعت، بلکه در دل و روان انسان‌ها نیز به‌وضوح قابل مشاهده است پاییز فصلی است که طبیعت و روح انسان را دچار تحولی عمیق می‌کند. این فصل زیبا، فرصتی است برای تأمل در گذشته، لذت بردن از زمان حال و آماده شدن برای آینده. پس با آغوش باز به استقبال پاییز برویم و از زیبایی‌های آن لذت ببریم.
دکتر محمدرضا مقدسی مدیر و مؤسس خانه تاب‌آوری ضمن بیان مطالب بالا در ادامه می‌گوید: «پیاده‌روی‌های پاییزی فرصتی برای خوداندیشی و تأملاتی عمیق در زندگی است همگامی با طبیعت و برقراری ارتباط با دوستان، می‌تواند زیبایی‌های ماندگاری به ما هدیه کنند. پاییز فرصتی برای رشد و تغییر است.
پاییز به ما یادآوری می‌کند که زیبایی در دگرگونی نهفته است. همان‌طور که برگ‌ها از درختان می‌افتند و زمین را فرش می‌کنند، ما نیز باید یاد بگیریم که از تغییرات زندگی استقبال کنیم. این فصل به ما نشان می‌دهد که هر پایان، آغاز جدیدی را به همراه دارد. درختان با افتادن برگ‌های خود، انرژی و منابع خود را برای رویش دوباره در بهار ذخیره می‌کنند. این درس بزرگ به ما می‌آموزد که در زندگی نیز باید از هر فرصتی برای رشد و پیشرفت استفاده کنیم.»
وی در تکمیل صحبت‌های می‌افزاید: «پاییز به ما فرصتی برای تأمل و آرامش می‌دهد. در این فصل، با کاهش دما و آرامش طبیعت، ما نیز می‌توانیم به درون خود سفر کنیم و به بررسی احساسات و افکار خود بپردازیم. این زمان، فرصتی است برای بازنگری در اهداف و آرزوهایمان. آیا مسیر درستی را انتخاب کرده‌ایم؟ آیا به آنچه که واقعاً می‌خواهیم، نزدیک شده‌ایم؟ پاییز به ما این امکان را می‌دهد که در سکوت و آرامش، به این سؤالات پاسخ دهیم و در صورت نیاز، تغییرات لازم را در زندگی‌مان اعمال کنیم.
پاییز به ما یادآوری می‌کند که زندگی یک چرخه است. درختان با افتادن برگ‌های خود، به ما نشان می‌دهند که گاهی اوقات باید چیزهایی را رها کنیم تا بتوانیم به رشد و شکوفایی دست یابیم. این حکمت عمیق به ما می‌آموزد که رها کردن، نه نشانه‌ای از ضعف، بلکه نشانه‌ای از قدرت و آگاهی است. ما باید یاد بگیریم که چه زمانی باید از چیزهایی که دیگر به ما خدمت نمی‌کنند، فاصله بگیریم و به سوی چیزهای جدید و ارزشمند حرکت کنیم.
پاییز، فصلی است که با خود حکمت و الهام به ارمغان می‌آورد. این فصل به ما یادآوری می‌کند که تغییر و دگرگونی بخشی از زندگی است و هر پایان، آغاز جدیدی را به همراه دارد. با تأمل در زیبایی‌های پاییز، ما می‌توانیم به درک عمیق‌تری از خود و زندگی‌مان برسیم و از این فصل الهام‌بخش بهره‌برداری کنیم.»