انسان و طبیعت
یکی از اقسام روابط انسانی، رابطه با طبیعت است. طبیعت مادی از نظر قرآن زیستگاه وپرورشگاه آدمی است.
انسان در این پرورشگاه است که به هر کمالی دست مییابد و اگر بخواهد به هر پَستی میتواند دسترسی پیدا کند و در آن فرو رود و از کمالات و زیباییها و خوبیها دور شود.
خداوند طبیعت را به گونهای آفریده است که بر طرفکننده همه نیازهای مادی انسان باشد. آیات بسیاری از جمله آیه ۲۹ سوره بقره و ۵ تا ۱۸ سوره نحل و نیز ۸۰ و ۸۱ همین سوره به این مطلب اشاره کرده است.
از همین آیات چنین بر میآید که خداوند نظام طبیعت را چنان آفریده است که انسان بتواند بسادگی از همه مواهب آن بهره گیرد، بلکه از همین آیات به دست میآید که این نظام طبیعت برای بهرهمندی انسان آفریده شده است.
البته کاربرد دیگری برای این طبیعت به عنوان آزمایشگاه بشر در نظر گرفته شده است و آن اینکه انسان در طبیعت است که آزمایش میشود تا حقیقت خود را آشکار کند و راه هدایت و گمراهی را انتخاب نماید. (هود آیه ۷)
از این رو محدودیتهایی با همه امکانات و مواهب در نظر گرفته شده است که از آن به عدالت یاد میشود.
انسانها باید در رابطه خود با طبیعت به گونهای عمل کنند که بیرون از دایره عدالت نباشد و به اسراف و ظلم نینجامد. (اعراف، آیات ۳۱ و ۳۲)
بنابراین خداوند همه نیازهای بشر را از طریق طبیعت برآورده میسازد و به وی گوشزد میکند (اعراف، آیه ۳۲ و نحل، آیه ۷۲ و اسراء، آیه ۷۰) که در این برآورد نیازها به گونهای عمل کند که به اسراف نگراید؛ چرا که اسراف گرایی موجب میشود تا نتواند از آزمون خودسازی سربلند بیرون آید و به کمالات شایسته خود دست یابد.
شکرگزاری از نعمتهای خداوند به معنای استفاده درست و شایسته از آن، حقیقت فلسفه خلقت را به انسان نشان میدهد (اعراف، آیه ۱۰ و نحل،آيه ۱٤) به سخن دیگر، انسانها باید با استفاده درست و مناسب از نعمتها در چارچوب عقل و وحی، گام به سوی خدایی شدن بردارند و با این کار به خداوند تقرب جویند و حکمت آفرینش را تحقق بخشند. (روم، آيه ٤٦ و یس، آیات ۳۳ و 35)