ولید الخالدی

ترجمه امیرحسین بابالار

 

الحميدية 1

موقعيت:

PGR: 198216

فاصله تا بيسان: 5 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 10 متر پایین‌تر از سطح دریا 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                          کاربری 

عرب: 481/4                   زراعی: 672/6

يهودي: 138/6                 درصد از كل: 62%

مشاع: 470/2          عمارت ساختماني : 5 (1 عربی، 4 یهودی)

مجموع: 1090/2

جمعيت: 

سال 1931: 157 نفر 

سال 45 / 1944: 320 نفر (220 عرب و 100 یهودی)

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 42 باب 

الحميدية پيش از 1948

روستا بر فراز تپه‌اي که از شرق به درّۀ بيسان‌، از شمال به مسيل وادی يوبلا 2 و از جنوب به اراضي شهر بيسان مشرف بود قرار داشت. روستا که در امور اداری و خدمات تجاری متکی به بيسان بود، بعد از عبدالحمید دوم، سلطان عثمانی (1909-1876) بدین نام شهرت یافت. روستا به واسطۀ جادهای فرعی به طول تقریباً 2 کیلومتر به جادۀ منتهی به بيسان وصل می‌شد. ارتباط روستا با چهار روستای همجوارش نیز از طریق جاده‌های دیگر برقرار می‌شد. روستا طرحی مستطیلی شکل داشت و با خیابان‌های باریک متقاطع، شکلی تورمانند به خود گرفته بود. خانه‌های آن از خشت خام ساخته می‌شدند. در جریان توسعه آرامی که در نیمۀ نخست قرن بیستم صورت گرفت، خانه‌های جدیدتر روستا با استفاده از سیمان و در امتداد جاده‌هایی که به روستاهای همجوار وصل می‌شد ساخته شدند. این روستا در طبقۀ مزارع کوچک فهرست اعلام جغرافیایی فلسطین قرار داشت. در بخش شمال شرقی الحميدية بقعه‌ای به نام مقام خالد3 وجود داشت که متعلق به یک پیشوای مسلمان محلّی بود. مردم الحميدية که مسلمان بودند، اغلب کشاورزی می‌کردند. زمین‌های روستا زیر کشت غلات و انواع سبزیجات می‌رفت. در سال 1944/45 جمعاً 16/4 هکتار از اراضی روستا به تولید موز و مرکبات و 439/5 هکتار هم به کشت غلات اختصاص می‌یافت؛ 0/8 هکتار نیز آبیاری شده و یا برای احداث باغات مورد استفاده قرار می‌گرفت. 

اشغال روستا و اخراج ساكنین آن

تیپ گولانی تهاجم موفقیت‌آمیزی به بيسان انجام داد و بیشتر درّۀ بيسان را در حمله‌ای که در نیمه نخست ماه می‌1948 آغاز شد «پاکسازی» کرد. الحميدية یکی از معدود روستاهایی بود که در این میان باقی ماند. براساس نظر بنی‌موریس مورخ اسرائیلی، مردم روستا روز 12 می «تحت تأثیر مهاجرت دسته‌جمعی شهر بيسان و فشار ‌هاگانا» روستایشان را ترک کردند. او صراحتاً مشخص نمي‌كند كه اين كارتحت چه نوع فشاري صورت پذيرفته است. در ماه سپتامبر، آبادي‌هاي صهيونيست همجوار، از مقامات اسرائيلي خواستند كه مجوّز درهم كوبيدن روستا را (درست مثل سه روستاي ديگر منطقه) صادر نمايند. از روي اظهارات موريس مشخص نمي‌شود كه آيا اصولاً چنين مجوزي صادر شده است يا نه و يا اينكه تخريب روستا در چه زماني انجام شده است. [M:107, 168] 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

آبادي حرمونيم4 كه در سال 1942 در 2 كيلومتري جنوب محوطۀ روستا احداث شد به زمين‌هاي روستا نزديك است اما بر روي آنها قرار نگرفته است. نام آن در سال 1952 براي ايجاد تشابه بيشتر به نام عربي آن به حماديا 5 (199214) تغيير يافت. [P:70, 209]

روستا در حال حاضر

به جز ويرانه‌هاي مربوط به خانه‌هاي روستا (كه به زباله‌هاي ساختماني تقليل يافته‌اند)‌، يك قبرستان و تعدادي ديوار، تنها چیزی که در محوطه ديده مي‌شود گياه خاردار است. اسرائيلي‌ها از زمين‌هاي مجاور محوطه به منظور كشاورزي و به عنوان چراگاه استفاده مي‌کنند. 

خربة الزاویه6

موقعيت:

PGR: 201222

فاصله تا بيسان: 11/5 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 190 متر پائين‌تر از سطح دريا 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

سندی در دست نیست.

جمعيت: 

سال 1931: سندی در دست نیست.

سال 45 / 1944: سندی در دست نیست.

تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست

خربة الزاویه پيش از 1948

روستا درپائين سراشيبي تندي قرار داشت كه به كوكب الهوا در همسایگی‌اش که قلعۀ صليبي بلووآور7 را اشغال كرده بود (كوكب الهوا در فرمانداري بيسان را ببينيد) منتهي مي‌شد. 

خرده مسيل‌هاي فراواني از درون اين سراشيبي‌ها و از میان روستا عبور می‌کرد و به درّۀ اردن می‌رسید. خربة الزاوية در فهرست اعلام جغرافيايي فلسطين در طبقۀ مزارع كوچك قرار می‌گرفت. 

خربة الزاويان8 (201222) در حدود 200 متري جنوب روستا قرار داشت و شالوده‌هاي دفن شدۀ ساختمان‌هاي متروكه در زیر آن سر از خاك برآورده بودند.  

اشغال روستا و اخراج ساكنین آن

اين روستا به احتمال خيلي زياد همزمان با كوكب الهوا، در نيمه دوم ماه مي 1948 و به دنبال سقوط بيسان اشغال شده است. اين كار توسط تيپ گولاني كه درّه بيسان را تسخير كرده و به صورت سیستماتیک اقدام به «پاكسازي»آن از ساكنين فلسطيني‌اش در ماه مه 1948 كرده بود انجام شده است. 

يوسف وایتس، از مقامات صندوق ملّي يهود با اشاره به درّۀ بيسان در اوايل ماه مه اعلام كرد: «اخراج (اعراب) از درّه دستوركار امروز ما است.» به احتمال زياد روستا در طول دوران جنگ در دست اسرائيلي‌ها باقي ماند؛ چراكه قواي عربی كه از اين منطقه وارد مي‌شدند قادر به بازپس‌گيري بيشتر زمين‌ها نبودند. [see M:105-7; T:176-78] 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

هيچ آبادي اسرائيلي‌اي بر روي زمين‌هاي روستا ساخته نشده است.  

روستا در حال حاضر

در كل محوطۀ روستا كه تبديل به چراگاه شده كاكتوس رویيده است. قلعۀ كوكب الهوا از شمال‌شرق به روستا مشرف است. 

خربة الطاقة9

(الطاقة)10

موقعيت:

PGR: 200224

فاصله تا بيسان: 14 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 200 متر پایین‌تر از سطح دریا 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

سندی در دست نیست.

جمعيت: 

سال 1931: سندی در دست نیست.

سال 45 / 1944: سندی در دست نیست.

تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست.

خربة الطاقة پيش از 1948

این روستا که درطبقۀ مزارع کوچک فهرست اعلام جغرافیایی فلسطین قرار گرفته بود، بر ساحل شمالی مسیل وادی البيرة، در محلی که مسیل مزبور از تپه‌ها آغاز می‌شد و رو به درّه اردن در 3 کیلومتری جنوب‌شرق، سرازیر می‌شد واقع شده بود. آسيابي متروك، كه زماني نيروي محرکۀ خود را از آب جاري در مسيل دریافت می‌کرد در ميان ويرانه‌هاي ساحل جنوبي مسیل رو‌به‌روي روستا قرار داشت. قبرستان خربة الطاقة در سربالايي‌هاي روستا و در شمال آن واقع شده بود. روستا در ميان ارتفاعات موجود در شمال و جنوب خود پنهان شده بود و تا جاده‌اي كه به سمت شمال و جسرالمجامع11‌، مسير و پل اصلي بر روي رود اردن، مرتبط مي‌شد تنها 500 متر فاصله داشت. در جنوب روستا هم جادۀ مشابهي به سمت بيسان مي‌رفت. 

اشغال روستا و اخراج ساكنین آن

روستا به احتمال زیاد به دلیل قرارگرفتن در گسترۀ عملیات گیدئون12 سقوط کرده است (الأشرفية در فرمانداری بيسان را ببینید). عملیات مزبور در روز 15 می‌با اشغال و راندن ساکنین شهر بيسان و اغلب روستاهایی که در این فرمانداری قرار داشتند به اتمام رسید. پس از تاریخ یادشده، قوای عراقی در تلاش برای بازگرداندن منطقه به دست اعراب، در نزدیکی الطاقة از رودخانۀ اردن عبور کردند. در کتاب تاریخ جنگ استقلال آمده است که در روزهای بعداز 15 مه‌، نیروهای عراقی آبادی یهودی گِشِر را محاصره کردند و برخی مواضع را در کرانۀ غربی رود اردن پس گرفتند (که شاید شامل خربة الطاقة هم می‌شد). هرچند، تلاش نیروهای عراقی نهایتاً به دلیل آتشبار سنگین توپخانۀ اسرائیل، که در کوکب الهوا مستقر بود با شکست مواجه شد. [See T:176-79]

آباديه‌اي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

هیچ آبادی اسرائیلی‌ای بر روی زمین‌های روستا احداث نشده است. هرچند آبادی گِشِر (202225) در سال 1939 در همان نزدیکی و در شمال‌شرق محوطۀ روستا ساخته شده بود. 

روستا در حال حاضر

محوطۀ روستا با انبوهی از کاکتوس‌ها و درختان نخل و اُکالیپتوس پوشانده شده است؛ هیچ اثری از خانه‌های روستا برجای نمانده است. بخشی از زمین‌های مجاور روستا محصور شده و به‌عنوان چراگاه گله‌های گاو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پانوشت‌ها:

1- al-Hamidiyya

2- Wadi Yubla

3- Maqam Khalid

4- Chermonim

5- Chamadya

6- Khirbat al-Zawiya

7- Belvoir

8- Khirbat al- Zawian

9- Khirbat al-Taqa

10- al-Taqa

11- Jisr al-Majami

12- Operation Gideon