هماهنگی دیپلماسی و میدان و اهمیت شایسته‌ســالاری در دولت جمهوری اسلامی
نیازها و مطالبات مردم از مدیران اجرایی - بخش دوم
فائقه بزاز
دستاوردهای دولت سیزدهم به‌خصوص در ارتباط با دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت، راه‌اندازی کارخانه‌های تعطیل شده و اشتغال هزاران کارگر مطالبات و توقعات از رئیس‌جمهور جدید را بالاتر برده است.
از سویی جناب پزشکیان در حال چینش و معرفی اعضای دولت است. ایشان در ایام انتخابات تاکید داشتند که دولت‌شان دولت سوم روحانی نیست اما با معرفی عارف به عنوان معاون اول و ظریف به عنوان معاون راهبردی به نظر می‌آید کابینه جدید ترکیبی از دولت‌های روحانی و خاتمی است. فهرست کارگروه راهبری برای انتصابات کابینه نشان می‌دهد ظاهرا از دولت فراجناحی و ملی در دولت چهاردهم خبری نیست و به نظر می‌رسد افرادی تکراری که دهه ۹۰ زندگی مردم و اقتصاد کشور را نابود کردند، اکنون قرار است دوباره روی کار آمده و همین رمق به وجود آمده در این سه سال را از سفره‌های مردم بگیرند.
مردم چه می‌گویند؟
رسول اوحدی، کارمند بانک است. وی در ارتباط با انتظارش از رئیس‌جمهور می‌گوید: «هر مدیری که بر سر کار می‌آید بهتر است از مدیران قبلی خود کسب تجربه کند نه اینکه مسئولیت خود را بازیچه مناقشات سیاسی کند. مردم از عملکرد دولت شهید رئیسی به‌خصوص در ساخت مسکن و اشتغال کارگران مثل هپکو بسیار راضی بودند.»
زیبا مرشدیان، دانشجوی روابط بین‌الملل درباره مطالباتش از دولت جدید می‌گوید: «دولت چهاردهم از دولت برجام فاصله و عبرت بگیرد. در دولت رئیسی شاهد بودیم با دور زدن تحریم‌ها نفت به فروش رفت و تورم به کمترین میزان رشد خود رسید. آقای پزشکیان باید استقلال رای داشته باشد و مرعوب فشارهای دیگران نشود. نباید تصور شود پزشکیان پیروزی‌اش را مدیون آقای ظریف است. خیلی از مردم به صفا و سادگی آقای پزشکیان رای دادند و اینکه ایشان خود را مطیع رهبر انقلاب معرفی کردند. حنای برجام و اف‌ای‌تی‌اف و... دیگر رنگی ندارد.»
میمندی معلم است و اعتقاد دارد: «رسیدگی به وضعیت معلمان از اوجب واجبات است. سستی و ضعف در نهاد آموزش و پرورش ضررهای جبران‌ناپذیر برای جامعه دارد.»
میلاد حاجیان‌فرد، نیز دانشجوی رشته ارتباطات است و اعتقاد دارد: «انتخابات آمریکا و انتخاب ترامپ یا هریس، نباید تفاوتی برای ایران داشته باشد. در دوره اوباما دیدیم دموکرات‌ها چه بلایی بر سر ما آوردند و چه بازی‌ها با ما کردند. در دوره آقای رئیسی دیدیم که توانستیم مشت دولت‌های غربی را بخوابانیم و نفت بفروشیم. موضوعات حاشیه‌ای مثل آزادی زنان هم اولویت اصلی مردم نیست. اولویت اصلی اشتغال و مسکن است. هر خانواده‌ای که این دو را داشته باشد از پس مشکلات دیگر هم بر می‌آید پس آقای پزشکیان این موارد را جزو اهم اقداماتش قرار دهد.»
اقتصاد ایران در دولت شهید رئیسی
دستاوردهای دولت سیزدهم تا آنجا چشمگیر است که ترامپ در یکی از سخنرانی‌های انتخاباتی خود به آن اشاره کرده است. به اذعان وی: «ایران ورشکسته شده بود، ولی طی دوسال و نیم گذشته ۲۵۰میلیارد دلار پول پس‌انداز کرده!» خبرگزاری رویترز نیز در گزارشی تصریح کرده است: «اقتصاد ایران در دولت رئیسی از رکود خارج و به اوج رشد خود رسیده است.»
به گزارش خبرگزاری فارس، این رسانه انگلیسی با اشاره به لطمه تحریم‌های سال 2018 آمریکا بر صادرات نفت ایران، کاهش درآمدها و به‌تبع آن افزایش مالیات‌ها و ایجاد کسری بزرگ بودجه و تورم سالانه نزدیک به 40 درصد در آن زمان، افزوده است: «با این حال اقتصاد ایران با کمک صادرات نفت به چین و افزایش قیمت نفت خام از فروپاشی دور مانده با وجود اینکه سطح صادرات نفت نسبت به قبل از سال 2018 هنوز کمتر است. اکثر نامزدهای ریاست جمهوری می‌گویند که قصد دارند از سیاست رئیسی که مبتنی بر خوداتکایی اقتصادی و تقویت روابط تجاری با آسیا بود الگوبرداری کنند.»
این رسانه انگلیسی تصریح کرد: «طی سه سالی که رئیسی در قدرت سپری کرد اقتصاد ایران از رکود سال‌های 2018 و 2019 ناشی از اعمال مجدد تحریم‌ها خارج شد و بنا به اعلام مرکز آمار ایران رشد اقتصادی ایران در سال منتهی به مارس (اسفند ماه) گذشته به اوج خود یعنی پنج و هفت دهم درصد رسید.»
رویترز افزود: «با این حال، بیشتر این توسعه توسط بخش انرژی انجام شده است به طوری که ایران جهش 70 درصدی در تولید نفت را به ثبت رساند که اکنون به حدود سه میلیون و 500 هزار بشکه در روز می‌رسد به نحوی که صادرات نفت ایران نیز به بیش از یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز (آمار واقعی صادرات نفت بسیار بیش از رقم رویترز است) رسیده است.»
این رسانه انگلیسی ادامه داد: «نرخ بیکاری ایران طبق آمار بانک جهانی حدود هفت و شش دهم درصد است در حالی که در زمان انتخاب رئیسی این رقم حدود 9 و شش دهم درصد بوده است.»
بر همین اساس و با توجه به وجود زیرساخت‌های لازم در دولت سیزدهم، لازم است رئیس‌جمهور جدید با برنامه‌ریزی و اولویت‌گذاری‌ها به منظور رفع دغدغه‌های اقتصادی و معیشتی مردم، مشکلات نوظهور فرهنگی، افزایش ارزش پول ملی، تقویت تولید، وضعیت اشتغال و ازدواج، مسکن و سرپناه، مبارزه با فساد، تقویت دانش‌بنیان‌ها و سیستم سلامت کشور و چنان‌که خودشان تاکید کرده عدالت همه‌جانبه را در دستور کار قرار دهد.
راهکار نوین تأمین منابع مالی برای ساخت مسکن
کارشناسان معتقدند اگرچه فرآیندهای حوزه مسکن، پیچیده است و مقدمات زیادی برای تأمین زیرساخت‌ها از جمله تأمین زمین باید فراهم شود اما خوشبختانه در دولت سیزدهم این مقدمات فراهم شده و به نظر می‌رسد با همکاری نظام بانکی و بهره‌گیری از راهکارهای نوین تأمین مالی، این امکان وجود دارد.
درواقع تأمین سرپناه برای مردم، نیازمند سرمایه نیست بلکه نیازمند ساماندهی است. در ایران کمبود زمین وجود ندارد و منابع در حوزه مصالح ساختمانی و نیروی متخصص و نیروی کار فراوان است.
از سویی اعطای وام یا زمین رایگان باوجود راهگشا بودن تاثیر موقتی در این رابطه دارد. آنچه در این زمینه تعیین‌کننده است، گشایش در اقتصاد است. با رفع بن‌بست‌ها، روان شدن اقتصاد، تقویت و توسعه تولید و صادرات و تسهیل نقل و انتقال پول به کشور و تقویت حضور بخش خصوصی زمینه اشتغال‌زایی و خانه‌دار شدن برای مردم فراهم می‌شود در غیر این صورت دادن زمین رایگان به تنهائی و بدون پشتوانه‌های اجرائی لازم و نیز با وجود بوروکراسی‌های رایج گرهی از مشکلات حوزه مسکن باز نمی‌کند.
رهایی مسکن از گلوگاه‌های سیستم بانکی
۲.۶ میلیون واحد نهضت ملی مسکن به مرحله ساخت رسیده اما فرآیند صدور پروانه تعدادی از آنها باید طی شود،.
هادی عباسی، معاون وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم درباره عملکرد وزارت راه و شهرسازی اظهار می‌دارد: «از ۲.۶ میلیون واحد نهضت ملی مسکن بیش از ۶۰۰ هزار واحد تحویل شده که ۱۳۰ هزار واحد آن مسکن مهر است. متوسط پیشرفت طرح نهضت ملی مسکن نیز ۳۰ درصد است اما دائما پروژه تعریف می‌شود. مثلا یکدفعه ۱۰۰ هزار واحد افزایش می‌یابد که میانگین پیشرفت کل پایین می‌آید. بنابراین ممکن است میانگین همواره روی ۳۰ درصد باقی بماند.»
وی با اشاره به پروژه اقدام ملی مسکن دولت قبل خاطرنشان می‌کند: «طرح اقدام ملی با کمتر از ۵ درصد پیشرفت فیزیکی به ما تحویل شد. ۱۳۰ هزار واحد مسکن مهر نیز در دولت سیزدهم به بهره‌برداری رسید.»
مسکن مردم را سیاسی نبینیم
معاون وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم تاکید می‌کند:« نباید در گفت‌وگوهای سیاسی، مسکن مردم تحت تاثیر قرار گیرد. هر کس سر کار می‌آید باید مشکل مسکن مردم را حل کند. بعضی دولت‌ها در سال‌های گذشته شانه خالی کردند. کسی که رئیس‌جمهور می‌شود باید اصل ۳ و ۳۱ قانون اساسی را بخواند. مسکن در کنار بهداشت و آموزش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده قرار دارد. فارغ از اینکه چه کسی رئیس‌جمهور، چه کسی وزیر یا معاون وزیر می‌شود باید توسط خبرنگاران مطالبه مسکن انجام شود. پروژه ۲.۶ میلیون واحدی که الان شرع شده حداکثر باید دو ساله به اتمام برسد.
عباسی یکی از معضلات ساخت مسکن را عدم تأمین منابع مالی توسط سیستم بانکی دانسته و می‌گوید: «گلوگاه‌هایی در سیستم بانکی داریم که باید برای آن چاره‌اندیشی شود. بانک‌ها تنها شرکت‌هایی هستند که اختیار خلق پول ملی دارند. بحث ما این است که بانک‌ها متناسب با اختیارات خود باید مسئولیت بپذیرند. در حال حاضر عدم تناسب بین اختیار و مسئولیت در بانک‌های خصوصی را شاهدیم».
در جست‌وجوی آموزشوپرورش عادلانه و باکیفیت
آموزش و پرورش اولین نهاد مهم و واسطه میان کودک با جامعه است و زیرساخت مبنائی برای دانش‌افزایی و ورود به عرصه‌های علمی است.
بر همین اساس و به دنبال حرکات خاموش دولت اصلاحات در اجرای سند 2030 و مفادی که هیچ سنخیتی با جامعه ایرانی مسلمان ندارد، «سند تحول بنیادین» شامل راهبردهای دقیق برای نظام تعلیم و تربیت، از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و ابلاغ شده است اما متاسفانه تا به حال و با گذشت زمانی در حدود 10 سال از عمر این سند، به اجرا نرسیده است تا آنجا که در دیدارهای کارکنان آموزش و پرورش عدم اجرای آن از سوی رهبر انقلاب مورد مطالبه و انتقاد قرار گرفته است. علاوه‌بر ضعف اجرای سند تحول بنیادین، کمبود نیروی معلم به عنوان کلیدی‌ترین مؤلفه در دستیابی به کیفیت و توسعه در نظام آموزشوپرورش و نبود بودجه لازم و کافی برای این نهاد از اهم وظایف دولت جدید برای رسیدگی لازم است.
کارشناسان این حوزه می‌گویند هدف‌گذاری کشورها دستیابی به سهم بیشتری از تولید ناخالص ملی و بودجه کشور است. در حالی که در ایران کسری آموزش و پرورش و تزریق منابع مالی به این نهاد معمولا در اسفندماه و با گذشت 6 ماه طلایی از شروع سال تحصیلی تأمین می‌شود که فرصت ارائه خدمات آموزشی باکیفیت را از آموزشوپرورش سلب می‌کند. علاوه‌بر این تأمین فضای آموزشی مناسب و ایمن برای تحصیل دانش‌آموزان و برقراری عدالت اموزشی میان سهم سه دهک اول کم‌برخوردار (دهک ۱، ۲ و ۳) که ۲ درصد و سهم سه دهک بالا (۸، ۹ و ۱۰) ۸۰ درصد است از ضرورت‌های رسیدگی است.
شاید بتوان با تاکید اقرار کرد که با گسترش و توسعه تکنولوژی شکاف میان نسل‌ها عمق گرفته است. شرایط جدید علم و فناوری، بروز پدیده‌هایی مثل هوش مصنوعی و متاورس به عنوان امکان آموزشی و جهش اجتماعی نسل z و آلفا، فضای حکمرانی آموزشوپرورش را پیچیده کرده، فناوری‌های جدید توازن قدرت میان اولیا و مربیان در یک سمت و نسل‌های نوظهور در سمت دیگر را به هم زده است.
عدم توجه لازم به نیازهای این نسل فاصله‌ها را افزایش داده، ابهامات میان نسل جدید و نسل گذشته را بیشتر می‌کند. برای عبور از مسائل فوق و دستیابی به آموزشوپرورش مطلوب باید آموزشوپرورش از نظر توجه، منابع و امکانات و حمایت در راس امورات کشور قرار گیرد.