اولویت‌ها و توقعات مردم از دولت جدید-بخش دوم
لزوم پایبندی به وحدت ملی تا تداوم راه شهید رئیسی
انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در فضای احساسی ایجاد شده پس از سقوط بالگرد رئیس‌جمهور شهید، در سلامت و امنیت کامل برگزار شد و ملت ایران، به فاصله کوتاهی، رئیس‌جمهور جدیدش را شناخت. در زمانی که هنوز مجلس جدید شکل نگرفته بود و رئیس‌جمهور کشور نیز در قید حیات نبود، نظام جمهوری اسلامی نشان داد از انعطاف، توانایی، قابلیت و ظرفیت بالایی در مدیریت شرایط پیچیده و دشوار سیاسی- اجتماعی برخوردار است. ظرفیتی که لاجرم دشمنان را به تجدیدنظر در محاسبات اشتباه‌شان وادار خواهد کرد و فرآورده آن نیز طبعاً باید در راستای استحکام بنیان‌های کشور و اتحاد ملی به کار گرفته شود. توقع این است که دولت جدید حالا پس از پایان رقابت‌های انتخاباتی، در نظر و عمل، منادی وحدت ملی ایرانیان باشد و ضمن مرزبندی با دشمنان صریح ملت ایران، از مرزبندی و خط‌کشی بین مردم اجتناب ورزد.
ما برای سربلندی ایران، نیازمند دوری از جنجال‌های بیهوده و اختلاف‌های تفرقه‌افکن، همراه با تمرکز بر مسائل اصلی مردم برای حل مشکلات کشور هستیم.
علی‌اکبر عباسی، فعال اسبق دانشجویی و کارشناس مسائل سیاسی در همین زمینه به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مسعود پزشکیان در شرایطی خاص سکان دولت چهاردهم را بر عهده گرفته است و همین شرایط خاص وظایف او را خطیر کرده است. در واقع امروز جامعه متکثر است و رئیس‌جمهور باید به این تکثر توجه لازم را داشته باشد. آرای ۱۴ میلیونی رقیب پزشکیان و فاصله کم این آرا با آرای رئیس‌جمهور منتخب، خود گویای این تکثر است. از سوی دیگر این ۱۴ میلیون رأی، آلترناتیوی جدی برای رئیس‌جمهور منتخب هستند که نمی‌توان آن را از نظر دور داشت. همه این موارد نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور منتخب وظیفه‌ای مهم و حیاتی در جهت ایجاد انسجام هرچه بیشتر بین گروه‌های مختلف مردم دارد و در این جهت باید تلاش کند. او امروز وظیفه‌ای خطیر در جهت کاهش برخی از شکاف‌های اجتماعی موجود در جامعه برعهده دارد و انتظار می‌رود نسبت به آن توجه لازم را داشته باشد.»
رئیس‌جمهور باید نماد وحدت ملی باشد
علی‌اکبر عباسی، کارشناس مسائل سیاسی می‌گوید: «یکی از مسئولیت‌های بسیار سنگینی که برعهده دولت جدید است، سامان دادن به مسائل اقتصادی است. اصلی‌ترین انتظار مردم از دولت جدید حل‌وفصل مشکلات اقتصادی است و دولت جدید باید در این زمینه برنامه مشخصی داشته باشد. البته دولت سیزدهم طی سه سال گذشته مسیر را برای حل‌وفصل مشکلات کشور هموار کرده است و رئیس دولت چهاردهم از این جهت کار بسیار راحت‌تری نسبت به رئیس دولت سیزدهم دارد. با این وجود مسئله اقتصاد همچنان از مسائل اصلی و مهم کشور است و مردم انتظارات جدی در این زمینه دارند. اینکه دولت سیزدهم بسیاری از ناهمواری‌هایی که در دولت قبلی ایجاد شده بود را تا حدی هموار کرد و حالا مسیر اقتصادی را به یک ثبات نسبی رسانده، از فرصت‌هایی است که پیش‌روی دولت جدید است و می‌تواند با اتکا به آن و با اتخاذ سیاست‌هایی معقول کار را جلو ببرد.»
اشاره به موفقیت‌های دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد و ساده‌تر بودن کار مسعود پزشکیان در قیاس با وضعیتی که شهید رئیسی در سال 1400 با آن رو‌به‌رو بود اما چقدر با واقعیت همخوان است و شاخص‌های کلیدی اقتصادی در این حوزه چه می‌گویند؟ چهارم خردادماه سال جاری، پایگاه خبری تجارت نیوز از رسانه‌های منتقد دولت شهید رئیسی، در همین زمینه می‌نویسد: «بانک جهانی در گزارشی اعلام کرده است که اقتصاد ایران به‌رغم تداوم تحریم‌های اقتصادی و تشدید شرایط نامطمئن ژئوپلیتیک به رشدی پایدار طی چهار سال گذشته رسیده است.
درحالی که بخش نفت به این رشد کمک کرده است، بخش غیرنفتی به‌ویژه خدمات و صنعت، موتور اصلی رشد اقتصادی
بوده است.
بین سال‌های 21-2020 و 23-2022 با احیای اقتصاد، فقر در کشور کاهش یافت. طی دو سال، نرخ فقر بر اساس خط درآمدی 6.85 دلار در روز 7.4 درصد کاهش یافت و به 21.9 درصد در سال 23-2022 رسید. یعنی 6.5 میلیون نفر از این خط فقر بالا کشیده شدند. همچنین جمعیتی که در زیر خط فقر درآمدی 3.65 دلار در روز قرار داشتند نیز 2.2 درصد کاهش یافت و به 3.8 درصد از کل جمعیت کشور رسید.»
دولت شهید رئیسی چه تحویل گرفت
و چه تحویل می‌دهد؟
تجارت نیوز در ادامه به نقل از گزارش رسمی بانک جهانی می‌نویسد: «ضریب جینی از 35.8 درصد به 34.8 درصد کاهش یافت. ترکیبی از افزایش دستمزدها، افزایش اشتغال و توزیع یارانه نقدی به رشد مصرف و کاهش فقر در ایران کمک کرده است.» در گزارش تازه بانک جهانی، رشد اقتصادی ایران در ۴ سال گذشته با واژه‌های «تاب‌آور» و «مقاوم شده» توصیف شده و تغییر مسیر رشد اقتصادی از شرایط ناپایدار دهه نود به شرایط پایدار و باثبات مورد تاکید و تایید قرار گرفته است. همچنین بر اساس این گزارش رشد مصرف خانوارهای واقع شده در۴۰ درصد دهک‌های پایین کشور نسبت به ۶۰ درصد دهک‌های بالا، افزایش بیشتری پیدا کرده است.
دکتر سید احسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت در همین زمینه می‌گوید: «شدت وضوح اتفاقات در زمینه رشد اقتصادی و رفع فقر در دولت شهید آیت‌الله رئیسی به نحوی آشکار بوده که قابل‌چشم‌پوشی در گزارش‌های رسمی خارجی نیز نبوده است؛ علاوه‌بر آن پیش‌بینی‌های امسال و سال آینده در گزارش‌های مذکور عنوان می‌کند که برآوردها برای رشد اقتصادی واقعی سرانه خوش‌بینانه‌تر است.»
وضعیت اقتصاد ایران در سال 1400 و زمان تحویل دولت روحانی به شهید رئیسی اما چگونه بود؟ برای روایت این بخش از تاریخ نیز بهتر است سری به رسانه‌های اصلاح‌طلب حامی دولت حسن روحانی بزنیم. روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد، 22 مهر ماه 1400 تیتر یک خود را «دهه سوخته اقتصاد ایران» قرار داده و طی گزارشی در همین زمینه می‌نویسد: «با استناد به گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی در دهه نود میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری در این دهه منفی 4.7درصد بوده و میزان سرمایه‌گذاری واقعی نیز از 171 هزار میلیارد تومان در سال 90 به 100 هزار میلیارد تومان در سال گذشته رسید. البته كه در سال 98، ركورد كمترین میزان سرمایه‌گذاری با تنها 98 هزار میلیارد تومان شكسته شد. برای پی بردن به كوچكی این اعداد كافی است بدانیم كه كل كسری تراز عملیاتی بودجه 99 كه روز سه‌شنبه توسط دیوان محاسبات كشور منتشر شد 183.3 هزار میلیارد تومان بوده در حالی كه كل سرمایه‌گذاری واقعی كشور در آن سال تنها 54درصد از كسری تراز عملیاتی را شامل می‌شود.»
لزوم پرهیز دولت
از افزایش قیمت حامل‌های انرژی
گزارش مذکور که به بررسی کلی بخش‌های مختلف اقتصاد کشور پرداخته، اذعان دارد جبران آمار رشدهای منفی بخش‌های مختلف زمان زیادی خواهد برد و «كار نسل‌های آتی برای بهبود شرایط كشور قطعاً سخت‌تر خواهد بود.» بر این اساس، دولت جدید باید با درپیش‌گرفتن سیاست‌های صحیح اقتصادی، زمینه تداوم رشد اقتصادی کشور در چهار سال آینده، تداوم روند کاهش بیکاری و فقر و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی را بیش‌ازپیش، فراهم کرده، نقاط قوت دولت شهید رئیسی در حوزه اقتصاد را حفظ کند.
علی‌اکبر عباسی، کارشناس مسائل سیاسی در ادامه با تأکید بر لزوم عبرت‌گرفتن از گذشته، تأکید می‌کند: «تکرار برخی سیاست‌های غلط گذشته که ممکن است موجب ایجاد شوک به فضای اقتصادی و اجتماعی شود، می‌تواند مخاطرات جدی برای دولت و شخص رئیس‌جمهور منتخب داشته باشد. یقیناً بخشی از مردم نگران اظهارات آقای پزشکیان پیرامون آزادسازی قیمت‌ها و همچنین مواضع خطرناک برخی از اعضای ستاد انتخاباتی وی در قبال مواجهه با قیمت حامل‌های انرژی هستند.
وی می‌افزاید: «این در حالی است که دیدگاه فکری و سابقه اعضای ستاد رئیس‌جمهور منتخب در حوزه مسکن نیز نگرانی‌های جدی برای بخش قابل‌توجهی از مردم ایجاد کرده است. با این همه به نظر می‌رسد اینکه چه کسانی سکان‌داران اصلی شوند و اعضای کابینه وی و به‌ویژه معاون اول رئیس‌جمهور چه کسی بشود، نقش مؤثری در رخدادهای آینده دولت داشته باشد.
یقیناً آقای پزشکیان می‌تواند با فاصله گرفتن از افراد پرحاشیه و تندرو و سپردن کار به چهره‌هایی میانه‌رو، مسیر مناسبی را برای برون‌رفت از چالش‌های پیشرو انتخاب کند. کشور در شرایط حاضر به آرامش و کار پردامنه، شبانه‌روزی و جدی، نیاز مبرم دارد. دامن زدن تنش‌های سیاسی بیهوده، می‌تواند تمام این شرایط را بر هم زند و دولت را در عمل به وعده‌هایش در زمینه عدالت اقتصادی، رسیدگی به فقرا و... با چالش جدی مواجه کند. بر این اساس، رئیس‌جمهور باید در چینش همکاران خود از میدان دادن به افرادی که حیاتشان در دامن زدن به دوقطبی‌های بیهوده و راه‌انداختن جنگ رسانه‌ای در فضای سیاسی کشور است، دوری کند.
لزوم توجه به بخش تعاون
و بنگاه‌های خرد و متوسط
شروع کار دولت در سال جاری اما این سؤال را مطرح خواهد کرد که نسبت تیم اقتصادی دولت جدید با شعار سال چه خواهد بود؟ گرچه تا مشخص نشدن تیم اقتصادی دولت، نمی‌توان به این سؤال پاسخ دقیق و قاطعی داد. بااین‌حال، بایسته‌های تحقق شعار سال را می‌توان به لحاظ تئوریک و علمی، برشمرد.
تعیین زمینه‌های مشارکت مردم در اقتصاد برای تحقق جهش تولید و فراهم کردن بستر لازم برای اجرائی شدن آن، پیش‌نیاز موفقیت دولت در این حوزه خواهد بود. رجوع به سخنان رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در همین زمینه، می‌تواند تصویر نسبتاً روشنی در این زمینه پیش‌روی ما قرار دهد. رهبر حکیم انقلاب، 10 سال پیش از این و در سخنرانی نوروزی به مناسبت آغاز سال 1393 در همین زمینه، به تشریح چیستی اقتصاد مقاومتی و نقش مردم در تحقق آن پرداخته‌اند.
معظم‌له در همین مورد می‌فرمایند: «اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که مقاوم است؛ با تحریکات جهانی، با تکانه‌های جهانی، با سیاست‌های آمریکا و غیر آمریکا زیرورو نمی‌شود؛ اقتصادی است متّکی به مردم... این اقتصادی که به عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح می‌شود، مردم بنیاد است؛ یعنی بر محور دولت نیست و اقتصاد دولتی نیست، اقتصاد مردمی است؛ بااراده مردم، سرمایه مردم و حضور مردم تحقّق پیدا می‌کند. امّا «دولتی نیست» به این معنا نیست که دولت در قبال آن مسئولیّتی ندارد؛ چرا، دولت مسئولیّت برنامه‌ریزی، زمینه‌سازی، ظرفیّت‌سازی، هدایت و کمک دارد. کار اقتصادی و فعّالیّت اقتصادی دستِ مردم است، مال مردم است؛ امّا دولت ـ به‌عنوان یک مسئول عمومی ـ نظارت می‌کند، هدایت می‌کند، کمک می‌کند؛ بنابراین آماده‌سازی شرایط، وظیفه دولت است؛ تسهیل می‌کند.» ما پیش از این، در بخش گزارش کیهان، توجه به بخش تعاون و اهمیت دادن به نقش بنگاه‌های خرد و متوسط را از جمله مهم‌ترین راه‌های تحقق شعار سال جاری معرفی کرده‌ایم.