براى آشنايى با وضعيت حاصل از اقدامات رژيم اسرائيل، استناد به قطعنامه‌هاى شوراى امنيت كافى به نظر مى‌رسد. اين بررسى مختصر ما را يارى خواهد كرد تا بدانيم آيا شوراى امنيت در موارد نقض حقوق بين‌الملل حداقل در حدى كه خود به آن اعتراف دارد، به وظايف خود عمل كرده است؟

شوراى امنيت در قطعنامه 237 (1967) به طور صريح اشغال نظامى مناطقى را توسط رژيم اسرائيل مطرح كرده و از اين كشور خواسته سلامتى، رفاه و امنيت ساكنين اين مناطق و تسهيل بازگشت مردمى را كه از زمان آغاز خصومت، اين مناطق را ترك كرده‌اند، تضمين کند.  اين شورا همچنين در قطعنامه‌هاى 214 و241 از اسرائيل خواسته كه از توسل به زور در روابط با همسايگانش، خوددارى ورزیده و آتش‌بس را رعايت کند؛ امّا اسرائيل بدون توجه به اين قطعنامه‌ها، جنگ 6 روزه را بر مصر تحميل کرد. 

قطعنامه 242 (1967) درباره وضعيت خاورميانه، با تأكيد بر غيرقانونى‌ بودن تحصيل زمين به وسيله جنگ و نياز به صلحى پايدار و عادلانه، استقرار چنين صلحى را به انجام دو اصل زير وابسته مى‌داند:

1. عقب‌نشينى نيروهاى مسلح اسرائيل از مناطقى كه در جنگ اخير تصرف كرده است.

2. پايان ‌دادن به تمام ادعاها و حالت جنگ، و احترام و شناسايى حاكميت، تماميت ارضى و استقلال سياسى تمام كشورهاى منطقه.

 در قطعنامه مطرح شده در سال 1968 با اصرار از اسرائيل خواسته شده كه اقداماتى چون سلب مالكيت زمين و اموال، كه باعث تغيير موقعيت شهر بيت‌المقدس شده و از نظر شورا بى‌اعتبار است را فوراً لغو نموده و از انجام اعمال مشابه خوددارى نمايد.

همچنين شورا در قطعنامه (259) از عدم انجام قطعنامه 237 شورا توسط اسرائيل در مورد پذيرش نمايندة مخصوص دبيركل اظهار تأسف مى‌كند و از حكومت اسرائيل «مى‌خواهد!» كه نمايندة مخصوص دبير كل سازمان را بپذيرد و براى ايجاد تسهيل كار با وى همكارى کند.

 در قطعنامه (267) نيز كه مربوط به اقدامات اسرائيل براى تغيير موقعيت بيت‌المقدس است، اجراى قطعنامه (259) را مجدداً مورد تأكيد قرار مى‌دهد و بر عدم توجه اسرائيل نسبت به انجام قطعنامه‌هاى شوراى امنيت و مجمع عمومى «ابراز تأسف» مى‌کند!! و با شديدترين عبارات از اقداماتى كه اسرائیل به منظور تغيير وضعيت شهر بيت‌المقدس انجام داده انتقاد مى‌كند! و از اسرائيل مصرّاً مى‌خواهد (!) كه فوراً تمام اين اقدامات را لغو نموده و در آينده نيز مرتكب چنين اعمالى نشود. همچنين متذكر مى‌شود كه در صورتى که جواب منفى دهد يا جوابى ندهد، شوراى امنيت بدون تأخير تشكيل جلسه خواهد داد!

 در قطعنامه (271) كه درباره آتش‌سوزى مسجدالاقصى و موقعيت بيت‌المقدس است، با تقبيح عمل نفرت آور هتك حرمت مسجد الاقصى، صريحاً از اسرائيل مى‌خواهد مفاد معاهدات ژنو و حقوق بين‌الملل مربوط به اشغال نظامى را به كار بسته و از اين اقدامات نفرت‌آور دست بردارد. اين قطعنامه اسرائيل را به خاطر عدم اجراى قطعنامه‌هاى قبلى شورا و مجمع محكوم نموده و تكرار مى‌كند كه در صورت جواب منفى و يا عدم جواب اسرائيل، شوراى امنيت بدون تأخير بايد اقدامات مؤثرترى را دراين باره اتخاذ كند.

 شوراى امنيت در قطعنامه 298 كه مربوط به اقدامات اسرائيل در تغيير موقعيت بيت‌المقدس است، نسبت به عدم اجراى قطعنامه‌ها از سوى اسرائيل ابراز نگرانى مى‌كند و از اقدامات اسرائيل به منظور تغيير موقعيت منطقه اشغالى شهر بيت‌المقدس از زمان تصويب قطعنامه‌هايى كه در اين قطعنامه مذكور است «ابراز نگرانى!» مى‌كند و نسبت به عدم توجه اسرائيل به قطعنامه‌هاى قبلى سازمان ملل در اين مورد «ابراز تأسف!» مى‌كند و شديداً از اسرائيل مى‌خواهد كه از اين گونه اعمال خوددارى كند.

شوراى امنيت سازمان ملل متحد در قطعنامه (316) كه راجع به محكوميت اسرائيل به خاطر حمله به لبنان است، از كشته‌شدن افراد در نتيجه «كليه اعمال خشونت آميز و تلافى جويانه!!» اظهار تأسف کرده و از عدم اجراى قطعنامه‌هاى قبلى شوراى امنيت به وسيله اسرائيل مبنى بر دست كشيدن از تجاوز به حاكميت و تماميت ارضى لبنان شديداً ابراز «نگرانی» کرده و از اسرائيل «مى‌خواهد!» به قطعنامه‌هاى مذكور جداً عمل كند. همچنين اسرائيل را به خاطر حملات مكرر به خاك و مردم لبنان «محكوم» مى‌كند و علاقه شديد خود را نسبت به آزادى نيروهاى نظامى و امنيتى سوريه و لبنان كه به وسيله اسرائيلى‌ها در خاك لبنان ربوده شده‌اند، ابراز مى‌دارد! و اعلام مى‌كند اگر اسرائیل آن‌ها را آزاد نكند، شورا مجدداً تشكيل جلسه خواهد داد.

 حملات متعدد اسرائيل عليه لبنان، شوراى امنيت را بر آن داشت كه براى تنبيه اسرائيل اقداماتى انجام دهد؛ لكن با مخالفت آمريكا نسبت به هرگونه تهديد و مجازات عليه اسرائيل، اخطار پيشنهادى عليه اسرائيل در آخرين مرحله قطعنامه مسكوت ماند!1 شوراى امنيت در قطعنامه نسبتاً ضعيف 332 صرفاً نسبت به تمام اعمال تهاجمى اسرائيل كه منجر به از دست رفتن جان عده‌اى بي‌گناه شده بود، اظهار تأسف نمود و حملات نظامى مكرر اسرائيل عليه لبنان را محكوم كرد و از اسرائیل خواست كه فوراً از تمام اقدامات نظامى عليه لبنان دست بردارد.در قطعنامه 242 شوراى امنيت تصريح شده كه رژيم اسرائيل متجاوز است و مناطقى را به صورت غیرقانونی تصرف كرده است. همچنين در قطعنامه 252 آمده كه اسرائيل بارها اقدامات و عملياتى را كه ناقض قطعنامه‌هاى مجمع عمومى و شوراى امنيت بوده، مرتكب شده و نيز با مبادرت به سلب مالكيت زمين و اموال در شهر بيت‌المقدس، باعث تغيير موقعيت اين شهر گردیده است. در بند الف و ب قطعنامه 243 مجمع عمومى نيز با صراحت اسرائيل به نقض حقوق انسانى و بى‌توجهى نسبت به آزادى‌هاى اساسى و حقوق بشر و تخريب خانه‌هاى مردم غيرنظامى متهم گرديده است.

 در واقع اين قطعنامه‌ها مهم‌ترين اقدامات شوراى امنيت است؛ امّا باتوجه به حمايت جدى آمريكا از اين رژيم، عدم رعايت قطعنامه‌ها از سوى آن چندان عجيب نيست. آنچه مهم است اينكه گستاخى اين رژيم، نتيجه طبيعى رفتار غيرجدى شوراى امنيت با آن است؛ چرا وقتى يك كشور ضعيف از حقوق بين‌المللى تخلف مى‌كند، با اشد مجازات با آن برخورد مى‌شود، امّا اين رژيم حتى يك بار مجازات نشده و مواد 41 و 42 منشور ملل متحد در مورد او اعمال نشده است؛ در حالى كه اگر با تحريم‌هاى اقتصادى، دريايى، هوايى، پستى، تلگرافى و در صورت لزوم اقدامات نهايى و قهرآميز روبرو يا تهديد مى‌شد، امروز منطقه شاهد رشد روزافزون بحران نبود!

پانوشت:

1- كتان هنرى، فلسطين و حقوق بين‌الملل: (بررسى حقوق برخورد اعراب و اسرائيل) ترجمه غلامرضا فدائى، تهران: اميركبير، 1354، ص 309.