از تدوین سند تحول قضائی تا حمایت از تولید و اشتغال
نگاهی به خدمات شهید آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضائیه
شهید آیت‌الله رئیسی در دوران ریاست
دو ساله خود بر قوه قضائیه، در راه اعتلای سیستم قضائی کشور در زمینه‌های مختلف قضائی اقدامات ماندگار و ارزنده‌ای انجام داده است.
به گزارش خبرگزاری میزان، شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی پیش از ریاست‌جمهوری به مدت دو سال (از اواخر ۱۳۹۷ تا تیرماه ۱۴۰۰) ریاست قوه قضائیه را برعهده داشت و با وجود تجربه نزدیک به ۳۰ سال (۱۳۹۷-۱۳۶۸) حضور در سیستم قضائی کشور و برعهده گرفتن مناصب مختلف قضائی همچون، دادستانی تهران، دادستانی کل کشور، دادستانی ویژه روحانیت و معاونت قوه قضائیه، در زمان ریاست بر قوه قضائیه نیز در عرصه‌های مختلف قضائی از جمله؛ ایجاد تحول در قوه قضائیه، تصویب قوانین و مقررات کاربردی، حمایت از تولید، مبارزه با فساد، رسیدگی به ترک فعل‌ها، صیانت از اراضی ملی و منابع طبیعی، بازدید مستمر از زندان‌ها، تعیین تکلیف پرونده‌های معوّق، حفظ حقوق شهروندی، ارتباط بیشتر دستگاه قضائی با مردم و جلب رضایت آنها، اقدامات مفید و مؤثری انجام داد.
شروع تحول قضائی
تدوین سند تحول قضائی، در پی مطالبه رهبر معظم انقلاب اسلامی در رابطه با انجام تحول در سیستم قضائی و تأمین انتظارات مردم، از سال ۱۳۹۷ در دستور کار قوه قضائیه گرفت.
تحول قضائی بر اساس برنامه‌ای آغاز شد که آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی قبل از تصدی ریاست بر دستگاه قضا آن را به رهبر انقلاب ارائه کرد و با موافقت و استقبال ایشان، تحولات این سند وارد بخش اجرائی شد.
به این ترتیب موضوع تحول قضائی، به عنوان برنامه جامعی که برای ارتقای امور قضائی و رفع موانع انجام وظایف قوه قضائیه در نظر گرفته شده بود، به اولویتی انکارناپذیر در قوه قضائیه تبدیل شد.
پس از گذشت یک سال و نیم از آغاز اجرای سند، باتوجه به ضرورت‌های موجود، «نسخه ارتقاءیافته سند تحول قضائی» تدوین شد و ششم دی‌ماه ۱۳۹۹ این سند توسط آیت‌الله رئیسی، رئیس وقت دستگاه قضا و با عنوان «سند تحول قضائی» ابلاغ شد.
تصویب قوانین و مقررات کاربردی
از جمله خدمات ارزشمند آیت‌الله رئیسی در زمان تصدی ریاست قوه قضائیه، می‌توان به تصویب قوانین و مقررات حقوقی و کیفری بر اساس خلأ‌های قانونی موجود در موضوعات مختلف همچون قوانین و مقررات مربوط به حمایت و جهش تولید، مبارزه با فساد، حمایت از دادرسی تخصصی، حمایت از بستر الکترونیک، اجرای محکومیت‌های مالی، اجرای مجازات، حمایت از متهم و حمایت از شاکی اشاره کرد.
تصویب قوانین و مقرراتی مانند: بخشنامه اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، آیین‌نامه شیوه تشکیل شعب تخصصی مراجع قضائی، دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت متهم، بخشنامه نحوه احضار اشخاص حقوقی، دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها، دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت متهم، دستورالعمل حفظ کرامت و ارزش‌های انسانی در قوه قضائیه، دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها، دستورالعمل ساماندهی و تسریع در اجرای احکام مدنی، آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا، دستورالعمل تنقیح قوانین و مقررات قضائی، دستورالعمل تشکیل مجتمع تخصصی ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی تهران، دستورالعمل اجرائی اعلام برخط ظرفیت پذیرش زندانیان به مقامات قضائی صلاحیت‌دار، آیین‌نامه نحوه اجرای احکام حدود و آیین‌نامه نحوه اجرای قرار تعلیق اجرای مجازات، آزادی مشروط، قرار تعویق صدور حکم، نظام نیمه‌آزادی و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی و جایگزین‌های حبس، تنها بخشی از مصوباتی است که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضائیه صادر شده است.
حمایت از تولید و اشتغال
دستگاه قضائی در دوره ریاست آیت‌الله رئیسی، در زمینه احیای واحد‌های تولیدی و مقابله با موانع و مفاسدی که قصد به تعطیلی کشاندن کارخانه‌ها و بنگاه‌های تولیدی را داشتند، با جدیت و پیگیرانه ورود داشته و در این راستا، اقدامات مثمرثمری را انجام داده است.
اقدامات دستگاه قضائی در راستای حمایت از تولید و تولیدگران طی دو سال ریاست آیت‌الله رئیسی، منتهی به احیای بیش از ۲هزار واحد تولیدی و صنعتی در کشور شد که از میزان، بالغ بر ۱۰۰۲ واحد تولیدی در سال ۱۳۹۹ و بالغ بر ۹۹۰ واحد تولیدی تعطیل یا نیمه‌تعطیل در سال ۱۳۹۸ با اقدامات حمایتی دستگاه قضا به مدار تولید بازگشتند و در نتیجه ورود دستگاه قضائی به مقوله رفع موانع تولید، اشتغال بیش از صدهزار نفر حفظ شد و از بیکاری آنها جلوگیری شد. همین آمار گواهی بر اقدامات جهادگونه دستگاه قضا در امر رونق تولید و اشتغال در سال‌های تصدی آیت‌الله رئیسی بر منصب ریاست قوه قضائیه دارد.
مبارزه با فساد
آیت‌الله رئیسی در دوران ریاست بر دستگاه قضا همواره بر مقوله مبارزه با فساد تأکید داشت. برخورد با دانه‌درشت‌ها، تأکید بر تشویق سوت‌زن‌ها و محافظت از آنها و به‌کارگیری ظرفیت‌های قانونی برای حمایت از افشاگران فساد، از جمله موضوعاتی بود که آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر دستگاه قضا مورد توجه قرار داده و اقدامات عملی مهمی نیز برای تحقق این امور انجام داده بود.
آیت‌الله رئیسی پس از انتصاب به عنوان رئیس قوه قضائیه، دستورالعمل «تشکیل مجتمع تخصصی ویژه رسیدگی به جرایم اقتصادی تهران» را ابلاغ کرد و با افتتاح مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم اقتصادی و راه‌اندازی سامانه گزارشگران فساد در سال ۱۳۹۹، روند مبارزه با فساد را به‌صورت جدی‌تری دنبال کرد.
برگزاری دادگاه‌های مبارزه با فساد اقتصادی و محاکمه متهمان این پرونده‌ها، در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی، نشان‌دهنده عزم قاطع وی در مبارزه با فساد بود.
رسیدگی به ترک فعل‌ها
رسیدگی به ترک فعل‌ها و قصور مسئولان یکی از موضوعات مورد تأکید آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضائیه بود. وی با دستور بر رسیدگی به ترک فعل‌ها و قصور مسئولان از سوی بخش‌های مختلف نظارتی قوه قضائیه بر این موضوع تأکید داشت که اگر بموقع با برخی قصور‌ها و ترک فعل‌ها برخورد شود، شاهد خسارت در حوزه‌های مختلف نخواهیم بود.
آیت‌الله رئیسی، ترک فعل‌ها و قصور‌های مسئولان را موجب خسارت جدی در کشور می‌دانست و دستوراتی در راستای رفع این مشکل، وظایفی به مسئولان قضائی محول کرد.
پیگیری و مؤاخذه مدیران مرتکب ترک فعل و ابلاغ دستورالعمل نحوه مقابله با ترک وظایف قانونی مدیران و کارمندان و پیشگیری از آن که به موجب آن تکالیفی بر عهده مسئولان قضائی برای مقابله با موضوع ترک فعل‌ها مشخص شده بود، از جمله مهم‌ترین اقدامات آیت‌الله رئیسی برای رفع این مشکل بود.
بازگشت اراضی ملی و منابع طبیعی به بیت‌المال
یکی از محور‌های مهمی که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضائیه مورد توجه بود، موضوع مبارزه با زمین‌خواری و حفاظت از اراضی ملی و منابع طبیعی بود.
نتیجه عملکرد قوه قضائیه در سال ۱۳۹۹ موجب بازگشت بیش از ۱۸هزار هکتار از اراضی ملی و منابع طبیعی به بیت‌المال شد. اهتمام جدی قوه قضائیه در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر مبارزه با زمین‌خواری تنها بر موضوع تشکیل پرونده نبوده؛ بلکه بازگشت اراضی به منابع ملی، دولت و بیت‌المال نیز مورد توجه جدی قرار داشت.
بازدید از زندان‌ها
بازدید از زندان‌های مختلف در کشور، آشنایی نزدیک با مشکلات زندانیان و زندانبانان، ابلاغ «دستورالعمل جامع حفظ کرامت و ارزش‌های انسانی» در قبال زندانیان، ابلاغ «دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها»، بررسی فرآیند اشتغال زندانیان، رسیدگی به مشکلات خانواده زندانیان و... از جمله اقدامات آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضائیه در راستای نظارت بر زندان‌ها و رسیدگی به امور زندانیان بود.
تعیین تکلیف پرونده‌های معوق و کاهش اطاله دادرسی
یکی از برنامه‌های دستگاه قضائی که مورد تأکید مستمر و مؤکد آیت‌الله رئیسی در زمان ریاست بر قوه قضائیه قرار داشت، رسیدگی به پرونده‌های معوق و مُسن بود.
قوه قضائیه در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی، در زمینه رسیدگی و مختومه کردن پرونده‌های معوق و مسن عملکرد قابل قبولی از خود برجای گذاشت و تنها در سال ۱۳۹۹ بیش از یک‌میلیون پرونده از سوی واحد‌های قضائی مورد رسیدگی قرار گرفت.
ابلاغ دستورالعمل رسیدگی به پرونده‌های معوق و تعیین‌تکلیف فوری آنها در سال ۱۳۹۸، تدوین مقررات مربوط به حمایت از دادرسی سریع و عادلانه، استفاده حداکثری از سامانه‌های الکترونیکی، راه‌اندازی سامانه ساعد، تشکیل «کمیته رفع اطاله دادرسی» و تلاش برای کاهش اطاله دادرسی در رسیدگی به پرونده‌های قضائی که منجر به کاهش حدودا ۱۵ روزه در زمان رسیدگی به پرونده‌ها در سال ۱۳۹۹ در مقایسه با سال قبل شد، از جمله اقداماتی بود که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضائیه برای رفع مشکل اطاله دادرسی انجام شد.
توجه به حفظ حقوق شهروندی
تشکیل هیئت‌های حفظ حقوق شهروندی در دادگستری‌های سراسر کشور، پیگیری موارد نقض احتمالی حقوق شهروندی در هیئت‌های حفظ حقوق شهروندی، بازدید‌های سرزده از مراکز قضائی و دیدار چهره به چهره مقامات و مسئولان قضائی با مردم و مراجعان، ابلاغ دستورالعمل حفظ کرامت و ارزش‌های انسانی در قوه قضائیه، از جمله اقداماتی بود که در زمان تصدی آیت‌الله رئیسی بر ریاست دستگاه قضائی انجام شد. تلاش برای ارتباط بیشتر و جلب رضایت مردم از طریق راه‌اندازی سامانه نظارت‌های برخط مردمی و تکریم مراجعان، از دیگر اقداماتی بود که در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی به آن توجه ویژه‌ای وجود داشت.
اقدامات فوق تنها بخشی از خدمات آیت‌الله رئیسی طی دو سال تصدی بر ریاست قوه قضائیه بود و نگاهی به کارنامه کاری وی در این دوران حکایت از تلاش مجدّانه، صادقانه و مخلصانه وی در راه برقراری عدالت و ارتقای نظام قضائی کشور دارد.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران اسلامی و رئیس سابق قوه قضائیه، در روز
۳۰ اردیبهشت‌ماه، در پی وقوع یک سانحه هوائی و در مسیر خدمت به کشور، به شهادت رسید.