جهش تولید با تولد آسان و رشد سریع بنگاه‌های اقتصادی مردمی ممکن است
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به‌مناسبت آغاز سال ۱۴۰۳، سال جدید را سال «جهش تولید با مشارکت مردم» نام‌گذاری کردند: «امسال هم روی مسئله تولید تکیه می‌کنم و توقّع دارم، انتظار دارم که ان‌شاءالله یک جهشی در کار تولید اتّفاق بیفتد امسال، و بِجد اعتقاد دارم که این جهش بدون مشارکت مردم و بدون حضور مردم اتّفاق نخواهد افتاد. اگر ما بخواهیم جهش تولید داشته باشیم، بایستی اقتصاد را مردمی کنیم، باید پای مردم را به عرصه تولید به نحو محسوسی باز کنیم، موانع حضور مردم را برطرف کنیم. در بخش مردمی ظرفیّت‌های بزرگی وجود دارد که من ان‌شاءالله توضیح خواهم داد در این باره و این ظرفیّت‌ها بایستی فعّال بشود، باید از آنها به نفع کشور و به نفع مردم استفاده بشود. لذا من به این مناسبت شعار امسال را این قرار دادم: «جهش تولید با مشارکت مردم» این شعار امسال است.»
رسانه KHAMENEI.IR به‌همین مناسبت در گفت‌وگو با آقای دکتر سید امیر سیاح، رئیس مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب و کار کشور الزامات شعار امسال و تحقق نقش مردم در تولید کشور را بررسی کرده است.
***
مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب و کار را معرفی کنید و بگویید این مرکز چه نسبتی با شعار سال ۱۴۰۳ دارد و چه گامی می‌تواند در این راستا بردارد؟
مرکز ملی مطالعات پایش کسب و کار بر اساس قانون اصل ۴۴ تأسیس شده و وظیفه‌اش این است که کاری کند که بنگاه‌های اقتصادی در ایران راحت متولد بشوند و سریع رشد کنند.
لازمه تولد آسان و رشد سریع این است که مقررات اضافی از دست‌وپای فعال اقتصادی و کارآفرین باز شود و اتفاقاً به همین دلیل هم در این مرکز دبیرخانه هیئت مقررات‌زدایی تشکیل شده است.
در هیئت مقررات‌زدایی نمایندگان سه قوه حاضر هستند و وظیفه دارند که مقررات مخل تولید و سرمایه‌گذاری را کشف و بررسی کنند و اگر زائد تشخیص دادند حذف کنند. این هیئت این قدرت را دارد که به دستگاه‌ها بگوید که بخشنامه‌هایتان را اصلاح کنید یا رأساً بخش‌هایی از مقررات را که مخل کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری است باطل کند.
در این مدت راه‌اندازی مرکز مطالعات پایش کسب و کار این مرکز چقدر به آن هدفی که داشته رسیده و چقدر کمک کرده به بهبود فضای کسب و کار؟
اولاً بهبود کسب و کار، اساساً کار دشواری است؛ به‌خصوص در اقتصاد ما که از ابتدا یک جورهایی دولتی شکل گرفته و شرکت‌های دولتی بزرگ وجود داشته‌اند و فرض بر این بوده که همه کارها را باید دولت بکند. ثانیاً اینکه محیط کسب و کار را می‌شود بهبود داد اما بهبود مطلق نداریم مثل فیزیک که می‌شود اصطکاک را کم و کمتر کرد اما غلبه مطلق و صددرصدی بر اصطکاک وجود ندارد. در اقتصاد هم دائم باید هر چه بیشتر به سمت بهبود فضای کسب و کار برویم.
ما هم برای بهبود فضای کسب و کار گام‌هایی برداشته‌ایم اما آنچه که حق فعالان اقتصادی و حق کارآفرین‌های ایرانی هست هنوز به آن نرسیدیم و خیلی با آرمان هدفمان فاصله داریم. آرمان هدفمان این است که یک کسی بخواهد در ایران فعالیت اقتصادی کند، چه کاسبی چه تجارت و چه تولید بتواند راحت شرکت و بنگاه تأسیس کند و سریع رشد کند.
امسال شانزدهمین سالی است که رهبر انقلاب شعار اقتصادی برای سال انتخاب می‌کنند و هشتمین سالی است که به‌طور متوالی مفهوم تولید ملی به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در شعار سال مطرح می‌شود. به نظر شما چرا این قدر بحث تولید ملی برای جمهوری اسلامی اهمیت و جایگاه حیاتی دارد؟
تولید نوشداروی اقتصاد و حلّال اصلی‌ترین مشکلات اقتصاد ماست. دو مشکل اصلی‌ای که مردم ما را اذیّت می‌کند تورم و بیکاری است و هر دو مشکل ریشه اصلی‌اش کمبود تولید است و راه‌حلش هم رشد تولید است.
اگر تولید رشد کند تورم هم به طور اساسی و ریشه‌ای مهار می‌شود. رشد تولید باعث ایجاد اشتغال می‌شود و بیکاری را کاهش می‌دهد و عدالت را می‌تواند رشد بدهد.
اینکه کشور ما الان چند سال است که دچار تورم سنگینی است یکی از دلایل اصلی و ریشه‌ای‌اش این است که تولیدمان زیاد نیست. در دهه از دست‌رفته ۹۰ رشد تولید منفی و باعث شد که مهار تورم دشوار و دشوارتر شود. تأکید درست و راهبردی رهبر معظّم انقلاب بر اینکه تولید رشد کند و توجه‌ها به تولید بشود به همین دلیل است. تولید درست بشود بقیه مشکلات هم به‌تدریج حل می‌شود.
منظور از مشارکت مردم در جهش تولید و مردمی کردن اقتصاد چیست؟ اینکه رهبر انقلاب می‌فرمایند که باید پای مردم را به اقتصاد باز کنیم معنی‌اش چیست؟
به نظر من منظور از مردمی کردن اقتصاد این است که همه شهروندان جمهوری اسلامی بتوانند وارد کسب و کار و کاسبی درست بشوند. در نگاه دینی ما استخدام شدن چیز خیلی مطلوبی نیست. توصیه نشده که استخدام بشوید، برعکس توصیه شده که خودتان کاسبی شخصی داشته باشید.
حالا اگر یک شهروند جمهوری اسلامی بخواهد کاسبی شخصی داشته باشد باید بتواند راحت وارد بازار بشود. در حال حاضر به دلایل مختلف فرهنگی و قانونی و ساختاری مردم به‌راحتی نمی‌توانند کسب و کار داشته باشند. مردمی‌سازی اقتصاد یعنی بچه کارمند و کارگر هم بتواند در آینده مغازه داشته باشد و کاسبی شخصی کند. کسب و کار شخصی یک آرزوی غیرممکن دست‌نیافتنی
نباشد.
در حال حاضر مقررات و قوانین و حتی ذهنیت مسئولان و کثیری از مردم این نیست. ذهنیت این است که بچه کارمندم و لابد باید کارمند باشد. در حالی که هم نگاه دینی ما و هم قانون اصل ۴۴ و گفتمان اقتصاد رهبر انقلاب این است که همه شهروندان چه بچه قرچک چه بچه ولنجک، چه کسی که پدرش کارگر ساده است چه کسی که پدرش کارخانه‌دار است اینها همه بتوانند در شرایط مساوی کاسبی راه بیندازند.
مردمی‌سازی اقتصاد یعنی اینکه ذهنیت‌های مردم و مسئولان، مقررات زائد و رویه‌های موجود را طوری اصلاح کنیم که هر شهروند جمهوری اسلامی بتواند کسب و کار شخصی راه بیندازد.
این مردمی کردن اقتصاد چگونه محقق می‌شود و مثلاً آن بچه کارگر چه‌جوری می‌تواند بیاید کسب و کار راه بیندازد؟
وقتی می‌گوییم همه بتوانند کاسبی راه بیندازند بچه کارگر هم می‌تواند کاسبی راه بیندازد، بچه‌ای که پدرش هیچ سرمایه‌ای ندارد این مستلزم این است که هم در ذهنیت‌ها و هم در قوانین و مقررات‌مان و رویه‌های حاکم بر کشور تحول اساسی ایجاد کنیم، تحول اساسی.
الان اگر بگوییم که می‌خواهیم یک کاری کنیم که بچه کارگر هم بتواند کاسبی راه بیندازد می‌خندند. هم مسئولان می‌خندند هم مردم. یعنی خیلی احترام بخواهند بگذارند تعجب شدید می‌کنند می‌گویند چه‌جوری بچه کارمند، بچه کارگر که هیچ پولی ندارد پدرش تمکّن ندارد که به او مغازه بدهد، به او کارخانه بدهد چه‌جوری می‌تواند؟ این راه دارد، اولاً باید ذهنیت‌ها درست بشود. ثانیاً باید تولد بنگاه را آسان کنیم؛ این وظیفه ماست. الان بچه کارگر حتی اگر شمّ کارآفرینی قوی‌ای هم داشته باشد و روحیه کارآفرینی داشته باشد نمی‌تواند وارد بازار شود. وظیفه حکومت این است که اگر بخواهد فرمایش رهبر انقلاب را در مردمی‌سازی اقتصاد و سیاست‌های کلی اصل ۴۴ اجرا کند کاری کند که بچه کارگر هم بتواند کاسبی درست کند و راحت مجوز بگیرد و راحت وارد بازار بشود، کسی اذیّتش نکند و بتواند رقیبی بشود بر بازیگران موجود در بازارها.
قوانین و رویه‌ها و فرهنگ و آموزه‌های ذهنی مردم و مسئولان الان خلاف این است. این را باید اصلاح کنیم، باید به همه بقبولانیم که با سرمایه کم هم می‌شود وارد بازار شد.
ما اگر بخواهیم واقعاً تولید جهش کند و مردم آثار رشد تولید و جهش تولید را در مهار تورم و ایجاد اشتغال ببینند و فرمایش رهبر انقلاب زمین نماند و به طور کامل اجرا بشود، باید هر چیزی که مخلّ سرمایه‌گذاری هست را کشف و حذف کنیم.
رسانه KHAMENEI.IR فراخوانی برای جمع‌آوری نظرات و ایده‌های مردم در راستای تحقق شعار سال و مشارکت مردم در جهش تولید راه‌اندازی کرده است. شما اگر قرار بود در این فراخوان شرکت کنیده چه ایده‌ای را مطرح می‌کردید؟
یکی از مهم‌ترین کارها برای اینکه شعار سال محقق بشود مقررات‌زدایی است. اتفاقاً مردم هم می‌توانند در آن کمک کنند. ساده‌ترین کاری که می‌توانند بکنند بروند یک جایی شاگرد کاسب بشوند و کاسبی را یاد بگیرند و شروع کنند. مثلاً بروند جایی که قانوناً شهرداری اختصاص داده، دستفروشی کنند.
یک چیز ارزانی را نسیه بخرد و دستفروشی کند ببیند چقدر مقررات برایش مزاحمت ایجاد می‌کند. برود یک جایی یک شغل خانگی داشته باشد، یک غذایی بپزد به یک جایی بفروشد، ببیند چقدر اذیّتش می‌کنند. این اذیت‌های قانونی و رویه‌ای را باید تلاش کنیم که حذف کنیم. نهضت مقررات‌زدایی که می‌گویم همین است.