شمخانی:
ارتباط پایدار با کشورهای منطقه را پیوندهای اقتصادی تضمین می‌کند
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی گفت: در شرایط کنونی به میزانی که روابط کشورهای منطقه بر پایه نفع مشترک توسعه پیدا کرده و علی‌الخصوص با پیوندهای اقتصادی تضمین شود، می‌توان امیدوار بود نظم منطقه‌ای جدید، فرصت‌های تازه‌ای پیش‌روی تمام کشورهای منطقه بگذارد. نظمی مبتنی بر تأمین منافع کشورهای غرب آسیا و نه مبتنی بر تأمین منافع کشورهای فرامنطقه‌ای که تا حد زیادی در گذشته این‌گونه بود.
دریابان علی شمخانی، دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی کشورمان در سالگرد توافق ایران و عربستان، در گفتوگو با نورنیوز و در پاسخ به این سؤال که «آغاز فرآیند گفت‌گو ایران و عربستان چه زمانی کلید خورد» گفت: نقطه آغاز فرآیند گفتوگو با عربستان سعودی حدود دو سال قبل از توافق، یعنی اواخر سال۱۳۹۹ در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی شروع شد. مذاکرات ابتدائی هم بین نمایندگان ایران و عربستان در بغداد دنبال می‌شد. نماینده ایران آقای امیر سعید ایروانی بود که الان سفیر ایران در سازمان ملل هستند و آن موقع معاونت سیاست خارجی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی را برعهده داشتند.
وی افزود: از طرف عربستان هم خالد الحمیدان رئیس سرویس اطلاعاتی این کشور در گفت‌وگوها شرکت می‌کرد و میزبان هم کشور عراق بود. خود آقای مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر وقت عراق هم همیشه در ابتدای جلسات حضور داشتند. در این چارچوب حدود ۸ دور مذاکره انجام شد. در این گفت‌وگوها روی مباحث پایه و دغدغه‌های دو کشور بحث شد. بعد از روی‌کارآمدن دولت سیزدهم، تلاش شد، رایزنی‌ها ادامه یافته و باب آن باز بماند. روند مذاکرات در نهایت به نقطه‌ای رسید که در سفر جناب آقای رئیسی به چین و گفت‌وگوی ایشان با رئیس‌جمهور این کشور قرار شد چین به تداوم روند آغاز شده کمک کند و گفت‌وگوها در سطح نمایندگان تام الاختیار دو کشور در پکن برای دستیابی به نتیجه نهائی پیگیری شود. بر همین اساس در دهه اول اسفندماه ۱۴۰۱ گفت‌وگوهای بسیار فشرده و پرچالشی میان نمایندگان تام‌الاختیار ایران و عربستان که حدود یک هفته به درازا کشید، صورت پذیرفت و منجر به امضای توافقنامه مشترک برای آغاز فصل جدید در روابط دو کشور شد.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی در ادامه اظهار داشت: نکته مهم این است که در سطح حکمرانی این هوشمندی وجود داشته باشد که در هر مقطع زمانی از هر ظرفیتی که در مجموعه حاکمیت وجود دارد برای پیشبرد اهداف و منافع ملی بهترین استفاده به‌عمل آید. طبیعتاً در این سازوکار همه اجزای حکمرانی این مباحث را در تعامل با همدیگر جلو می‌برند و اساسا بدون توجه به ضرورت ایجاد هم‌افزایی در ظرفیت‌های مختلف حکمرانی، حصول موفقیت‌های راهبردی قابل تحقق نیست. این نکته مهمی است که باید به آن توجه و داشت و مسائل دیگر نظیر نقش افراد یا «مأموریت‌ویژه» و امثالهم فرعیاتی هستند که به نظر من ضرورتی برای پرداختن به آن وجود ندارد.
شمخانی همچنین درباره میزان پیشرفت روابط دو کشور یادآور شد: شکل‌گیری این توافق و اقدامات پس از آن، ازجمله تبادل سفرا و آغاز رفت‌وآمدها و گفت‌وگوهایی که در سطوح عالی انجام شد، نشان می‌دهد هر دو کشور از اراده و توانایی لازم برای ارتقاء سطح روابط‌شان برخوردار هستند. اگرچه در طول یک سال گذشته زحمات زیاد و قابل تقدیری از سوی دستگاه‌های مختلف کشورمان به‌ویژه حوزه سیاست خارجی برای فعال‌سازی مجموعه ظرفیت‌های قابل فعال‌سازی میان دو کشور صورت پذیرفته اما نظر شخصی من این است که می‌توان به روند آغاز شده شتاب بیشتری داد؛ چون ایران و عربستان دو کشور مهم منطقه هستند که با دارا بودن پتانسیل‌های قابل توجه سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشند و باید از فرصت‌های پیش‌رو برای توسعه همکاری حداکثر بهره‌برداری را به‌عمل آورند. فرصت‌ها چون ابر بهاری هستند که سریع شکل می‌گیرند، می‌بارند و عبور می‌کنند. اگر نتوانیم بموقع و مؤثر از آنها استفاده کنیم، معلوم نیست دوباره تکرار شوند
وی در ادامه عنوان کرد: عادی‌سازی رابطه ایران با کشورهایی چون عربستان، امارات و عراق به صورت بالقوه ظرفیت زیادی برای بهبود شرایط اقتصادی کشورمان داشته و دارد. طبیعتا اگر بخواهیم در رابطه با این کشورها خط مشترکی پیدا کنیم، بیشتر به ابعاد اقتصادی می‌رسیم؛ چون سطح رابطه سیاسی ما با هر کدام از این کشورها متفاوت است. اما همکاری با این سه کشور از نقطه‌نظر اقتصادی می‌تواند هر کدام به یک شکل، ظرفیت جدیدی برای ایران ایجاد کند. به فعلیت رساندن ظرفیت‌های همکاری با کشورهای منطقه نیازمند برنامه دقیق و زمان‌بندی شده برای قرار گرفتن در«زنجیره تامین» و« زنجیره ارزش منطقه‌ای» است.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی افزود: واقعیت غیر قابل انکار این است که کشورهای منطقه به این بلوغ رسیده‌اند که لازمه توسعه همه‌جانبه و پایدار، فاصله گرفتن از «رقابت‌های ژئوپلیتیک» و ایجاد هم افزایی در ظرفیت‌های«ژئو‌اکونومیک» است و حتی اگر رقابتی نیز وجود دارد که دارد، باید در این حوزه باشد. یکی از ویژگی‌های نظم آتی در منطقه تلاش جمعی برای «مدیریت تنش» به عنوان شرط لازم برای همکاری‌های مبتنی بر نفع جمعی است. روابط جدید ایران و عربستان سعودی یکی از نشانه‌های مهم توسعه چنین رویکردی در منطقه غرب آسیا به شمار می‌رود
شمخانی در ادامه با اشاره به مسئله و موضوع فلسطین اظهار کرد: موضوع فلسطین، مسئله اول و دغدغه مشترک تمام کشورهای اسلامی از جمله ایران و عربستان به‌عنوان دو کشور مهم و محوری در جهان اسلام است که می‌تواند زمینه همکاری را بیشتر کند. رویدادهایی که در این مدت در چارچوب برگزاری اجلاس کشورهای عضو کنفرانس اسلامی صورت گرفت می‌تواند به‌عنوان زمینه‌های مثبت در این خصوص تلقی شود.
وی افزود: نکته مهم در این رابطه تغییراتی است که در نظم بین‌المللی در حال شکل‌گیری است و روابط منطقه‌ای در آن اهمیت فوق‌العاده مهمی دارد. در گذشته نظم بین‌المللی بر روابط منطقه‌ای اثر می‌گذاشت، اما الان معادله تغییر کرده و به‌نوعی معکوس شده است؛ یعنی نظم‌های منطقه‌ای بر نظم بین‌المللی اثر می‌گذارند. از این منظر غرب آسیا و روابط منطقه‌ای آن از منظر اقتصادی، سیاسی و امنیتی اهمیت مضاعف دارد. به‌ویژه که این منطقه هاب انرژی است و نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به نظم منطقه‌ایِ تأثیرگذار بر نظم جهانی و بین‌المللی دارد. از این منظر کشورهای منطقه به این جمع‌بندی رسیده‌اند که باید تنش‌ها مدیریت شود.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی در پایان ابراز داشت: البته رژیم صهیونیستی که بقای خود را در تداوم تنش و درگیری می‌داند همچنان بر‌خلاف روند جاری در منطقه حرکت می‌کند و سعی دارد کشورهای منطقه را وارد بازی تنش‌افزایی کند. در شرایط کنونی به میزانی که روابط کشورهای منطقه بر پایه نفع مشترک توسعه پیدا کرده و علی‌الخصوص با پیوندهای اقتصادی تضمین شود، می‌توان امیدوار بود نظم منطقه‌ای جدید، فرصت‌های تازه‌ای پیش‌روی تمام کشورهای منطقه بگذارد. نظمی مبتنی بر تأمین منافع کشورهای غرب آسیا و نه مبتنی بر تأمین منافع کشورهای فرامنطقه‌ای که تا حد زیادی در گذشته این‌گونه بود.